بررسی اثر متقابل گونه و مرحله فنولوژیک در میزان عناصر معدنی گیاهان (مطالعه موردی: مراتع طالقان)

اکوسیستم های طبیعی ایران

مقاله 4، دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 24، شهریور 1395، صفحه 35-46   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

حسین ارزانی¹؛ محمود حمیدیان^{* 2}؛ حسین آذرنیوند¹؛ محمد علی زارع چاهوکی¹

¹عضو هیئت علمی، دانشگاه تهران، دانشکده منابع طبیعی، کرج، ایران

²دانش آموخته کارشناسی ارشد مرتعداری، دانشگاه تهران، دانشکده منابع طبیعی، کرج، ایران

چکیده

با توجه به اهمیت عناصر معدنی در تغذیه دام‌های چرا کننده از مرتع و تغییرات میزان عناصر در مراحل مختلف فنولوژیک در گیاهان، آگاهی دامداران و مرتعداران از این تغییرات برای برنامه ریزی صحیح ورود و خروج دام و تامین نیازهای تغذیه ای دام­های چرا کننده از مرتع در زمان‌های مختلف فصل چرا، ضروری است. در این مطالعه میزان شش عنصر پرمصرف کلسیم، منیزیم، فسفر، کلر، سدیم و پتاسیم و پنج عنصر کم مصرف آهن، مس، روی، کبالت و منگنز در هشت گونه مرتعی پهن برگ علفیPrangus uloptera, Medicago sativa, Lotus goeblia, Trifolium montanum, Sanguisorba minor, Stachys inflate, Melilotus officinalis  و Ferula ovina مورد استفاده گوسفند در مراحل رویشی، گلدهی و بذر دهی در مراتع طالقان اندازه گیری شد. برای تعیین اثر متقابل گونه و مرحله فنولوژیک از تجزیه واریانس دو طرفه استفاده شد و در صورت معنی دار شدن اثر متقابل گونه و مرحله فنولوژیک، از آزمون دانکن استفاده شد. نتایج نشان داد؛ با پیشرفت مراحل رشد گیاه، میزان عناصر پر مصرف و کم مصرف کاهش پیدا کردند، و بین مقدار روی، مس، منگنز، فسفر، کلر، پتاسیم و سدیم هشت گونه مورد مطالعه در مراحل مختلف فنولوژیک اختلاف معنی داری وجود نداشت، ولی بین مقدار منیزیم، کلسیم، آهن و کبالت هشت گونه در مراحل مختلف فنولوژیک تفاوت معنی دار در سطح 99% وجود داشت. 

کلیدواژه‌ها

عناصر معدنی؛ مراتع طالقان؛ گوسفند؛ مرحله فنولوژیک؛ آزمون دانکن

اصل مقاله

بررسی اثر متقابل گونه و مرحله فنولوژیک در میزان عناصر معدنی گیاهان (مطالعه موردی: مراتع طالقان)

حسین ارزانی[1]، محمود حمیدیان^*[2]، حسین آذرنیوند[3]، محمد علی زارع چاهوکی[4]

تاریخ دریافت: 13/08/94   تاریخ پذیرش: 02/05/95

 

چکیده

با توجه به اهمیت عناصر معدنی در تغذیه دام‌های چرا کننده از مرتع و تغییرات میزان عناصر در مراحل مختلف فنولوژیک در گیاهان، آگاهی دامداران و مرتعداران از این تغییرات برای برنامه ریزی صحیح ورود و خروج دام و تامین نیازهای تغذیه ای دام­های چرا کننده از مرتع در زمان‌های مختلف فصل چرا، ضروری است. در این مطالعه میزان شش عنصر پرمصرف کلسیم، منیزیم، فسفر، کلر، سدیم و پتاسیم و پنج عنصر کم مصرف آهن، مس، روی، کبالت و منگنز در هشت گونه مرتعی پهن برگ علفیPrangus uloptera, Medicago sativa, Lotus goeblia, Trifolium montanum, Sanguisorba minor, Stachys inflate, Melilotus officinalis  و Ferula ovina مورد استفاده گوسفند در مراحل رویشی، گلدهی و بذر دهی در مراتع طالقان اندازه گیری شد. برای تعیین اثر متقابل گونه و مرحله فنولوژیک از تجزیه واریانس دو طرفه استفاده شد و در صورت معنی دار شدن اثر متقابل گونه و مرحله فنولوژیک، از آزمون دانکن استفاده شد. نتایج نشان داد؛ با پیشرفت مراحل رشد گیاه، میزان عناصر پر مصرف و کم مصرف کاهش پیدا کردند، و بین مقدار روی، مس، منگنز، فسفر، کلر، پتاسیم و سدیم هشت گونه مورد مطالعه در مراحل مختلف فنولوژیک اختلاف معنی داری وجود نداشت، ولی بین مقدار منیزیم، کلسیم، آهن و کبالت هشت گونه در مراحل مختلف فنولوژیک تفاوت معنی دار در سطح 99% وجود داشت.

کلمات کلیدی: عناصر معدنی، مراتع طالقان، گوسفند، مرحله فنولوژیک، آزمون دانکن

 

 

 

 

 

 

مقدمه

از مهم‌ترین عوامل محدود کننده عملکرد رشد و تولید مثل در حیوانات مزرعه به ویژه هنگام چرا در مرتع کمبود مواد معدنی یا عدم تعادل آن‌ها می‌باشد، کمبود مواد معدنی مهم در حیوانات نه تنها باعث کاهش تولید می‌گردد، بلکه می‌تواند به بیماری‌های متابولیکی سخت نیز منجر گردد (10).  یکی از عوامل موثر بر میزان عناصر معدنی در گیاهان مرتعی مرحله رشد گیاه است، بدین معنی که مرحله بلوغ گیاه تأثیر مهمی روی غلظت مواد معدنی دارد. یکی از مهم‌ترین این تأثیر‌ها کاهش غلظت فسفر است که به طور معمول با بالغ شدن گیاه رخ می‌دهد (1). مرحله بلوغ نیز تأثیر مهمی روی مواد معدنی دارد (11) و غلظت عناصر در فصول مختلف و در گونه های مختلف پهن­برگ علفی و گندمیان تغییر می‌یابد. بالاترین سرعت جذب مواد معدنی تقریباً در مرحله رویشی گیاه صورت می‌گیرد. با افزایش سن گیاه در سرعت جذب مواد معدنی تغییراتی اساسی روی می‌دهد، این کاهش اصولاً به واسطه افزایش نسبی در مواد ساختمانی (دیوار سلولی و لیگنین) و ترکیبات نشاسته های ایجاد می‌شود (6 و7).

عصری (1996) با بررسی عناصر معدنی چند گونه شور پسند به این نتیجه رسید که در این گیاهان انباشتگی یون‌های سدیم و کلر نسبت به پتاسیم، کلسیم و منیزیم بیشتر است و اختلاف معنی داری بین میانگین غلظت هر یک از یون‌ها ر گونه های مختلف وجود داشت(1)، و داولتشینا و یولچیوا[5] (1989)، در رابطه با ترکیب شیمیایی و معدنیKochia prostartaSalsola orientalis, مطالعاتی انجام دادند که داده­های مربوط به پروتئین خام، سلولز، خاکستر، فسفر و کلسیم در گیاهان مذکور را در چند مرحله رشد اندازه گیری کردند. نتایج نشان داد که ترکیب شیمیایی گیاه با تغییر سن تغییر یافت(3). و همچنین برکن و استینس[6] (2004) تغییرات فصلی غلظت عناصر کادمیوم و روی در گونه های مرتعی بومی نروژ را مورد مطالعه قرار دادند و دریافتند که؛ که تنوع فصلی عناصر بخصوص در فصل بهار وجود دارد و غلظت عناصر در فصول مختلف و در گیاهان مختلف تغییر می‌یابد(2). تحقیقات سنجی و همکاران[7] (2005) نیز نشان می‌دهد عامل تغییرات فصلی در تغییر محتوای غذایی گونه مورد بررسی بسیار موثر است(10).

ورمقانی و همکاران (2006) عناصر معدنی گیاهان مرتعی استان ایلام ( گونه های گندمیان و پهن برگ علفی) را مورد مطالعه قرار دادند و

 

دریافتند که اختلاف میانگین کلسیم، فسفر، منیزیم، پتاسیم و آهن در مراحل مختلف نمونه برداری معنی دار بوده در حالیکه میانگین منگنز، مس و روی در این مراحل اختلاف معنی داری را نشان نمی‌دهد(12). همچنین استر پرز کرونا و همکاران[8] (1998) تأثیر فصل رشد را روی مقدار تولید، پروتئین، لیگنین، سلولز، همی سلولز و قابلیت هضم پذیری ماده خشک و همچنین تجمع عناصر معدنی را در نمونه های گیاهی علف‌زارهای نیمه خشک اسپانیا تعیین کردند، و نتیجه گیری کردند که در طی فصول رشد مقدار مواد معدنی کاهش پیدا کرد درحالی‌که فیبر افزایش پیدا کرد(6). همچنین حیدریان آقاخانی  و همکاران (2011)، در پژوهشی به منظور بررسی مقدار منیزیم، کلسیم، سدیم، پتاسیم و فسفر در چهار گونه بوته‌ای غالب و شور پسند مراتع بیابانی سبزوار در سه مرحله رویشی (رویشی، گلدهی و بذردهی)، با بررسی مراحل مختلف فنولوژیک در گونه های مذکور مشخص کردند که خاکستر، فسفر و منیزیم طی دوره رویش روند افزایشی، پتاسیم روند کاهشی و سدیم و کلسیم روند مشخصی نداشتند(7). ابن عباسی و ساعدی (2009) اقدام به بررسی کمی عناصر کم مصرف در سه گونه مهم مرتعی در مراحل مختلف فنولوژی در سارال کردستان نمودند. دریافتند که؛ میزان عناصر منگنز، روی و آهن در سه گونه مورد مطالعه به طور معنی داری

 باهم اختلاف داشته و مقایسه عناصر مورد نظر در مراحل یکسان در گونه های مختلف حاکی از عدم اختلاف معنی دار از لحاظ میزان مس در مرحله رویشی و آهن در مرحله بذردهی بود(4)، و همچنین اسفندیاری (2008)، با اندازه گیری عناصر معدنی، کلسیم، سدیم، پتاسیم، منیزیم و روی در سه گونه گیاهی در سایت پشته عباس سبزوار بیان کرد که بین میزان عناصر معدنی، بین مراحل مختلف رشد و بین گونه‌ها از لحاظ آماری تفاوت معنی داری وجود دارد و کلسیم، پتاسیم، سدیم، منیزیم، روی و فسفر هر گونه در مراحل مختلف فنولوژی با یکدیگر در سطح 1% تفاوت معنی دار دارند(5).

با توجه به اهمیت عناصر معدنی در تغذیه دام‌های چرا کننده از مرتع و تغییرات میزان عناصر در مراحل مختلف فنولوژیک در گیاهان و در نتیجه لزوم آگاهی دامداران و مرتعداران از این تغییرات برای برنامه ریزی صحیح ورود و خروج دام و تامین نیازهای تغذیه ای دام­های چرا کننده از مرتع در زمان‌های مختلف فصل چرا، در این مطالعه میزان شش عنصر پرمصرف کلسیم، منیزیم، فسفر، کلر، سدیم و پتاسیم و پنج عنصر

 

 کم مصرف آهن، مس، روی، کبالت و منگنز در هشت گونه مرتعی پهن برگ علفی Prangus uloptera Medicago sativa, Lotus goeblia, Trifolium montanum, Sanguisorba minor, Stachys inflate, Melilotus officinalis و Ferula ovina مورد استفاده گوسفند در مراحل رویشی، گلدهی و بذر دهی در مراتع طالقان اندازه گیری شد.

مواد و روش­ها

منطقه مورد مطالعه

حوزه آبخیز طالقان از زیر حوزه های آبخیز سفید رود است. مساحت حوزه آبخیز طالقان 1325 کیلومتر مربع است که از مشخصات خاص این حوزه ارتفاع زیاد و شیب تند است. بطوریکه ارتفاع متوسط آن معادل 2500 متر و حداکثر ارتفاع آن 4300 متر است. 80 درصد حوزه آبخیز طالقان دارای شیب بالای 45 درصد است، میزان بارندگی حوزه آبخیز طالقان در مناطق مختلف این حوزه متغیر بوده، اقلیم منطقه به روش دومارتن، اقالیم اصلی حوزه طالقان شامل مدیترانه ای، نیمه مرطوب، مرطوب و خیلی مرطوب است. از نظر سنگ شناسی قسمت اعظم منطقه از سنگ‌های آتشفشانی مربوط به سازند کرج و سنگ‌های Ngc و Ngm و gy1 تشکیل شده است (3).

گونه­های مورد مطالعه

نمونه برداری از گونه های مذکور در سه مرحله فنولوژیک، رویشی، گلدهی و بذر دهی به روش کاملاً تصادفی در مراتع گلینگ، فشندک، شهرک، کرکبود، حسنجون، جزینان و هرنج شهرستان طالقان انجام شد (جدول 1).

 

ردیف	نام گونه	نام تیره	کلاس خوشخوراکی	فرم رویشی
1	Ferula ovina	Apiaceae	I	علفی
2	Prangus uloptera	Apiaceae	I	علفی
3	Medicago sativa	Fabaceae	I	علفی
4	Lotus goeblia	Fabaceae	I	علفی
5	Trifolium montanum	Fabaceae	II	علفی
6	Melilotus officinalis	Fabaceae	II	علفی
7	Sanguisorba minor	Rosaceae	I	علفی
8	Stachys inflata	Lamiaceae	III	علفی

 جدول 1- اسامی گونه های گیاهی مورد مطالعه

 

 

روش تحقیق

 در هر مرحله رویشی، برای هر گونه سه تکرار بطور تصادفی و برای هر تکرار حداقل پنج پایه گیاهی از نقاط مختلف تیپ‌های گیاهی موجود در مناطق انتخاب و از یک سانتی متری سطح خاک برداشت گردید.

اندازه­گیری عناصر معدنی

 جهت اندازه گیری عناصر کم مصرف (آهن، مس، روی، منگنز و کبالت) در گونه های مورد مطالعه از دستگاه جذب اتمی مدل GBC 932 plus ABاستفاده گردید،  مقدار کلر، کلسیم و منیزیم در نمونه های گیاهی با روش تیتراسیون مشخص شد، برای اندازه گیری مقدار فسفر نمونه‌ها از دستگاه اسپکتروفتومتر استفاده شد، مقدار سدیم و پتاسیم نمونه‌ها با استفاده از دستگاه فلیم فتومتر مدلPFP7 اندازه گیری شد.

محاسبات آماری

کلیه محاسبات آماری در نرم افزار SPSS  و SAS انجام گرفت، ابتدا نرمال بودن داده‌ها از آزمون کولموگروف اسمیرونوف و همگن بودن واریانس‌ها توسط آزمون لیون بررسی شد،  برای تعیین اثر متقابل گونه و مرحله فنولوژیک از تجزیه واریانس دو طرفه استفاده شد، و در صورت معنی دار شدن اثر متقابل گونه و مرحله فنولوژیک، از آزمون دانکن برای نشان دادن اثر متقابل گونه و مرحله فنولوژیک استفاده شد.

نتایج

نتایج نشان داد، بین مقدار روی، مس، منگنز، فسفر، کلر، پتاسیم و سدیم هشت گونه مورد مطالعه در مراحل مختلف فنولوژیک (اثر متقابل گونه و مرحله فنولوژیک) اختلاف معنی داری وجود نداشت.  بین مقدار منیزیم، کلسیم، آمن و کبالت هشت گونه در مراحل مختلف فنولوژیک (اثر متقابل گونه و مرحله فنولوژیک) تفاوت معنی دار در سطح 99% وجود داشت،  و با توجه به معنی دار شدن اثر متقابل گونه و مرحله فنولوژیک در این چهار عنصر، از آزمون دانکن برای نشان دادن اثر متقابل گونه و مرحله فنولوژیک این چهار عنصر با گونه­های مورد مطالعه استفاده شد. با پیشرفت مراحل رشد گیاه، میزان عناصر پر مصرف و کم مصرف کاهش پیدا کردند، به طوری که در ابتدایی رویش بیشترین و در انتهای رویش کمترین مقدار عناصر معدنی را به خود اختصاص داده، و میزان عناصر پر مصرف کلسیم، فسفر، پتاسیم، کلر، سدیم و منیزیم از مرحله رویشی به بذردهی به ترتیب 45%، 49% ، 36% ، 34%، 17%، و 34% کاهش پیدا کرد، و میزان عناصر کم مصرف آهن، منگنز، کبالت، مس و روی به ترتیب از مرحله رویشی به بذردهی 30%، 23%، 51%، 34% و 28% کاهش پیدا کرد. نتایج بررسی اثر متقابل گونه و مرحله فنولوژیک بر عناصر معدنی گیاهان مورد مطالعه در جداول 2 تا 16 درج شده است.

 

جدول 2-  اثر گونه و مرحله فنولوژیک در عنصر فسفر

 

منبع	درجه آزادی	میانگین مربعات	مقدار F
گونه	7	46/15	**73/12
مرحله	2	49/170	**37/140
گونه *مرحله	14	72/0	ns 6/0
میزان خطا	48	21/1
کل	72
** معنی داری در سطح 1%      * معنی دار در سطح 5%       ns اختلافمعنی دار نیست

 

 

 

 

 

جدول 3-  اثر گونه و مرحله فنولوژیک در عنصر منیزیم

منبع	درجه آزادی	میانگین مربعات	مقدار F
گونه	7	55/1	**17/117
مرحله	2	74/1	**58/131
گونه *مرحله	14	04/0	**01/3
میزان خطا	48	01/0
کل	72
** معنی داری در سطح 1%      * معنی دار در سطح 5%       nsاختلاف معنی دار نیست

جدول 4- نتایج آزمون دانکن برای اثر متقابل گونه و مرحله فنولوژیک در عنصر  منیزیم

گونه	مرحله رویشی	منیزیم (گرم بر کیلوگرم)
F. ovina	رویشی	cd06/0±	56/1
	گلدهی	f04/0±	03/1
	بذردهی	fg03/0±	93/0
P. uloptera	رویشی	a07/0±	12/2
	گلدهی	c12/0±	64/1
	بذردهی	e02/0±	33/1
M. sativa	رویشی	a09/0±	08/2
	گلدهی	b09/0±	87/1
	بذردهی	de05/0±	39/1
L. goeblia	رویشی	f04/0±	99/0
	گلدهی	gh02/0±	76/0
	بذردهی	i06/0±	54/0
T. montanum	رویشی	f03/0±	08/1
	گلدهی	fg02/0±	91/0
	بذردهی	ghi01/0±	74/0
S. minor	رویشی	ab1/0±	93/1
	گلدهی	de02/0±	43/1
	بذردهی	D E01/0±	41/1
S. inflata	رویشی	f03/0±	05/1
	گلدهی	ghi01/0±	73/0
	بذردهی	hi00/0±	56/0
M. officinalis	رویشی	e14/0±	1/1
	گلدهی	fg06/0±	89/0
	بذردهی	f13/0±	99/0

حروف مشابه بیانگر عدم تفاوت معنی دار بین گونه‌هاست

جدول 5 - اثر گونه و مرحله فنولوژیک در عنصر پتاسیم

منبع	درجه آزادی		میانگین مربعات		مقدار F
گونه	7		68/132		**35/25
مرحله	2		58/409		**27/78
گونه *مرحله	14		42/3		ns65/0
میزان خطا	48		23/5
کل	72
** معنی داری در سطح 1%      * معنی دار در سطح 5%       nsاختلاف معنی دار نیست
جدول 6-  اثر گونه و مرحله فنولوژیک در عنصر سدیم
منبع		درجه آزادی		میانگین مربعات		مقدار F
گونه		7		03/0		**29/48
مرحله		2		02/0		**21/24
گونه *مرحله		14		000/0		ns54/0
میزان خطا		48		001/0
کل		72
** معنی داری در سطح 1%      * معنی دار در سطح 5%       nsاختلاف معنی دار نیست

جدول 7-  اثر گونه و مرحله فنولوژیک در عنصر کلسیم
منبع	درجه آزادی		مقدار F
گونه	7		**33/23
مرحله	2		**22/200
گونه *مرحله	14		**11/3
میزان خطا	48
کل	72
** معنی داری در سطح 1%      * معنی دار در سطح 5%       nsاختلاف معنی دار نیست
جدول 8-  نتایج آزمون دانکن برای اثر متقابل گونه و مرحله فنولوژیک در عنصر کلسیم
گونه		کلسیم (گرم بر کیلوگرم)
F. ovina		55/9
		14/7
		02/5
P. uloptera		09/11
		56/7
		54/6
M. sativa		88/12
		70/8
		77/5
L. goeblia		09/7
		96/5
		06/5
T. montanum		03/9
		12/6
		1/5
S. minor		93/10
		36/7
		89/5
S. inflata		34/7
		56/5
		05/4
M. officinalis		59/11
		41/8
		01/6
حروف مشابه بیانگر عدم تفاوت معنی دار بین گونه‌هاست
جدول 9 - اثر گونه و مرحله فنولوژیک در عنصر کلر
منبع	مقدار F
گونه	**25/16
مرحله	**4/64
گونه *مرحله	ns 756
میزان خطا
کل
** معنی داری در سطح 1%      * معنی دار در سطح 5%       nsاختلاف معنی دار نیست

 

جدول 10- اثر گونه و مرحله فنولوژیک در عنصر آهن
منبع	درجه آزادی	میانگین مربعات	مقدار F
گونه	7	98/123017	**63/192
مرحله	2	99/48305	**64/75
گونه *مرحله	14	25/3226	**05/5
میزان خطا	48	62/638
کل	72
** معنی داری در سطح 1%      * معنی دار در سطح 5%       nsاختلاف معنی دار نیست جدول  11-  نتایج آزمون دانکن برای اثر متقابل گونه و مرحله رویشی عنصر آهن

 

آهن (میلی­گرم بر کیلوگرم)

07/225

78/193

52/160

34/382

24/341

1/270

39/497

25/411

3/301

89/204

69/172

34/172

6/341

95/297

7/272

1/311

45/282

09/275

13/616

45/571

48/451

36/307

26/271

74/264

حروف مشابه بیانگر عدم تفاوت معنی دار بین گونه‌هاست

جدول 12- اثر گونه و مرحله فنولوژیک در عنصر کبالت

منبع

مقدار F

گونه

**51/15

مرحله

**45/100

گونه *مرحله

**46/3

میزان خطا

کل

** معنی داری در سطح 1%      * معنی دار در سطح 5%       nsاختلاف معنی دار نیست

جدول 13- نتایج آزمون دانکن برای اثر متقابل گونه و مرحله فنولوژیک عنصر کبالت

کبالت (میلی­گرم بر کیلوگرم)

07/225

78/193

52/160

34/382

24/341

1/270

39/497

25/411

3/301

89/204

69/172

	بذردهی	k 66/0 ±	34/172
T. montanum	رویشی	fg 53/0 ±	6/341
	گلدهی	gh 05/1 ±	95/297
	بذردهی	h 40/0 ±	7/272
S. minor	رویشی	gh 35/1±	1/311
	گلدهی	h 46/0±	45/282
	بذردهی	h 62/0 ±	09/275
S. inflata	رویشی	a 34/0 ±	13/616
	گلدهی	b 23/0 ±	45/571
	بذردهی	d 65/0 ±	48/451
M. officinalis	رویشی	gh 22/1 ±	36/307
	گلدهی	h 32/0 ±	26/271
	بذردهی	hi 32/0 ±	74/264

حروف مشابه بیانگر عدم تفاوت معنی دار بین گونه‌هاست

جدول 14- اثر گونه و مرحله فنولوژیک در عنصر روی

منبع	درجه آزادی	میانگین مربعات	مقدار F
گونه	7	78/344	**31/14
مرحله	2	15/646	**82/26
گونه *مرحله	14	7/15	ns 65/0
میزان خطا	48	09/24
کل	72

** معنی داری در سطح 1%      * معنی دار در سطح 5%       ^nsاختلاف معنی دار نیست

جدول 15-  اثر گونه و مرحله فنولوژیک در عنصر منگنز
منبع	درجه آزادی		میانگین مربعات		مقدار F
گونه	7		44/784		**41/19
مرحله	2		31/2784		**9/68
گونه *مرحله	14		07/35		ns 87/0
میزان خطا	48		41/40
کل	72
** معنی داری در سطح 1%      * معنی دار در سطح 5%       nsاختلاف معنی دار نیست
جدول 16- اثر گونه و مرحله فنولوژیک در عنصر مس
منبع		درجه آزادی		میانگین مربعات		مقدار F
گونه		7		62/23		**77/50
مرحله		2		23/150		**95/322
گونه *مرحله		14		79/0		ns 7/1
میزان خطا		48		46/0
کل		72

** معنی داری در سطح 1%      * معنی دار در سطح 5%       ^nsاختلاف معنی دار نیست

 

 

بحث و نتیجه­گیری

بین مقدار روی، مس، منگنز، فسفر، کلر، پتاسیم و سدیم هشت گونه مورد مطالعه در مراحل مختلف فنولوژیک (اثر متقابل گونه و مرحله فنولوژیک) اختلاف معنی داری وجود نداشت، ابن عباس و ساعدی (2009) بیان کردند میزان مس در مرحله رویشی در گونه­های مختلف اختلاف معنی ­داری ندارد(4) و ورمقانی و همکاران (2006) نیز بیان کردند که اختلاف میانگین منگنز، مس و روی در مراحل مختلف اندازه­گیری اختلاف معنی داری را نشان نمی‌دهد(12). بین مقدار منیزیم، کلسیم، آهن و کبالت هشت گونه در مراحل مختلف فنولوژیک (اثر متقابل گونه و مرحله فنولوژیک) تفاوت معنی دار در سطح 99% وجود داشت، که این نتیجه با نتایج عصری (1996) و اسفندیاری (2005) مطابقت داشت(1،5).

در این تحقیق با پیشرفت مراحل رشد گیاه، میزان عناصر پر مصرف و کم مصرف کاهش پیدا کردند، به طوری که در ابتدایی رویش بیشترین و در انتهای رویش کمترین مقدار عناصر معدنی را به خود اختصاص داده، که عنصر کبالت با 51% و عنصر سدیم با 17% بیشترین و کمترین کاهش را از مرحله رویشی به بذردهی گونه های مورد مطالعه را داشتند. مواد معدنی گیاهان در طی رشد تحت تأثیر عوامل مختلف تغییرات زیادی می‌نمایند. مرحله بلوغ نیز تأثیر مهمی روی مواد معدنی دارد  و غلظت عناصر در فصول مختلف و در گونه های مختلف پهن­برگ علفی و گندمیان تغییر می‌یابد. بالاترین سرعت جذب مواد معدنی تقریباً در مرحله رویشی گیاه صورت می‌گیرد. با افزایش سن گیاه در سرعت جذب مواد معدنی تغییراتی اساسی روی می‌دهد، این کاهش اصولاً به واسطه افزایش نسبی در مواد ساختمانی (دیوار سلولی و لیگنین) و ترکیبات نشاسته های ایجاد می‌شود (12،9،2). که این نتایج با تحقیقات و داولتشینا و یولچیوا ، (1989)، برکن و استینس (2004)، استر پرز و همکاران  (1998)، حیدریان و همکاران (2011) و سنجی و همکاران  (2005) مطابقت دارد(2،3،6،7،10). با توجه به اینکه میزان هر 11 عنصر از مرحله رویشی به بذردهی کاهش پیدا می­کند، چرا هر چه بیشتر در مراحل ابتدایی رشد گیاهان صورت گیرد دام میزان عناصر بیشتری را دریافت می‌کند ولی با توجه به آسیب­های که چرای دام در مرحله رویشی، به گیاهان وارد می­کند توصیه می­شود که چرای دام در ابتدا یا اواسط مرحله گلدهی صورت گیرد.

 

References

 

 

مراجع

1.    Asri ,y 1996.Content of water , ash and mineral elements of several species of halophyte plants . journal of research and constrauction.30(1): 46-50.( in persian)

1. Brekken, A & E. Steinnes. 2004. Seasonal concentrations of cadmium and zinc in native pasture plants: consequences for grazing animals, Science of the Total Environment, 181–195.
2. Davletshina M.N & M.T Yulchieva,.  1989. Chaemical and mineral composition of Kochia prostrata (L.) Schrad. Subsp. Grisea pratov and salsola orientalis S.G.Gmel, Journal of Problems of Desert Development, 5: 78-79.
3. Ebne abbasi,R& K  Saeedi,. 2009.Quantitative Analysis of some micronutrients  of three important rangeland species in different phonological stages (Saral ,Kurdistan). Rangeland journal3, 1. 69-78.(in persian)
4. Esther Perez Corona M.,. B.R., Vazquez de Aldana, B., Garcia Criado& A, Garcia Ciudad,. 1998. Variations in nutritional quality and biomass production of semiarid grasslands, Journal of Range management, 51(1) : 570-576.
5. Mcdowell, L.R. 1985. Nutrition of Grazing Ruminant in warm climate 1st ed. Academic Press Inc., California U.S.A., 443.
6. Ramirez-Orduna, R. R.G. Ramirez, H. Gonzalez-Rodriguez & G.F.W. Haenlein, 2005. Mineral content of browse species from Baja California Sur, Mexico. Small Ruminant Research 57: 1–10
7. Sanjay, K & A. Anjali., Gopal S. 2005. Biomass availability and forage quality of Eurotia ceratoides Mey in the rangelands of Changthang, eastern Ladakh. Current Science, 89: 201-204.
8. Varmaghani.S, M.A, Musavi, & H ,Jafari, (2006). Identifying the mineral elements of rangeland species of Ilam province journal of research and constrauction.73: 103-109 (in persian).

5.       Esfandiari kalaei, F. 2008. Compare quality indices among three species of forage in Sabzevar.  A thesis for Master of Science. Tarbiat Modarres university, faculty of natural resources79 pages.( in persian)

7.      Heidarian Aghakhani,M, G.H. Dianati Tilaki., A.A Nghipoor borj& H File kesh,. 2011 . AExamining some of the minerals of dominant halophyte species in Sabzevar desert rangelands. Rangeland journal,5(1): 27-34

11.    Taghavi, N& R. Nematzadeh. 2002. Erosion and sediment study at Taleghan town basin. A thesis submitted for bachelor of rangeland and watershed, university of Tehran, faculty of natural resources, 58 (in persian).