تحلیل فقهی رقابت آزاد اقتصادی بر اساس مفهوم متداول آن

فقه و تاریخ تمدّن

مقاله 6، دوره 1، شماره 3، مهر 1394، صفحه 131-163   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

احمد علی یوسفی^*

دانشیار، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تهران

چکیده

براساس مبانی نظام اقتصادی سرمایه‌داری، در عرصة اقتصادی دو اصل رفتاری
رقابت اقتصادی(رفتار مطلوب) و انحصار(رفتار نامطلوب) مطرح شده است.
همین نگاه به ادبیات اقتصاد اسلامی و ایران نیز راه یافته است و رقابت اقتصادی
محض یا رقابت اقتصادی با پسوند یا پیشوندی، رفتار اقتصادی مطلوب، شناخته
شده و به عنوان مؤثرترین مؤلفه در طراحی نظام اقتصادی اسلام و ایران بر آن
تاکید میشود. به‌رغم اهمیّت این امر در طراحی و اجرای نظام اقتصادی اسلام و
ایران، هیچ تحقیقات درخوری دربارة تبیین موضوع رقابت اقتصادی، موضوعات
مرتبط با آن، احکام فقهی رقابت اقتصادی و نیز احکام موضوعات مرتبط با
رقابت براساس مبانی و فقه اسلامی صورت نگرفته است. بنابراین، این تحقیق در
پی پاسخ به این پرسش است: آیا رقابت اقتصادی مورد تایید آموزه‌های اسلامی
است؟ این تحقیق معتقد است که اگر براساس مبانی و فقه اسلامی رفتار رقابت
اقتصادی تحلیل شود، این فرضیه قابل اثبات است: رقابت اقتصادی براساس
مفهوم متداول آن، رفتاری غیر مجاز است. همچنین، در صورت جواز، اینکه این
اصل رفتاری، مبنای طراحی نظام اقتصادی اسلام قرار گیرد، با تردید جدی
مواجه است. این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی و گردآوری اطلاعات -
کتابخانه‌ای و با بهرهگیری از روشهای عقلایی، درصدد پاسخگویی به پرسش
مطرح شده و اثبات فرضیة تحقیق است.

کلیدواژه‌ها

رقابت اقتصادی؛ رفتار سودجویانه؛ انحصار اقتصادی؛ مسابقه اقتصادی؛ تبانی اقتصادی؛ رقابت کامل؛ فقه اسلامی