پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 418 |
| تعداد شماره‌ها | 9,997 |
| تعداد مقالات | 83,560 |
| تعداد مشاهده مقاله | 77,801,364 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 54,843,975 |
تیپ های گیاهی و شکل زیستی گیاهان مراتع آلپی سبلان در استان اردبیل | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اکوسیستم های طبیعی ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 6، دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 24، شهریور 1395، صفحه 65-75 اصل مقاله (561.37 K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| جابر شریفی* 1؛ اردوان قربانی2؛ محمد فیاض3؛ پروانه عشوری4 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1عضو هیات علمی مرکزتحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2دانشیار گروه مرتع و آبخیزداری دانشکده فن آوری کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3استار یار پژوهشی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع ایران. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 4کارشناس ارشد موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع ایران (دانشجویی مقطع دکترا محیط زیست دانشگاه تهران). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراتع آلپی دامنههای سبلان به لحاظ برخورداری از جریانهای اقلیمی مرطوب سرد سیبری، هیرکانی و مدیترانهای، تیپهای گیاهی و عناصر رویشی متنوعی برخوردار است که در این تحقیق عمدهترین تیپهای گیاهی و شکلهای زیستی گیاهان تشریح گردیده است. تفکیک تیپهای گیاهی بر اساس ریختار ظاهری گونههای شاخص، اسامی تیپها بر اساس گونه غالب مشخص شده است و سطح تیپها به تفکیک بر حسب هکتار برآورد گردیده است. در مجموع پنج تیپ عمده گیاهی شامل: Astragalus aureus- Alopecurus textilis - Festuca ovina ، در حدود ارتفاعی2500تا3350 متری دامنههای شمالی سبلان. Astragalus cardachrum- Alopecurus textilis -Festuca ovina در حدود ارتفاعی 2800 تا 3750 متری در دامنههای جنوبی سبلان، Astragalus sp- Festuca ovina - Trifolium repens در حدود ارتفاعی 2600 تا 3300 متری، Festuca sulcata - Alopecurus textiles - Carex sp. در حدود ارتفاعی 3200 تا 3700 متری از دامنههای مشرف به کوه هرم به خود اختصاص داده است و تیپ گیاهی Festuca ovina - Carex sp. در ارتفاع 3220 تا 3450 متر از سطح آبهای آزاد در دامنههای شرقی سبلان واقع شده است. از نظر شکل زیستی گیاهان، همیکریپتوفیتها و ژئوفیتها،بترتیپ فراوانترین شکل زیستی گیاهان منطقه میباشد. پر واضح است که با بررسی و شناخت گروههای اکولوژیک گیاهی در مناطق آلپی سبلان، توان اکولوژیک این رویشگاهها بهتر توصیف شده و نتایج حاصله، به واقعیت موجود در رویشگاهها عینیت بیشتری خواهد بخشید و در حفظ و نگهداری آنها موثر خواهد بود. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| علفزارهای آلپی؛ عناصر رویشی؛ گیاهان ژئوفیت؛ گیاهان همیکریپتوفیت؛ اردبیل | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
تیپهای گیاهی و شکل زیستی گیاهان مراتع آلپی سبلان در استان اردبیل جابرشریفی[1]*، اردوان قربانی[2]، محمد فیاض[3]،پروانه عشوری[4] تاریخ دریافت: 10/03/94 تاریخ پذیرش: 15/02/95 چکیده مراتع آلپی دامنههای سبلان به لحاظ برخورداری از جریانهای اقلیمی مرطوب سرد سیبری، هیرکانی و مدیترانهای، تیپهای گیاهی و عناصر رویشی متنوعی برخوردار است که در این تحقیق عمدهترین تیپهای گیاهی و شکلهای زیستی گیاهان تشریح گردیده است. تفکیک تیپهای گیاهی بر اساس ریختار ظاهری گونههای شاخص، اسامی تیپها بر اساس گونه غالب مشخص شده است و سطح تیپها به تفکیک بر حسب هکتار برآورد گردیده است. در مجموع پنج تیپ عمده گیاهی شامل: Astragalus aureus- Alopecurus textilis - Festuca ovina ، در حدود ارتفاعی2500تا3350 متری دامنههای شمالی سبلان. Astragalus cardachrum- Alopecurus textilis -Festuca ovina در حدود ارتفاعی 2800 تا 3750 متری در دامنههای جنوبی سبلان، Astragalus sp- Festuca ovina - Trifolium repens در حدود ارتفاعی 2600 تا 3300 متری، Festuca sulcata - Alopecurus textiles - Carex sp. در حدود ارتفاعی 3200 تا 3700 متری از دامنههای مشرف به کوه هرم به خود اختصاص داده است و تیپ گیاهی Festuca ovina - Carex sp. در ارتفاع 3220 تا 3450 متر از سطح آبهای آزاد در دامنههای شرقی سبلان واقع شده است. از نظر شکل زیستی گیاهان، همیکریپتوفیتها و ژئوفیتها،بترتیپ فراوانترین شکل زیستی گیاهان منطقه میباشد. پر واضح است که با بررسی و شناخت گروههای اکولوژیک گیاهی در مناطق آلپی سبلان، توان اکولوژیک این رویشگاهها بهتر توصیف شده و نتایج حاصله، به واقعیت موجود در رویشگاهها عینیت بیشتری خواهد بخشید و در حفظ و نگهداری آنها موثر خواهد بود. کلمات کلیدی : علفزارهای آلپی، عناصر رویشی، گیاهان ژئوفیت، گیاهان همیکریپتوفیت، اردبیل.
مقدمه شناخت عناصر رویشی گیاهان در شناخت اکوسیستمهااهمیت بسزایی دارد، به دلیل این که وجود عناصر رویشی متنوع، نشان از پتانسیل بالای منطقه است. مطالعاتی که تا کنون در خصوص پوشش گیاهی و فلورستیک سبلان انجام گرفته میتوان به مورد زیر اشاره کرد: در بررسی پوشش گیاهی دامنههای شمالی سبلان مجموعاً 470 گونه گیاهی مربوط به 255 جنس و60 تیره شناسایی شده که تیره پروانه واران با 70 گونه، تیره مرکبان با 64 گونه و تیره گندمیان با 58 گونه بزرکترین تیرههای گیاهی آن منطقه محسوب میشوند (4). در بررسی تنوع گیاهی و فرم رویشی چمنزارهای کوهستانی منطقه اردبیل، نتایج آن نشان داده که شکل رویشی گونهها در ترکیب پوشش گیاهی، بترتیب همی کرپیتوفیت 75 درصد، ژئوفیتها (گیاهان غدهای و پیازدار)3 درصد، تروفیتها 19 درصد، کامافیتها 3 درصد بوده است، در همی کرپیتوفیت و ژئوفیتها وجود اندامهای زیر زمینی قابل ملاحظهای مانند ریشههای بسیار بلند و ساقههای زیر زمینی و غدهها، به گیاهان مذکور امکان میدهد که در فصل نامساعد باقی بمانند و به زندگی خود ادامه بدهند (6 و 7). در بررسی شناخت مناطق اکولوژیک محدوده نقشه چهار گوش اردبیل (شیت شماره NJ 39-5)، تیپهای گیاهی منطقه اردبیل و آستارا تفکیک نمودند، و نتایج آن نشان داد که در ارتفاعات فوقانی (از 2800 متربه بالا) دامنههای شمالی سبلان، گونهای بالشتکی به کلی حذف شده و گونه دم روباهی (Alopecrua textilis L.) جایگزین گردیده است (8). همچنین در طرح تحقیقاتی دیگری تحت عنوان شناخت مناطق اکولوژیک کشور (استان اردبیل) نتایج نشان داده که تیپ گیاهیFestuca sulcata - Alopecurus textiles - Carex sp. گستردهترین تیپ گیاهی در ارتفاعات فوقانی سبلان است (9). در بررسی رسته بندی گروههای مختلف گیاهی با توجه به متغیرهای محیطی در ماندابهای شیبهای شمالی و شرقی سبلان در استان اردبیل، نتایج نشان داده که در ارتفاع 1800 تا 2900 متر از سطح آبهای آزاد در جنب دریاچهها و برکههای کوهستانی که دارای آب راکد و یا جاری هستند، گونههای مانندCarex divisa Huds., Equisetumarvense L., Hipporis vulgaris L., Potamogetonetum nodosus Viv. به صورت جامعه گیاهی دیده میشود (10). در بررسی فلوریستیک و جغرافیای گیاهی منطقه نیمه آلپی کرسنک شهرکرد را در استان چهارمحال و بختیاری، نتایج تحقیقات ایشان نشان داده که 75 درصد عناصر شناسایی شده جزو عناصر رویشی منطقه ایران و تورانی هستند و تنها 3 و 2 درصد عناصر شناسایی شده، به ترتیب به مناطق اروپا-سیبری و مدیترانهای مربوط هستند .دلیل فراوانی عناصر ایرانی-تورانی میتواند دوری این منطقه از مناطق رویشی دیگر باشد. عناصر مشترک ایران و تورانی و مدیترانهای 1/6 درصد و ایرانی-تورانی و اروپا-سیبری 2 درصد عناصر شناسایی شده را به خود اختصاص دادند همچنین نتایج نشان داد که همی کریپتوفیتها 60 درصد شکل زیستی را به خود اختصاص دادند که نشان دهنده اقلیم سرد کوهستانی است (5). در بررسی ارتباط بین عوامل محیطی و پوشش گیاهی ماندابهای شیبهای جنوبی کوهستان البرز غربی، نتایج تحقیقات نشان داده که با افزایش ارتفاع، گونههای گیاهی با فرم زیستی ژئوفیتها و گونههای اندمیک افزایش داشتند، ولی pHوECخاک کاهش داشتند (15). در نتایج بررسی تنوع گیاهی رویشگاههای ماندابی استیپهای خشک شیبهای جنوبی البرز در ایران، چنین آمده که زیستگاه اصلی در منطقه عبارتند از علفزارهای مرطوب، تالابها، برکهها و رودخانهها بودند، محاسبات فراوانی گونهها نشان داد که 226 گونه گیاهی جمعآوری شده حدود 70 درصد آن در کمتر از 10 درصد سایتها پیدا شدند. بالاترین درصد فراوانی در سراسر سایتها به ترتیب مربوط به گونههای:Carex orbicularis, Juncus inflexus, Mentha longifolia و articulatus Juncusبوده است (16). همچنین در تحقیق جوامعگیاهیچمنزارهای شمالغربیمنطقهچالدران در آذربایجان غربی نتایج نشان داده که تعداد۸۳ گونهدرداخلپلاتهامشاهدهشدندکهمتعلقبه۶۷جنسو۲۶خانوادهبود،ازنظرشکلزیستی نیزهمیکریپتوفیتها۷۱درصد،تروفیتها۲۳درصدو ژئوفیتها۶درصدترکیبگیاهیچمنزارهارا تشکیل دادند (1).مطالعاتیرادرزمینةاثرعواملمختلفاقلیمی، خاکیوتوپوگرافیبرپوششگیاهیمراتعمرکزیآرژانتینانجام گرفته،نتایج نشاندادهکهعلاوهبرمتغیرارتفاع،عناصرغذاییخاک درپراکنشگیاهاننقشمهمیدارند(14). در تحقیق شکلزیستیوپراکنشجغرافیاییفلور در منطقهکوهمیانآزادشهر در استانگلستان نتایج نشان داده که، از نظر پراکنش جغرافیاییگونههایگیاهیمتعلقبهمنطقهاروپا- سیبریوپروانسهیرکانی درمنطقهموردمطالعهغلبهداشتهوعناصررویشینواحیچندمنطقهای (اروپا-سیبری،ایران-تورانی،مدیترانهای،ایران-آناتولیوپونتیک)،ناحیهاروپا-سیبریوایران- تورانی،ناحیهاکسین-هیرکانیدرمراتببعدیقرارمیگیرند (6). پوشش گیاهی ارتفاعات سیاهلان در البرز مرکزی را مطالعه نمودند، نتایج تحقیقات آنها نشان داد که در
مجموع 245 گونه در این منطقه شناسایی شده که متعلق به 42 تیره و 169 جنس بودند. از نظر شکل زیستی شامل: 5درصد فانروفیت،2درصد ژئوفیت، 72درصد همیکریپتوفیت، 2درصد کامفیت، 14درصد تروفیت، 4درصد همی کریپتوفیت-هلوفیت، 1درصد تروفیت-هلوفیت بودند. از دید جغرافیای گیاهی این منطقه در ناحیه ایرانو- تورانی قرارگرفته است که تعداد قابل توجهی از گونهها (147 گونه) صرفا متعلق به این ناحیه هستند (2). این مقاله برگرفته از طرح تحقیقاتی است از سال 89 تا 91 در استان اردبیل انجام گرفته است(8). از آنجای که شناخت و بررسی عناصر گیاهی موجود در یک منطقه به عنوان مطالعه زیر بنایی برای سایر علوم محسوب میشود. بدلیل صعب العبور بودن و ارتفاع زیاد منطقه مورد مطالعه، کمتر کسی به آن توجه کرده و مطالعات اندکی در این مناطق انجام گرفته است. لذا تشریح تیپهای گیاهی، گونههای شاخص و شکل رویشی گیاهان موجود در ارتفاعات کوهستان سبلان مورد توجه قرار گرفت، امید است به توان با بررسی دقیق این منطقه در تقویت بانگ اطلاعات علمی جغرافیای طبیعی کشور و کمک به برنامهریزی برای حفاظت از اکوسیستمهای طبیعی کشور گامی برداشت. مواد و روش ها موقعیت و مشخصات منطقه مورد مطالعه. منطقه مورد بررسی در ناحیه شمال شرقی ایران در شیبهای شمالی و شرقی کوهستان سبلان در موقعیت°47 ، 23َ تا°48 ،َ 42 طول شرقی و° 37 ،َ55 تا °38، َ 53 عرض شمالی، از ارتفاع 2500 تا 3500 متری بالاتر از سطح دریای آزاد واقع شده است (شکل1)، اقلیم منطقه براساس طبقهبندی آمبروژه نیمه مرطوب سرد تا فرا سرد است. میانگین بارندگی سالانه براساس مدل گرادیان ارتفاع و افزایش بارندگی به تناسب آن حدود 620 میلی متر و بیشترین بارش در فصل پائیز و زمستان، به صورت برف میباشد، پوشش گیاهی منطقه چمنزار(meadows) و توربزار، خاکهای قهوهای روشن و تیره، فراوانترین نوع خاک منطقه است که در دامنههای شمالی، شمال شرقی و دامنههای غربی سبلان همراه با توف و ماسه سنگهای آتشفشانی گسترش دارد (4). شکل 1- تیپ مرتعی ارتفاعات فوقانی( 3250 متری) دامنههای شمالی سبلان.
روش تحقیق به منظور مطالعه تیپهای گیاهی و عناصر رویشی گیاهی غالب در تیپها در ارتفاعات (آلپی) سبلان، ابتدا تیپ های گیاهی با عملیات پیمایشی شناسایی و موقعیت آنها برروی نقشه پایه (1:50000) انتقال یافت. سپس مطالعه تیپهای گیاهی و تعیین گونههای غالب و همراه بر اساس ریختار ظاهری (Physiognomy) با استفاده از روش نمونه گیری سیستماتیک- تصادفی با نمونه گیری 100 نقطهای، استفاده از ترانسکت قدمی، محدوده تیپها، مورد بررسی قرار گرفت (12)، به منظور کاستن خطاهای مرزبندی تیپهای گیاهی، با تصاویر ماهواره‌ای تطبیق داده شد، در مرحله بعدی به منظور کنترل اطلاعات و هماهنگی با نقشه‌های تولید شده گروههای دیگر، نقشه تیپ‌بندی با نقشه‌های کاربری اراضی، خاک و ژئو مورفولوژی کنترل گردیده است، اسامی تیپها بر اساس گونه غالب و همراه با روش نامگذاری دو اسمی یا بعضاً سه اسمی مشخص شده است و سطح تیپها به تفکیک بر حسب هکتار برآورد گردیده است. با توجه به اینکه هر تیپ گیاهی معرف یک آشیان اکولوژیک محسوب میشود، در نتیجه فهرست گیاهی از گونههای شاخص و کلیدی موجود در عرصه هر یک از تیپها شناسایی شد، گونههای که در عرصه قابل شناسایی نبودند نمونههای گیاهی تهیه و بعد از خشک و پرس شدن در هرباریوم مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل با استفاده از منابع گیاهشناسی موجود (3، 11، 16، 18 ) نمونهها مورد شناسایی قرار گرفت. همچنین براساس سیستم طبقهبندی رانکیر (17) شکل زیستی گیاهان مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تیپگیاهیAstragalus aureus- Alopecurus textilis - Festuca ovina نشانه روی نقشه As.au-Al.te-Fe.ov، این تیپ گیاهی به مساحت 54/12925هکتار در دامنه تغییرات ارتفاعی 2500 تا3350 متری از سطح آبهای آزاد در اقلیم نیمه‌مرطوب با میانگین بارندگی سالانه 470 میلی‌متر واقع شده است (شکل 3). شیب اراضی در مناطق گسترش این تیپ گیاهی از بین 20 تا 60 درصد متغیر است. این تیپ تقریباً همگن بوده و بدلیل بهره برداری مفرط، گونه مهاجم مثل Cirsium lappaceum در برخی از قسمتهای این تیپ مشاهده میشود. گرایش مرتع در این تیپ بسوی قهقرا است و نیاز مبرم به قرق و تقویت دارد. مهمترین گونههای همراه این تیپ گیاهی عبارتند از: تیپ گیاهی Astragalus cardachrum- Alopecurus textilis -Festuca ovina نشانه روی نقشه As.ca-Al.te-Fe.ov این تیپ گیاهی به مساحت 51/4897 هکتار در دامنه تغییرات ارتفاعی حدود 2800 تا 3750 متری از سطح آبهای آزاد در دامنه های جنوبی سبلان با اقلیم نیمه مرطوب تا نیمه خشک با میانگین بارندگی سالانه بین400 تا 550 میلی‌متر گسترش دارد
تیپ گیاهی Astragalus sp.- Festuca ovina - Trifolium repens نشانه روی نقشه As.sp.-Fe.ov-Tr.re مساحت این تیپ گیاهی 98/1459 هکتار در دامنه تغییرات ارتفاعی 2600 تا 3300 متر از سطح آبهای آزاد، در اقلیم نیمه مرطوب و میانگین بارندگی سالانه در حدود 450 تا 500 میلی‌متر گسترش یافتهاند (شکل3). میانگین پوشش گیاهی آن از 65 تا 100 درصد متغیر است. این تیپ گیاهی بر روی کوهها با قلل مدور متشکل از سنگهای آهکی و بعضاً مارنی آهکی و خاکهای لیتوسول و ریگوسول آهکی گسترش دارد. در برخی مناطق بخصوص دامنههای شمالی و شرقی از تراکم گون کاسته شده به صورت موضعی در مساحتهای 1 تا 5 هکتاری به صورت پراکنده گون از ترکیب پوشش گیاهی حذف شده است. این گونه مناطق را دامداران عشایر غجر مینامند، معمولاٌ قبل از چرا علوفه آن را درو میکنند و برای ذخیره زمستانی نگهداری میکنند. مالکیت این گونه مراتع تقریباً مفروض است. از گونههای جنگلی مثل ولیک Crataegus sp.، آلوچة وحشی Prunus sp. و سیاه تلو Paliurus spina- christi نیز مشاهده میشود. مهمترین گونههای همراه این تیپ گیاهی عبارتند از:
تیپ گیاهی Festuca sulcata - Alopecurus textiles - Carex sp. نشانه روی نقشه Fe.su- Al.te- Ca.sp. این تیپ در ارتفاعات کوه سبلان و دامنههای مشرف به آن در بخشهایی از کوه هرم، قوشاگل، مسیر پناهگاه و غرب پناهگاه به خود اختصاص داده است (شکل3). مساحت این تیپ گیاهی حدود 34/11345 هکتار و عرصه استقرار این تیپ گیاهی در دامنه تغییرات ارتفاعی حدود 3200 تا 3700 متر از سطح آبهای آزاد، اقلیم نیمه‌مرطوب و میانگین بارندگی سالانه در حدود 700 میلی‌متر بیشتر بصورت برف میباشد، دوره یخبندان طولانی بوده و دوره فعالیت حیاتی گیاهان معمولاٌٌ کوتاه میباشد. زادآوری گونهها اغلب به صورت غیر جنسی است. مهمترین گونههای همراه این تیپ گیاهی عبارتند از:
تیپ گیاهی Festuca ovina - Carex sp. نشانه روی نقشه Fe.ov-Ca.sp. این تیپ نیز همانند تیپ قبلی، ویژه ارتفاعات بوده و در دامنه تغییرات ارتفاعی 3220 تا 3450 متر از سطح آبهای آزاد در دامنههای شرقی سبلان، بخشهایی از کوه هرم، قوشاگل و مسیر شرقی پناهگاه را در بر میکیرد (شکل3). مساحت این تیپ گیاهی 47/1896 هکتار و اقلیم منطقه نیمه مرطوب سرد تا فرا سرد با میانگین بارندگی حدود 600 تا700 میلی‌متر میباشد، شیب اراضی در مناطق گسترش این تیپ گیاهی از 30 تا90 درصد متغیر است. یکی از عواملی که باعث شده این تیپ از مرتع نسبتاً سالم بماند، طولانی بودن یخبندان و دیرذوب شدن برف‌ها، سرمای زودرس و عدم دسترسی آسان به آن مناطق است، مهمترینگونه‌های همراه این تیپ گیاهی عبارتند از:
شکل زیستی گیاهان شکل زیستی گیاهان در چگونگی گذر از شرایط نامساعد محیطی در ارتفاعات سبلان بشرح زیر است: 3/79درصد گیاهان همی کریپتوفیتها، 2/9درصد به گیاهانژئوفیتها، 9/6 درصد به گیاهان کاموفیتها و 6/4 درصد به گیاهان تروفیتها تعلق داشت (شکل 2) .
شکل2- نمودار شکل زیستی گروههای اکولوژیک گیاهی ارتفاعات سبلان.
شکل4-تصویری از مراتع ارتفاعات فوقانی دامنه جنوبی سبلان در منطقه آلوارس در ارتفاع 3000 متری
شکل3- نقشه تیپهای گیاهی منطقه سبلان و محدوده باند قرمز تیپهای گیاهی آلپی سبلان است.
شکل5-تصویری از مراتع آلپ دامنه شرقی سبلان و تصویر مجری طرح ( نگارنده اول مقاله ).
بحث و نتیجه گیری مراتع ارتفاعات سبلان بدلیل قرار گرفتن در طلاقی بین جریانات اقلیمی سیبری از ناحیه شمال، هیرکانی از ناحیه شرق و مدیترانهای از ناحیه غرب، عناصر رویشی گیاهی آنها بویژه در ارتفاعات فوقانی جلوهای خاصی دارد، سنوزیهای بهاری و تداوم رویش گیاهان تا آخر تابستان از ویژه گیهای آن منطقه
است(4). حضورگروه گیاهان چمنزارهای مرطوب و نیمه مرطوب( Wet meadows) با غالبیت گونههای Alopecurus textiles ،,Festuca sulcata Festuca rubra ،Festuca ovina، Trifolium montanum، Trifolium repens از ارتفاع 2500 تا 3800 متر از سطح دریای آزاد، بویژه در شیبهای شمالی و شرقی سبلان نشان از پتانسیل بالای منطقه است (10)، به لحاظ دسترسی سخت و استفاده محدودتر (دو تا سه ماه در سال) گونههای گیاهی در مرحله کلیماکس به وفور قابل مشاهده است. به طوری که گونهای بالشتکی خاردار (Astragalus cardachrum و Astragalus aureus) حذف شده و گونه Alopecurus textiles جایگزین آن شده است. در برخی از تیپها شرایط مرطوب توربزار محیا شده است در این گونه تیپها، گونههایBlysmus campressus L(Panzer) Subsp.campressus., Eremopoa persica (Trin)Roshev., Carex strigosa L.، Erysimum caespitosum DCغالب بوده و معرف این نوع تیپها میباشد. این گروه از گیاهان از ارتفاع 2200 تا3000 متر از سطح دریا آزاد، در چمنزارهای تخت سر کوهها، گودیهای توپوگرافی و یا در درههای U شکل قابل مشاهده است (9). توربزارها نسبت به چمنزارهای مرطوب از ذخیره رطوبتی بیشتری برخوردار بوده و دوره طولانیتری از زمان باقی میماند، بعلت پائین بودن دما، تجزیه لاشبرگها دیرتر انجام پذیرفته و انباشته میگردد لذا خاک بستر این جوامع غنی از ماده آلی است. مشابه این نتیجه، در بررسی اکولوژی ماندابهای شیب جنوبی البرز مرکزی، جامعه شناسی گیاهی آن مناطق را به دو گروه کلی شامل ماندابهای آبزی و نمزار تفکیک نموده است، در میان گروه بزرگ نمزارها سه زیر گروه اصلی: چشمه سارها (Spring)، توربزارها ( Mire) و چمنزارهای مرطوب (Wet meadow) تشخیص داده شدهاند (16)، که تا حدودی با نتایج این تحقیق مطابقت دارد. تیپ گیاهی Festuca sulcata-Alopecurus textiles - Carex sp. که ویژه ارتفاعات فوقانی سبلان است (10). از نظر شکل زیستی گیاهان، همیکریپتوفیتها و ژئوفیتها، بترتیپ فراوانترین شکل زیستی گیاهان منطقه سبلان میباشد. فراوانی گیاهان همیکریپتوفیت و ژئوفیتها در یک منطقه نشان دهنده اقلیم سرد و کوهستانی میباشد (13)، این نظر با توجه به نتایج بدست آمده یعنی غالبیت عنصر گیاهی همیکریپتوفیتها و ژئوفیتها و حاکم بودن اقلیم سرد و کوهستانی درمنطقه سبلان، کاملاٌ مطابقت دارد. همچنین در چمنزارهای شمالغربیمنطقهچالدران در استان آذربایجان غربی و در ماندابهای شیب جنوبی البرز مرکزی، میزان همیکریپتوفیتها و ژئوفیتها در ترکیب پوشش گیاهی عنصر غالب گزارش نمودهاند (1 و 16). در مجموع عناصر رویشی گیاهی در رویشگاههای مرتعی سبلان، به عنصر رویشی اروپا-سیبری و ایرانو تورانی تعلق دارد، مشابه این نتایج در گزارش مطالعات انجام گرفته آن منطقه با استناد به این که منطقه سبلان در تلاقی جریانات اقلیمی سیبری، هیرکانی و اندکی مدیترانهای میباشد، بنابراین عنصر رویشی آن اروپا-سیبری و ایرانو تورانی قید شده است (4 و 10). پر واضح است که با بررسی و شناخت گروههای اکولوژیک گیاهی در ارتفاعات فوقانی، توان اکولوژیک این رویشگاهها بهتر توصیف شده و نتایج حاصل به واقعیت موجود در رویشگاهها عینیت بیشتری خواهد بخشید و در شناسایی قابلیتها، حفظ و نگهداری آنها موثر خواهد بود.
References
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 3,543 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 756 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||