تأثیر لکه های اکولوژیک مختلف بر ویژگیهای کیفی سطح خاک مطالعه موردی (حوضه صوفی‌چای شهرستان مراغه)

اکوسیستم های طبیعی ایران

مقاله 1، دوره 7، شماره 3، آذر 1395، صفحه 1-12   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

مرتضی مفیدی چلان^{* 1}؛ غلامعلی حشمتی²

¹فارغ التحصیل دکتری علوم مرتع، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

²استاد گروه مرتعداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

چکیده

برای مدیریت اکوسیستم­های مرتعی، شناخت اجزای آن و تأثیر متقابل آنها بر یکدیگر از جمله خاک و پوشش گیاهی ضروری است. این پژوهش با هدف مقایسه تاثیر لکه های اکولوژیک مختلف پوشش گیاهی بر خصوصیات کیفی سطح خاک با استفاده از مدل تحلیل عملکرد چشم انداز و شناسایی معرف های گیاهی انجام شد. جهت نمونه برداری 5 ترانسکت 50 متری در جهت شیب غالب منطقه با روش تصادفی – سیستماتیک مستقر گردیدند؛ چهار نوع لکه گیاهی بوته، گندمیان، بوته – گندمان و پهن برگ علفی و خاک لخت بین لکه ای در طول ترانسکت ها شناسایی شدند. از هر لکه 5 تکرار مشخص گردیده و 11 شاخص ارزیابی سطح خاک، طبق روش تحلیل عملکرد چشم انداز امتیازدهی شد. نتایج نشان می دهد که هر سه شاخص پایداری، نفوذپذیری و چرخه عناصر غذایی خاک در بین لکه های اکولوژیک  مختلف با هم اختلاف معنی­دار ­دارند. بیشترین مقدار پایداری، نفوذپذیری و چرخه غذایی خاک مربوط به لکه بوته و کمترین مقدار آن مربوط به خاک لخت می باشد. می توان گفت لکه های بوته ها و بوته- گندمیان از ویژگیهای عملکردی بهتری نسبت به دیگر لکه ها برخوردار بودند. بررسی ویژگیهای عملکردی لکه های اکولوژیک مختلف می تواند کمک زیادی به شناسایی معرفهای گیاهی موثر در سلامت اکوسیستم نموده و با ارزیابی این معرفها می توان سریعتر و با صرف وقت و هزینه کمتری به وضعیت کیفی سطح خاک پی برد که می تواند گامی مهم برای ارزیابی، مدیریت و برنامه ریزیهای آینده در این اکوسیستم های طبیعی باشد.

کلیدواژه‌ها

لکه های اکولوژیک؛ ارزیابی کیفی سطح خاک؛ مدل تحلیل عملکرد چشم انداز؛ چرخه عناصر غذایی؛ حوضه صوفی چای مراغه

اصل مقاله

 تأثیر  لکههایاکولوژیکمختلفبرویژگیهایکیفی سطحخاک  مطالعه موردی (حوضه صوفی­چای شهرستان مراغه)

مرتضی مفیدی چلان[1]^*  ، غلامعلی حشمتی[2]

تاریخ دریافت 4/12/94  تاریخ پذیرش15/9/95

چکیده

برای مدیریت اکوسیستم­های مرتعی، شناخت اجزای آن و تأثیر متقابل آنها بر یکدیگر از جمله خاک و پوشش گیاهی ضروری است. این پژوهش با هدف مقایسه تاثیر لکه های اکولوژیک مختلف پوشش گیاهی بر خصوصیات کیفی سطح خاک با استفاده از مدل تحلیل عملکرد چشم انداز و شناسایی معرف های گیاهی انجام شد. جهت نمونه برداری 5 ترانسکت 50 متری در جهت شیب غالب منطقه با روش تصادفی – سیستماتیک مستقر گردیدند؛ چهار نوع لکه گیاهی بوته، گندمیان، بوته – گندمان و پهن برگ علفی و خاک لخت بین لکه ای در طول ترانسکت ها شناسایی شدند. از هر لکه 5 تکرار مشخص گردیده و 11 شاخص ارزیابی سطح خاک، طبق روش تحلیل عملکرد چشم انداز امتیازدهی شد. نتایج نشان می دهد که هر سه شاخص پایداری، نفوذپذیری و چرخه عناصر غذایی خاک در بین لکه های اکولوژیک  مختلف با هم اختلاف معنی­دار ­دارند. بیشترین مقدار پایداری، نفوذپذیری و چرخه غذایی خاک مربوط به لکه بوته و کمترین مقدار آن مربوط به خاک لخت می باشد. می توان گفت لکه های بوته ها و بوته- گندمیان از ویژگیهای عملکردی بهتری نسبت به دیگر لکه ها برخوردار بودند. بررسی ویژگیهای عملکردی لکه های اکولوژیک مختلف می تواند کمک زیادی به شناسایی معرفهای گیاهی موثر در سلامت اکوسیستم نموده و با ارزیابی این معرفها می توان سریعتر و با صرف وقت و هزینه کمتری به وضعیت کیفی سطح خاک پی برد که می تواند گامی مهم برای ارزیابی، مدیریت و برنامه ریزیهای آینده در این اکوسیستم های طبیعی باشد.

کلمات کلیدی: لکه های اکولوژیک، ارزیابی کیفی سطح خاک، مدل تحلیل عملکرد چشم انداز، چرخه عناصر غذایی، حوضه صوفی چای مراغه.

 

مقدمه

مراتع از نظر اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی از اهمیت ویژه­ای برخوردار هستند و در صورتی که به طور صحیحی مدیریت و بهره برداری شوند، می توانند نقش مهمی در شکوفایی اقتصاد هر کشور ایفا کنند. به منظور مدیریت جامع و اصولی هر پدیده­ای باید اجزا و روابط آن را به طور کامل شناخت. اکوسیستم و به ویژه اکوسیستم های مرتعی از این قاعده مستثنی نیستند (2). بنابراین برای مدیریت اکوسیستم­های مرتعی، شناخت اجزای آن و تأثیر متقابل آنها بر یکدیگر از جمله خاک و پوشش گیاهی ضروری است. خاک منبع اصلی کانی­های ضروری برای رشد موجودات است. خواص فیزیکی و شیمیایی خاک تحت تأثیر آب و هوا و نوع پوششی که در آن به وجود می­آید، تغییر می­کند. پوشش گیاهی نقش مهمی را در فرایندهای هیدرولوژیک و تغییرات خاک بازی می­کند (16).

بررسی روابط جوامع گیاهی با عوامل محیطی از پیچدگی خاصی برخوردار است، بدین معنی که اولا متغیرهای محیطی دارای تغییرات زیادی هستند. ثانیا بین متغیرهای محیطی و گیاهان کنش های پیچیده­ای وجود دارد، ثالثا همبستگی­های مشاهده شده اغلب با عدم یقین همراه هستند. به نظر می رسد بررسی تاثیر پوشش گیاهی در ویژگیهای کیفی و عملکردی خاک منطقی تر باشد. مرور منابع حاکی از آن است که تعدادی از خصوصیات سطح خاک همبستگی بالایی با ظرفیت باروری و پایداری خاک دارد (13). اخیرا هم مدل تحلیل عملکرد چشم انداز[3] به عنوان یکی از روشهای ساده جهت تعیین کارکرد اکولوژیک عکس العمل گیاهان با زیستگاه معرفی شده است. این روش با استفاده از 11 شاخص ویژگی­های سطحی خاک را ارزیابی کرده و امتیازهایی که به هر 11 شاخص داده می‌شوند در نهایت به سه معیار پایداری، نفوذپذیری و چرخه مواد غذایی خاک را تبدیل می شوند که بیانگر کیفیت خاک منطقه می‌باشد. این شاخصها می توانند با بیش از یک ویژگی اکوسیستم در ارتباط باشند. یکی از مهمترین شاخص های عملکرد و ساختار اکوسیستم های طبیعی می تواند معرف های اکولوژیکی باشد (4). از این معرف های اکولوژیکی می توان به عنوان یک هشدار دهنده مدیریتی در اکوسیتم استفاده نمود و به شناخت شرایط محیط زیست گیاهان دست یافت. معرف های گیاهی و خاکی که به عنوان معرف های اکولوژیکی در یک اکوسیستم طبیعی تعریف شده است (12) عبارتند از خصوصیات کمی قابل اندازه گیری گیاهان و پارامترهای خاکی که شرایط پویایی یک زیستگاه یا عرصه طبیعی را نشان می دهد (10).

اهمیت شاخص­های سطح خاک توسط محققان مختلفی بیان شده است. در این زمینه
لودویگ[4] و همکاران (2005) نتیجه گرفتند که پایداری، نفوذ پذیری و چرخه غذایی در لکه های پوشش گیاهی به طور معنی داری بالاتر از بین لکه ها بود(9). پست[5] (2005) طی بررسی لکه های گونه های علفی خوشخوراک و مرغوب در یک دوره طولانی نشان داد که خاک این لکه ها دارای گنجایش رطوبتی بالاتری نسبت به خاک لخت و گونه های یکساله هست(11). بستلمایر[6] و همکاران (2006)  گزارش کردند که فرمهای رویشی مختلف به دلیل اختلاف در ساختار دارای اثر متفاوتی بر پایداری خاک هستند(3). قدسی و همکاران (2012) در بررسی اثر گیاهان با فرمهای رویشی مختلف بر ویژگیهای سطح خاک در مراتع نیمه استپی پارک ملی گلستان نتیجه گرفتند که بوته ایها نسبت به فرمهای دیگر(علف گندمی، پهن برگ علفی)، پایداری سطح خاک را بیشتر افزایش می دهند. مشخصه نفوذپذیری تفاوت معنی داری را بین سه فرم رویشی نشان نداد. خاک علف گندمیان درصد بیشتر چرخه عناصر غذایی را دارا بود اما تفاوت آن با سایرین معنی دار نبود(5). نتایج پژوهش حشمتی و همکاران (2007) در ارزیابی کیفی توانمندی اکوسیستم مرتعی منطقه اینچه برون استان گلستان نشان داد که در چشم انداز شمالی، معیار پایداری و چرخه غذایی علف گندمی نسبت به بوته بیشتر ولی نفوذ پذیری بوته نسبت به علف گندمی بیشتر بود ولی در چشم انداز جنوبی پایداری، نفوذپذیری و چرخه غذایی فرم بوته نسبت به علف گندمی بالاتر بود(6). لی [7]و همکاران (2008) در بیابان تنجر چین نشان دادند نفوذ آب در بوته ای ها نسبت به خاک لخت به طور معنی داری عمیق تر بود(8).

نتایج تحقیقات انجام گرفته نشان می‌دهد که هر گونه یا فرم رویشی پوشش گیاهی در مناطق مختلف تأثیر ویژه­ای بر خصوصیات خاک دارد، از طرفی با توجه به سیر بیایانی شدن مراتع ناگزیر به اجرای عملیات اصلاحی و کشت گونه های مقاوم در سطح مراتع هستیم و از آنجایی که اکوسیستمهای مرتعی خشک و نیمه خشک دارای شرایط اکولوژیک شکننده و محدودیت در استقرار قطعه های گیاهی می باشند و ورود گونه های غیر بومی ممکن است سبب بروز تأثیرات منفی در خصوصیات خاک و عملکرد مرتع ‌شود. ارزیابی میزان سلامت و وضعیت اکوسیتمهای مرتعی در طول زمان در برابر عکس العملهای محیطی و مدیریتی برای بهره برداران این نوع اکوسیستمها از اهمیت بالایی برخوردار است در نتیجه بهتر است از نظر ویژگیهای ساختاری و عملکردی به صورت جزئی تری به این موضوع پرداخته شود؛ شناخت عملکرد یک اکوسیتم طبیعی نیاز به آگاهی از مشخصه ها و معرف های خاکی و گیاهی دارد که بتوان به توانمندی و پتانسیل آن اکوسیستم

 

 پی برد. بنابراین این پژوهش با هدف مقایسه تاثیر لکه های اکولوژیک مختلف پوشش گیاهی بر خصوصیات کیفی سطح خاک (پایداری، نفوذپذیری و چرخه عناصر غذایی) با استفاده از مدل تحلیل عملکرد چشم انداز انجام شد چرا که شناخت ویژگیهای عملکردی لکه های اکولوژیک مختلف، روابط حاکم و تعمیم دادن نتایج حاصل در مناطق مشابه، می تواند کمک زیادی به شناسایی معرفهای گیاهی موثر در سلامت مرتع نموده و با ارزیابی این معرفها می توان سریعتر و با صرف وقت و هزینه کمتری به  وضعیت کیفی سطح خاک و میزان شاخصهای پایداری، نفوذپذیری و چرخه عناصر غذایی خاک پی برد.

مواد و روش­ها

منطقه مورد مطالعه بخشی از مراتع شهرستان مراغه با مساحت 5200 هکتار و موقعیت جغرافیایی 46 درجه و 22 دقیقه طول شرقی و 37 درجه و30 دقیقه عرض شمالی واقع گردیده است. ارتفاع از سطح دریا در این منطقه 2308 متر، و متوسط بارندگی منطقه 423
 میلی­متر می­باشد. جهت برداشت داده ها 5 ترانسکت 50 متری در جهت شیب غالب منطقه با روش تصادفی – سیستماتیک مستقر گردیدند. سپس انواع لکه های اکولوژیک بر اساس فرم رویشی (بوته، گندمیان، پهن برگ علفی، و یا ترکیبی از بوته- گندمیان در طول ترانسکت ها شناسایی شدند. سپس در امتداد هر ترانسکت از هر فرم رویشی تعداد 5 تکرار به صورت تصادفی در طول ترانسکتها مشخص گردیده و 11 شاخص ارزیابی سطح خاک در آنها طبق روش تحلیل عملکرد چشم انداز امتیاز دهی شدند جدول (1). در نهایت با استفاده از نرم افزار روش تحلیل عملکرد چشم انداز که در محیط اکسل طراحی شده است(14) وضعیت سطح خاک در سه مشخصه اصلی ( پایداری، نفوذپذیری و چرخه غذایی) متمرکز گردید که تعیین کننده ویژگیهای خاک در هر فرم رویشی می باشد. سپس برای مقایسه آماری ویژگی­های خاک فرمهای رویشی مختلف از آزمون تجزیه و تحلیل واریانس استفاده گردید و به بمنظور مشاهده منابع تغییرات درون گروهی، از آزمون مقایسه دانکن استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها در محیط نرم افزار نرم افزار  Spssانجام شد.

 

جدول 1- شاخصهای ارزیابی ویژگیهای سطح خاک در مدل تحلیل عملکرد چشم انداز(14)

شاخص ها	پایداری	نفوذپذیری	چرخه مواد غذایی	تعداد طبقات	تفسیر
حفاظت در برابر پاشمان	ü			5	حساسیت به فرسایش در برابر قطرات باران
پوشش گیاهان چند ساله		ü	ü	4	ارزیابی سهم بخش های زیرزمینی در پروسه چرخه مواد غذایی
لاشبرگ	ü	ü	ü	10	ارزیابی دسترسی مواد آلی سطح خاک برای تجزیه و چرخه مواد غذایی
پوشش نهانزادان	ü		ü	4	شاخصی برای پایداری سطح خاک، مقاومت به فرسایش و دسترسی مواد غذایی
شکستگی پوسته	ü			4	ارزیابی وضعیت مواد پوسته سطح خاک که مستعد فرسایش بادی و آبی می باشد
نوع و شدت فرسایش خاک	ü			4	ارزیابی میزان هدر رفت خاک در ناحیه سنجش
مواد رسوبی	ü			4	ارزیابی طبیعت و حجم رسوبات منتقل و ته نشین شده
ناهمواری سطح خاک		ü	ü	5	ارزیابی از نظر ظرفیت انها برای جذب و نگهداری منابع متحرک، بذرها مواد سطح خاک  و مواد آلی
طبیعت سطح خاک	ü	ü		5	ارزیابی میزان سهولت تخریب خاک به طور مکانیکی
آزمایش پایداری در برابر رطوبت	ü	ü		4	ارزیابی میزان پایداری قطعات خاک در برابر مرطوب شدن سریع
بافت		ü		4	طبقه بندی بافت خاک سطحی

 

نتایج

 

پس از استقرار ترانسکتها در جهت شیب غالب چهار نوع لکه گیاهی مختلف شامل بوته، گندمیان، بوته-گندمیان و پهن برگان علفی در طول ترانسکتها شناسایی گردیدند. اکثر بوته ها مربوط به گونه هایAcantholimon bracteatum، Acanthophyllum sp و  Noaea mucronataبودند. از گندمیان می توان به گونه هایAgropyron trichophorum،Stipa barbata، Bromus tomentellus و از پهن برگان علفی می توان به گونه هایTrifolium repens ، Verbasum speciosum اشاره کرد. همچنین برای خاک لخت بین لکه ها نیز ارزیابی ویژگیهای سطحی صورت گرفت که نتایج در جدول (2) آمده است.

جدول 2-نتایج ارزیابی ویژگیهای سطحی خاک لکه های اکولوژیک مختلف و خاک لخت

شاخص ها	بوته	گندمیان	بوته- گندمیان	پهن برگ علفی	خاک لخت
حفاظت در برابر پاشمان	4/4	4/2	6/4	4/3	3/1
پوشش گیاهان چند ساله	4/3	2	3	2	1
لاشبرگ	6/3 Lm	1 Lm	3 Lm	3 Lm	1Tm
پوشش نهانزادان	2	1	2	1	1
شکستگی پوسته	3	3	4/2	3	6/2
نوع و شدت فرسایش خاک	6/3	4/3	4/3	6/3	2
مواد رسوبی	2	3	4/2	6/2	4
ناهمواری سطح خاک	4/2	2	2	2	4/1
طبیعت سطح خاک	8/2	4/2	4/2	4/2	5/2
آزمایش پایداری در برابر رطوبت	3	3	3	3	3
بافت	2	2	2	2	2

 

 

نتایج ارزیابی ویزگیهای خاک سطحی فرمهای رویشی مختلف نشان می دهد که بیشترین مقدار شاخص حفاظت در برابر پاشمان به لکه­های اکولوژیک بوته و بوته- گندمیان تعلق دارد و کمترین مقدار آن مربوط به گندمیان و خاک لخت می باشد. پوشش گیاهان چند ساله و لاشبرگ برای لکه رویشی بوته بیشترین مقدار و کمترین مقدار آنها مربوط به گندمیان و خاک لخت می باشد. شکستگی پوسته در لکه های رویشی بوته، گندمیان و پهن برگان علفی مقدار مساوی دارد. بیشترین مقدار شاخص نوع و شدت فرسایش مربوط به بوته و پهن برگان علفی می باشد. خاک لخت بیشترین مقدار شاخص مواد رسوبی را به خود اختصاص داده است. شاخص ناهمواری سطح خاک  برای بوته­ای­ها مقدار بیشتری نسبت به لکه های رویشی دیگر دارد. میانگین شاخص طبیعت سطح خاک در بین لکه های رویشی مختلف نزدیک بهم بوده و بیشترین مقدار آن مربوط به بوته ها می باشد. شاخصهای پایداری در برابر رطوبت و بافت در بین لکه های اکولوژیک مختلف یکسان می­باشد. نتایج آزمون تجزیه واریانس سه مشخصه اصلی  پایداری، نفوذپذیری و چرخه غذایی سطح خاک برای لکه­های اکولوژیک مختلف در جدول (3) ارائه شده است. نتایج نشان می دهد که هر سه شاخص پایداری، نفوذپذیری و چرخه غذایی در بین لکه های اکولوژیک مختلف با هم اختلاف معنی دار دارند. در نتیجه میانگینها با استفاده از آزمون دانکن گروه­بندی شدند که نتایج آن در شکلهای (1تا 3) آمده است.

 

 

جدول 3- نتایج آزمون تجزیه واریانس شاخص های پایداری، نفوذپذیری و چرخه غذایی لکه های اکولوژیک مختلف

شاخص	منبع تغییرات	درجه آزادی	MS	F	Sig
پایداری	فرمهای رویشی	4	18/159	29/19**	003/0
	خطا	20	25/8
	کل	24	-
نفوذپذیری	فرمهای رویشی	4	74/193	28/57**	00/0
	خطا	20	82/3
	کل	24	-
چرخه غذایی	فرمهای رویشی	4	08/314	04/114**	00/0
	خطا	20	75/2
	کل	24	-

** اختلاف معنی دار در سطح 1 درصد

 

 

شکل1- تغییرات میانگین شاخص پایداری خاک در بین فرمهای رویشی مختلف

 

شکل2- تغییرات میانگین شاخص نفوذپذیری خاک در بین فرمهای رویشی مختلف

 

شکل3-تغییرات میانگین شاخص چرخه عناصر غذایی خاک در بین فرمهای رویشی مختلف

 

 

مقایسه میانگین شاخص پایداری خاک در بین لکه های اکولوژیک مختلف نشان می دهد که بیشترین مقدار پایداری مربوط به لکه بوته و کمترین مقدار آن مربوط به خاک لخت می باشد و بین لکه های اکولوژیک مختلف اختلاف معنی دار آماری وجود دارد. بیشترین مقدار شاخص نفوذ پذیری متعلق به لکه بوته و کمترین مقدار آن متعلق به خاک لخت می باشد و اختلاف بین لکه بوته و بوته- گندمیان معنی دار نیست ولی این دو نوع لکه با دیگر لکه ها و خاک لخت اختلاف معنی دار دارند. از نظر شاخص چرخه عناصر غذایی بین کلیه فرمهای رویشی و خاک لخت اختلاف معنی دار آماری وجود دارد و میانگینها در پنج گروه قرار گرفته اند که بیشترین مقدار مربوط به لکه بوته و کمترین مقدار مربوط به خاک لخت می باشد.

 

بحث و نتیجه گیری

 

ارزیابی ویژگیهای سطح خاک  لکه های اکولوژیک مختلف و خاک لخت نشان داد که ویژگیهای سطح خاک لکه های رویشی مختلف با هم اختلاف معنی­دار دارند که با نتایج بستلمایر و همکاران، 2006  ; قدسی و همکاران، 2012) مطابقت دارد(3و5). لکه ها سطحی از اکوسیستم اند که منابع در آن تجمع می یابند و فواصل بین لکه ها سطحی می باشند که منابع از آن منتقل شده اند(15).  این لکه ها از نظر نوع، اندازه، ترکیب و عملکرد با یکدیگر نفاوت دارند و به صورت پایه های منفرد گیاهی، گروهی از پایه های گیاهی، تخته سنگها و یا هر مانعی که بتواند منابع را حفظ کند دیده می شوند که میزان عملکرد هر یک از آنها با یکدیگر تفاوت می کند (17). به عبارتی اختلاف در ساختار لکه های رویشی مختلف باعث متفاوت بودن تاثیر آنها بر شاخصهای پایداری خاک می گردد. در بین لکه های اکولوژیک می توان گفت لکه های بوته ها و بوته- گندمیان از ویژگیهای عملکردی بهتری نسبت به دیگر لکه ها برخوردار هستند به طوری که بیشترین مقدار شاخصهای پایداری، نفوذپذیری و چرخه عناصر غذایی را به خود اختصاص داده­اند. قدسی و همکاران (2012) گزارش کردند که بوته­ای ها به دلیل برخورداری از تاج پوشش گسترده و خوابیده بر روی زمین و همچنین سیستم ریشه­ای قوی و عمیق نسبت به لکه های رویشی دیگر پایدارتر هستند به صورتی که ارتفاع کم تاج پوشش گونه های Acantholimon bracteatum، Acanthophyllum sp و همچنین تراکم بالا در قسمت پایه و ساقه گیاه باعث حداکثر حفاظت خاک و در نتیجه پایداری بالای آنها می گردد و بدیهی است که نسبت به فرمهای رویشی دیگر شاخصهای نفوذپذیری و چرخه عناصر غذایی در آنها بالاتر باشد(5)؛ که با نتایج (جعفری و همکاران، 2008; قدسی و همکاران، 2012; عابدی و همکاران، 2006) مطابقت دارد(7و5و1). اگر چه لکه های بوته- گندمیان و پهن برگان علفی نیز از پایداری مناسبی برخوردار می باشند که به دلیل رشد گونه های گندمیان در لابه لای بوته ها میزان شاخ و برگ در واحد سطح افزایش پیدا می کند که در نهایت باعث افزایش تجزیه بقایای گیاهی شده و در نهایت شاخصهای پایداری، نفوذپذیری و چرخه عناصر غذایی افزایش پیدا می کنند. از نظر شاخص نفوذ پذیری اگر چه بین لکه های رویشی مختلف تفاوت معنی دار آماری وجود دارد اما این شاخص برای لکه های بوته ایها و بوته-گندمیان معنی دار نشده است که می تواند به علت یکنواختی در بافت خاک، پوشش بالا و یکنواخت لاشبرگ در زیر گیاهان و همچنین ابعاد بزرگ گونه های بوته ای و گندمیان باشد به طوری که رشد گونه ای مثل Bromus tomentellus در لابه لای بوته هایAcantholimon bracteatum باعث افزایش شاخصهای حفاظت در برابر پاشمان و پوشش گیاهان چند ساله برای این لکه ها شده که منجر به افزایش شاخص های پایداری، نفوذپذیری و چرخه عناصر غذایی در خاک این لکه ها می شود. در ارتباط با لکه های رویشی پهن برگان علفی نیز می توان گفت با توجه به اینکه غالبا از گونه هایTrifolium repens ، Verbasum speciosumتشکیل شده بودند که تقریبا از تاج پوشش متراکم و گسترده ای برخوردار بودند و سطح قابل ملاحظه ای را به خود اختصاص داده بودند بنابراین از پایداری مناسبی برخوردار بوده و میانگین شاخصهای نفوذپذیری و چرخه غذایی نیز در آنها قابل توجه می باشد. شاخصهای پایداری، نفوذپذیری و چرخه عناصر غذایی گونه های گندمیان به جهت ارتفاع بالا و متراکم نبودن تاج پوشش نسبت به فرمهای رویشی دیگر پایین می باشد. با توجه به اینکه هم اکنون در کشور بر اثر شدت بهره برداری از مراتع، سیر بیابانی شدن در مراتع افزایش یافته و این امر موجب اجرای برخی برنامه های اصلاحی در کشور شده است که شامل کشت برخی گونه های مقاوم در سطح مراتع می باشد. لذا بررسی ویژگیهای عملکردی لکه های اکولوژیک مختلف می تواند کمک زیادی به شناسایی معرفهای گیاهی موثر در سلامت مرتع نموده و با ارزیابی این معرفها می توان سریعتر و با صرف وقت و هزینه کمتری به وضعیت کیفی سطح خاک و میزان شاخصهای پایداری، نفوذپذیری و چرخه عناصر غذایی خاک پی برد؛ این معرفهای گیاهی می تواند به عنوان یک هشدار دهنده مدیریتی در اکوسیستم مورد استفاده قرار گیرد که می تواند گامی مهم برای ارزیابی و مدیریت مرتع و برنامه ریزیهای آینده این اکوسیستم های طبیعی باشد.

 

 

References

مراجع

 

 

---