جرم سازمان یافته تجارت زنان و ارزیابی جهتگیری مقررات حقوق بینالملل

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 4، دوره 9، شماره 33، بهمن 1395

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

حسن موثقی

گروه حقوق، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز- ایران.

چکیده

زمانی­که بشر برای لحظه‌ای­کوتاه از پروردگار مهربان و دانا غافل شد و دستانش را به سوی میوه ممنوعه که شیطان آن را اکسیر جاودانگی معرفی کرده بود دراز کرد و آن را چشید تصور نمی‌شد که بشریت خود را در چه مهلکه ناگواری قرار داده و ستمکاری و جهالت را نسبت به همنوعان خود در پیش بگیرد. هدف از این تحقیق آشنایی با جرم سازمان یافته تجارت زنان یا بردگی سفید و ارزیابی کارکرد مقررات حقوق بین‌الملل در مبارزه با این مسئله اخلاقی است. متدلوژی به کار رفته در این تحقیق به صورت روش اسنادی و تکنیک تحلیل ثانوی بوده و در انتهای مباحث با استنتاج از یافته‌های موجود، کارآمدی و یا اثرگذاری این تدابیر سنجیده خواهد شد. در نهایت نتایج به دست آمده ثابت می‌کند که رویای زندگی مدرن، تبعیض­های گوناگون نسبت به زنان در بسیاری از اجتماعات انسانی، فقدان اعتماد به نفس در زنان و فاصله آن­ها از توسعه پایدار و مهم­تر از همه اولویت نداشتن مبارزه با تجارت زنان به عنوان نقض فاحش حقوق بین‌الملل بشر از علل رشد تصاعدی این تجارت خشن و مجرمانه در هزاره سوم میلادی است.

کلیدواژه‌ها

تجارت زنان؛ مقررات حقوق بینالملل؛ آموزش مستمر؛ جرائم سازمان یافته و آسیبهای اجتماعی

اصل مقاله

«مطالعات جامعه‌شناسی»

سال نهم، شماره سی و سوم، زمستان 1395

ص ص 66-51

 

 

 

 

 

جرم سازمان یافته تجارت زنان و ارزیابی جهت‌گیری مقررات حقوق بین‌الملل

دکتر حسن موثقی[1]

تاریخ دریافت مقاله:9/8/1395

تاریخ پذیرش نهایی مقاله:13/10/1395

چکیده

زمانی­که بشر برای لحظه‌ای­کوتاه از پروردگار مهربان و دانا غافل شد و دستانش را به سوی میوه ممنوعه که شیطان آن را اکسیر جاودانگی معرفی کرده بود دراز کرد و آن را چشید تصور نمی‌شد که بشریت خود را در چه مهلکه ناگواری قرار داده و ستمکاری و جهالت را نسبت به همنوعان خود در پیش بگیرد. هدف از این تحقیق آشنایی با جرم سازمان یافته تجارت زنان یا بردگی سفید و ارزیابی کارکرد مقررات حقوق بین‌الملل در مبارزه با این مسئله اخلاقی است. متدلوژی به کار رفته در این تحقیق به صورت روش اسنادی و تکنیک تحلیل ثانوی بوده و در انتهای مباحث با استنتاج از یافته‌های موجود، کارآمدی و یا اثرگذاری این تدابیر سنجیده خواهد شد. در نهایت نتایج به دست آمده ثابت می‌کند که رویای زندگی مدرن، تبعیض­های گوناگون نسبت به زنان در بسیاری از اجتماعات انسانی، فقدان اعتماد به نفس در زنان و فاصله آن­ها از توسعه پایدار و مهم­تر از همه اولویت نداشتن مبارزه با تجارت زنان به عنوان نقض فاحش حقوق بین‌الملل بشر از علل رشد تصاعدی این تجارت خشن و مجرمانه در هزاره سوم میلادی است.

واژگان کلیدی: تجارت زنان، مقررات حقوق بین‌الملل، آموزش مستمر، جرائم سازمان یافته و آسیب‌های اجتماعی.

 

مقدمه

هر انسان متفکری با اندکی تامل و تعمق می­تواند دریابد که دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم تا چه اندازه تغییر یافته و نظم اجتماعی که بالاترین ارزش موجود در جوامع است تا حد زیادی صدمه دیده، ضد ارزش­ها جایگزین ارزش­ها شده و آسیب­های اجتماعی جوامع در جهان امروز هر روز به شکلی بزرگ­تر و عمیق‌تر خود را نشان می­دهند­(طهماسبی و دیگری، 1393: 68).

با نگاهی به آمارهای جهانی می‌توان به صحت این ادعا پی‌برد. در دنیای امروز هفت میلیارد انسان در 193 کشور جهان و درهفت قاره آسیا، اروپا، آفریقا، آمریکای شمالی و مرکزی، آمریکای جنوبی و اقیانوسیه (واحد پژوهش و تالیف گیتاشناسی زیر نظر سعید بختیاری، 1394: 23-22)، ساکن و در تکاپو هستند. درآمد سه میلیارد نفر از این جمعیت حتی به 2 دلار در روز نمی‌رسد و عایدی یک میلیارد و دویست میلیون نفر کمتر از 1 دلار در روز است که به رشد بی‌عدالتی در سطح جهانی انجامیده است(بعیدی­نژاد و دیگران، 1393: 72).

هم ‌اکنون نزدیک به چهل میلیون نفر درگیر پدیده بیماری ایدز می­باشند که موجب یتیم شدن میلیون­ها کودک در سرتاسر جهان گردیده است­(همان منبع: 75)، و به طور قطع به همان نحوی که سازمان ملل متحد (سازمان بهداشت جهانی) پیش‌بینی می‌کند تا سال 2025 تعداد مبتلایان آفریقایی به ایدز از مرز نود میلیون نفر خواهند گذشت­(همان منبع: 79). مطابق آمار دفاتر سازمان ملل متحد[2]  هم اکنون 200 میلیون نفر معتاد به مواد ­مخدر می­باشند که به طور متوسط از هر 100 نفر جمعیت جهان، 5 نفر مصرف­‌ کننده مواد مخدر هستند آن هم درسنین 15 تا 64 سالگی و درآمد ناشی از فروش مواد مخدر به اندازه فروش تسلیحات به کشورهای جهان شده است­(همان منبع: 81). نزدیک یک میلیارد نفر به آب سالم و قابل شرب دسترسی ندارند و بهداشت برای دو میلیارد انسان در حد آرزو باقی مانده است. هرسال نزدیک به چهارده میلیون نفر قربانی گرسنگی شده و می‌میرند که شش میلیون نفر از آن­ها را کودکان تشکیل می­دهند و فقر هم ­چنان قربانی می‌گیرد و ظرف 15 سال گذشته (از 2001 میلادی) تا امروز 10 میلیون نفر به تعداد فقرای جهان افزوده شده است که حاصل آن افزایش کشورهای ورشکسته می­باشد که به ظهور شبکه‌های منسجم و سازمان یافته‌ای از جنایت­کاران و جرائم منجر شده که تجارت زنان یکی از درآمدهای کلان آن­هاست­(همان منبع: 102-73). هر سال شاهد مرگ 11 میلیون کودک بیمار با بیماری­های گوناگونی هستیم که قابل پیش‌بینی و پیشگیری هستند و بیش از پانصد هزار زن در سر تا سر جهان بعد از زایمان می‌میرند و بیماری وبا موفق شده یک نفر از 7 نفر جمعیت دنیا را به زانو در آورد (همان منبع: 108). در این گیرودار و به خاک افتادن نسل بشر، قاچاقچیان حساب­های بانکی خود را با قاچاق هرچه که مشتری و خریدار داشته باشد از جمله مواد­ مخدر سالانه با بیش از 500 میلیارد دلار انباشته می‌کنند­(همان منبع: 121)، که بردگی سفید یا تجارت زنان بدترین نوع قاچاق آن­هاست که هر سال تعداد متنابهی زنان و اطفال به دام‌های متنوع این قاچاقچیان افتاده و درچرخه فساد زندگی وحشت­-‌آوری را می‌گذرانند­(اشتری، 1385: 5). تغییرات زندگی بشری در همه ابعاد فرهنگی و به­ ویژه اقتصادی موجب صدمه شدید به کانون خانواده گردیده و زنان اولین قربانی اضمحلال فرهنگی جوامع انسانی در دنیا و به­ویژه در غرب گردیده‌اند­(انجمن اولیا و مربیان جمهوری اسلامی ایران، 1374: 16). تاریخ جهان گویای این حقیقت است که در دو جنگ جهانی اول و دوم هیچ جنایتی به اندازه تجاوز به زنان دردناک و اسفبار نبودکه از دهه 1990 به این سو نیز مجدداً دربوسنی و هرزه‌گوین، رواندا، سیرالئون، میانمار و دیگر نقاط جهان اتفاق افتاد. نگاه غربی­ها به زنان جوان و بالغ شبیه تصور یک کالاست که مصارف خاص خود را دارند و تجارت زنان یکی از شرم‌آورترین اعمال بشری است که سوء استفاده‌های گوناگون از آن­ها حد و مرزی نمی‌شناسد، به ­ویژه از کشورهای توسعه ­نیافته که نه تنها مواد خام و طبیعی آن­ها به قیمت ناعادلانه خریداری می‌شود، بلکه حتی به نوامیس زنان نیز ترحم نمی‌شود و همانند تولیدات کارخانجات در هر حالت و  شرایطی مورد استفاده و سوء استفاده قرار می‌گیرند و اساساً یکی از علل رونق توریسم در کشورهای مقصد گردشگری بهشت جنسی مبتنی بر استعمار و استثمار زنان است و فرهنگ متجدد و مدرن امروزی به این رذیلت اخلاقی دامن ­زده و به آن وجهه تبلیغاتی و افتخارآمیز داده است­که قاره آسیا به ­ویژه آسیای­جنوب شرقی رکورددار آماروحشتناک تجارت زنان است­(تبریزی، 1379: 70-69). کارشناسان برجسته جرم‌شناسی نظیر هنری و میلووانوویچ در شناخت ماهیت یک سویه روابط قاچاقچیان زن و زنان قربانی به این نتیجه دست یافته‌اند که جرم تجارت زنان ناشی از روابط نابرابر میان تبهکاران و قربانیان (زنان) است­که در شرایط و زمان خاصی به دام افتاده‌اند و فقدان توانایی دفاع ازحیثیت آن­ها را به مسیری که قاچاقچیان با ریشخند آن را تدارک دیده‌اند سوق می‌دهند­(احمدی، 1384: 11). ضرورت مسئله به این برمی­گردد که این سوداگران در همه جای جهان در حال رصد زنان زیبا و مستأصل و بدون سرپناه و امید و آینده هستند که به راحتی امکان صید آن­ها برای تجارت زنان مهیا می­باشد و با توجه به این ­که فقدان آگاهی و شناخت جوانان می­تواند آن­ها را به دام­های هولناکی سوق دهد ضرورت دارد که با افزایش آگاهی­های عمومی و درک شرایط جامعه معنوی از هم­ گسیخته عصر کنونی که در چهره جدید جهانی شدن خود را نشان می­دهند از وادی­های خطرناک جوامع و اجتماعات انسانی منحط و مسخ ­شده فاصله گرفته و زندگی توام با آرامشی را با داشتن حس قناعت و بردباری برای خود فراهم نمایند. بر اساس این مقدمات قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم که آیا مقررات حقوق بین‌الملل برای مقابله با تجارت زنان مسیر صحیحی را در پیش گرفته است یا نه؟

 

اهداف تحقیق

هدف کلی تحقیق

ارزیابی جهت‌گیری مقررات حقوق بین‌الملل و تعیین نقاط ضعف و قوت مقررات کنوانسیون­های بین­المللی مربوط به زنان.

 

اهداف اختصاصی

1. توان­مند­سازی و افزایش آگاهی در بانوان برای این­که متوجه باشند که بسیاری از تهدیدات به شکل فرصت­های کاذب پیشرفت خود را نشان می‌دهند در حالی­که چنین نیست.

2. شناساندن تمام مسیر‌های ختم شده به سوی مافیای تجارت زنان در جوامع انسانی

3. تقویت باور‌های دینی و افزایش اعتقادات معنوی به این­که زندگی بر اساس واقعیت، امکانات و استعدادهای موجود بنا نهاده شود نه بر اساس رویاهای سیندرلایی

4. تکریم نهاد خانواده و احترام به بانوان به عنوان اولین معلم هر انسان

5. عملیاتی کردن مقررات حقوق بین­الملل در خصوص کرامت زنان در ساختار اجتماعات انسانی با تاکید بر آموزش مردم.

 

پیشینه تحقیق

اشتری­(1385) در کتابی با نام قاچاق زنان بردگی معاصر به بیان ابعاد قاچاق زنان در جهان کنونی و در کشور‌های مختلف، نخستین اسناد بین­المللی در پیکار با این پدیده شوم و دیدگاه سازمان ملل متحد راجع به موضوع قاچاق زنان پرداخته و با بیان مقررات مربوط به پیشگیری، سرکوب و کیفر­دهی مافیای تجارت زنان به تشریح اقدامات ملی و منطقه‌ای کشور‌ها در محو کامل این جنایت سازمان یافته فراملی پرداخته و در آخر چنین نتیجه گرفته است که مقررات مصوب سازمان­های بین‌المللی در پیشگیری و سرکوب تجارت زنان کامیاب نبوده و کشورهای درگیر این پدیده شوم به طور جدی با این رذیلت جنایی برخورد نمی‌کنند و طوری با متهمان تجارت زنان برخورد می‌کنند که گویا شخص قاچاقچی پارچه یا تنباکو قاچاق می‌کند و نه انسان.

احمدی­(1384) در کتاب جامعه­شناسی انحرافات موضوع گسترش انحرافات اجتماعی را نه از دیدگاه حقوقی بلکه از منظر جامعه­شناسی مطالعه کرده و با بهره­گیری از اندیشه‌های متفکرانی چون دورکیم، مرتن، پارسونز، پارک، برگسن، کوهن، میلر، کلووارد و ماتزا به شناخت ساختار انحرافات اجتماعی و     چشم­اندازهای روانکارانه جامعه­شناسی مدرن در این باب پرداخته و در آخر به این یافته رهنمون شده که انحرافات اجتماعی معلول عوامل چندی است که قطعاً با تلاش برای جامعه­پذیری و بازپروری و روش‌های کیفری ملایم­تر منهای حبس به پیشگیری و درمان جامعه‌ستیزان در اولین مراحل نافرمانی مدنی دست خواهیم یافت و از تکرار اعمال خلاف موازین اجتماعی جلوگیری خواهد شد.

تبریزی­(1379) در کتاب تجارت شیطانی در هفت فصل به تشریح اعمال ضد انسانی در سطوح ملی و جهانی پرداخته، به ­ویژه در فصل سوم که راجع به تجارت زنان و دختران است این حقیقت تلخ را بیان کرده که فقر، جهالت و طمع عوامل اصلی رونق این جنایت سازمان یافته است. نویسنده در فراز دیگری فقدان اشتغال آبرومند و درآمد‌های تک یا دو رقمی روزانه و هزینه‌های بالای گذران را از عوامل ترغیب زنان به سوی افسردگی و حرکت به سوی بی‌تفاوتی نسبت به خود و آینده‌شان به حساب می‌آورد و با اضافه کردن اندکی جهالت زمینه برای حضور قاچاقچیان و تاجران و برده­داران سفید فراهم می‌شود و در آخر به این نتیجه دست یافته که بالاترین و تاثیر­گذارترین علل رونق تجارت زنان در دنیای غفلت­زده کنونی تضاد میان کشور‌های دارا و ندار و فاصله ‌زیاد میان ملل سیر از انبوه مردمان گرسنه جهان است.

سلیمی­(1382) در مقاله‌ای با عنوان جنایت سازمان یافته فراملی در کنوانسیون پالرمو و آثار آن به شناخت واژه جنایت سازمان یافته فراملی پرداخته و سپس به تشریح آثار گسترده اجتماعی، اقتصادی و حقوق بشری پرداخته و در آخر به این نتیجه رسیده که صرف تصویب کنوانسیون توسط کشور‌ها تاثیری بر کاهش یا محو این جنایات نمی‌کند، بلکه باید مصوبات کنوانسیون مبدل به قوانین ملی و عملیاتی گردند همسو با جامعه بین­المللی.

فرانکو آس­(1391) در کتاب جهانی شدن و جرم ترجمه احسان و اسماعیل حسنوند جهانی شدن را یکی از علل تسریع افزایش قاچاق انسان محسوب کرده و فقر جهانی را پدیده‌ای تاثیر­گذار بر افزایش این رذیلت اخلاقی و اجتماعی جوامع انسانی برمی‌شمارد و در فرجام اشاره دارد که روند زندگی و اشتغال در کشور‌های صنعتی خود از عوامل رشد باند‌های مافیائی در همه زمینه‌ها و از جمله تجارت زنان است، چرا که اکثر قاچاقچیان با مهاجرت­های غیر­قانونی قربانیان خود را به مراکز فروش و فساد سوق می­دهند. بدین ترتیب تحرکات جهانی ­شدن نیز از دیگر دلایل رشد این جرم معرفی شده است.

ذاقلی­(1389) در کتاب قاچاق انسان در سیاست جنایی ایران و اسناد بین‌المللی که رساله دکتری ایشان می‌باشند، اعلام داشته‌اند که با هر بار قاچاق انسان اعم از زن یا کودک، کرامت انسانی نیز نقض می‌شود و این عمل یک جرم حقوق بشری است که ضرورت جرم­انگاری و پیشگیری از تجارت زنان را دو چندان   می‌کند در نهایت به این نتیجه می­رسند که تدابیر کیفری باید به صورت هماهنگ و متمرکز اتخاذ شود تا هیچ مجرمی در این نوع تجارت منحوس بدون مجازات نماند و یا موفق به اختفا یا فرار نگردد.

سلیمی­(1391) در کتاب جنایت سازمان یافته فراملی، مولاوردی­(1385) در کتاب کالبدشکافی خشونت علیه زنان، اسعدی­(1386) در کتاب جرایم سازمان یافته فراملی، میر محمد صادقی­(1377) در کتاب حقوق جزای بین‌الملل­(مجموعه مقالات)­، اسعدی­(1392) در کتاب  دهکده جهانی، بعیدی­نژاد و دیگران­(1384) در کتاب تحول در ساختار نظام ملل متحد و انجمن اولیا و مربیان جمهوری اسلامی ایران­(1374) هر یک به نوعی مقام برجسته زنان در جوامع انسانی اشاره کرده و تصریح کرده‌اند که توان­مند­سازی زنان و افزایش آگاهی بهترین ابزار برای مقابله با این جنایت سازمان یافته فراملی در سطح جهان است.

 

بستر جغرافیایی تجارت زنان

پس از پایان جنگ سرد و اضمحلال اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی در سال 1991 تجارت سفید (بردگی زنان) به صورت یک سوداگری پرمنفعت شکل گرفت و بسیاری از قربانیان این جرم سازمان یافته از جمهوری جدید­التاسیس شوروی سابق به سوی فحشا و مشاغلی مشابه نظیر رقص میله و کار در کاباره‌ها کشیده شدند. در فقدان قوانین کیفری برای برده‌داران جدید، پیشگیری، تعقیب و محاکمه و مجازات قانونی امکان نداشت و پرداخت‌های مالی برای هموار کردن مسیر این نوع تجارت بی­شرمانه به رشد آن کمک کرد. هم اکنون در کشور‌های عضو اروپا، تجارت زنان اروپای شرقی به یکی از پر درآمدترین مشاغل غیر­قانونی مبدل شده است که رقم 13 میلیارد دلار نشانگر عم