مطالعه‌ی بی‌تفاوتی اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن در شهر تهران

تغییرات اجتماعی - فرهنگی

مقاله 5، دوره 3، شماره 2، آذر 1386   

نویسندگان

مجتبی صداقتی فرد؛ دکتر علیرضا محسنی تبریزی

دانشیار دانشگاه تهران ـ عضو مدعوِ گروه جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

پژوهش حاضر با در نظر داشتن ضرورت و اهمیت شناسایی عوامل مؤثر بر بی‌تفاوتی اجتماعی به عنوان یک مسأله‌ی اجتماعی در میان شهروندان تهرانی با بهره‌گیری از یک چارچوب نظری تلفیقی و تدوین الگوی نظری آغازین، موضوع را مطالعه کرده است و فرضیه‌هایی چند را به آزمون نهاد. اهداف این پژوهش شناسایی علمی و تجربی بی‌تفاوتی اجتماعی و سنجش همبستگی آن با متغیرهای زمینه‌ای و هشت متغیر مستقل اجتماعی به منظور تعیین میزان اثرگذاری هر یک از آ‌ن‌ها بر بی‌تفاوتی اجتماعی بود. با روش پیمایشی بررسی‌ها بر روی نمونه‌ای با حجم 850 نفر از شهروندان 18 سال به بالای شهر تهران در سال 1387 انجام و میان متغیرهای قومیت، شغل، و تحصیلات از صفات زمینه‌ای تفاوت مشاهده شد و بین تمامی متغیرهای مستقل اصلی یعنی؛ بی‌هنجاری (آنومی)، اعتماد اجتماعی، اثربخشی اجتماعی، رضایت اجتماعی، محرومیت نسبی، فردگرایی، تحلیل هزینه ـ پاداش، و التزام مدنی رابطه‌ی معنی‌داری بدست آمد. ضمناً در نتیجه‌‌ی تحلیل‌های چندمتغیره، فرض وجود رابطه بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته در سطح معنی‌داری بیش از 99% اطمینان تایید و مشخص شد که حدود 40/0 درصد تغییرات در بی‌تفاوتی اجتماعی به وسیله‌ی مجموع پنج متغیر مستقلِ التزام مدنی، فردگرایی، بی‌هنجاری، رضایت اجتماعی، و محرومیت نسبی قابل تبیین است. در پایان، الگوی نظری ـ تبیینی تدوین‌شده در چارچوب نظری با نتایج پایانی بازبینی شد و تدوین گردید و مدل تحلیلی نهایی ارایه شد. از آن‌جایی که نتایج تجربی حاصله نشانگر آن بود که بی‌تفاوتی اجتماعی در شهروندان تهرانی در میزانی بالاتر از حد متوسط وجود دارد و سطح آن به ترتیب با نوسانات پنج متغیر یادشده تغییر می‌کند و این تغییرات قابلیت پیش‌بینی به وسیله‌ی این عوامل را دارد

کلیدواژه‌ها

بی‌تفاوتی اجتماعی؛ پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی؛ بی‌هنجاری (آنومی)؛ اعتماد اجتماعی؛ اثربخشی اجتماعی؛ رضایت اجتماعی؛ محرومیت نسبی؛ فردگرایی؛ تحلیل هزینه ـ پاداش؛ التزام (تعهد) مدنی