بررسی تنش شوری و رطوبت بر جوانه زنی بذور علف های هرز پنیرک، سوروف و قیاق در شرایط زوال بذور

بوم شناسی علف‌های هرز

مقاله 1، دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 6، اسفند 1394، صفحه 63-79   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

قدرت اله فتحی¹؛ عین اله حسامی^{* 2}؛ نیما اردلان³

¹استاد دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان

²مربی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر و دانشجوی دکتری بین الملل دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد

³دانشجوی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر

چکیده

‌به‌منظور تعیین اثرات تنش شوری و تنش رطوبتی در شرایط زوال بذر بر قابلیت جوانه‌زنی بذر و سبز شدن علف‌های هرز پنیرک (Malva neglecta L.)، سوروف (Echinochloa crus-galli L.) و قیاق (Sorghum halepense L.) (حلیط)، آزمایشی در گلخانه دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان به‌صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی در 3 تکرار انجام گرفت. عوامل آزمایش شامل بذور علف­‌های هرز در سه سطح (سوروف، سورگوم وحشی و پنیرک)، پیری تسریع شده در دو سطح (شاهد و 3 روز) و شوری در پنج سطح شامل (شاهد،7/0، 4، 8 و12 دسی زیمنس بر متر) و تنش رطوبتی در 3 سطح (اشباع رطوبتی  ظرفیت زراعی و50% ظرفیت زراعی) بودند. نتایج نشان داد که بین تیمارهای مورد مطالعه از نظر کلیه صفات ارزیابی شده ‌شامل زمان، سرعت، یکنواختی، درصد و شاخص سبز شدن، درصد جوانه‌زنی طول ریشه‌چه، طول ساقه‌چه، شاخص ویگور و وزن خشک گیاهچه تفاوت بسیار معنی‌داری در سطح احتمال 1% وجود دارد. تنش شوری، باعث کاهش صفات اندازه‌گیری شده در آزمایش شد. در حالی که در پنیرک میزان درصد سبز شدن به ترتیب با اعمال تیمارهای رطوبتی ظرفیت زراعی‌،50% ظرفیت زراعی و اشباع رطوبتی کاهش یافت در سوروف و قیاق بالاترین درصد سبز شدن در بذور تحت تیمار اشباع رطوبتی و کم­ترین مقدار صفت مذکور در بذور تحت تیمار 50% ظرفیت زراعی مشاهده شد. زوال بذر اثرات تنش شوری رطوبتی بر کاهش جوانه زنی و استقرار گیاهچه علف‌های‌هرز را افزایش داد.

کلیدواژه‌ها

اشباع رطوبتی؛ پیری تسریع شده؛ درصد جوانهزنی؛ شاخص سبز شدن؛ ظرفیت زراعی

مراجع

-   آزاد، ف و ا. توبه. 1373. ارتباط راندمان سبز کردن گندم با ماده خشک تولیدی و برخی صفات دیگر در کشت آزمایشگاهی و گلخانه، خلاصه کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران، دانشگاه مازندران (بابلسر)، 233 صفحه.

2- امیری، م. ب.، پ. رضوانی مقدم، ح.ر. احیایی، ج. فلاحی و م. اقحوانی شجری.1390. اثر تنش‌های اسمزی و شوری بر شاخص‌های جوانه‌زنی و رشد گیاهچه دو گیاه دارویی آرتیشو (Cynara scoolymus) و سرخارگل (Echinacea purpurea). مجله تنش‌های محیطی در علوم زراعی، جلد3 (2)، شماره 3‌: 165 تا 176.

3- انواری، س.، م. مهدیخانی، ه. شهریاری و ع. نور. 1388. اثر تنش شوری بر جوانه‌زنی هفت‌گونه مرتعی. فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 2(16): 262 تا 273.

4- جودی، م. و ف. شریف‌زاده. 1385. بررسی اثر هیدروپرایمینگ در ارقام مختلف جو. مجله بیابان. 1(11): 99 تا 109.

5- حمیدی، ا.، د. رودی، و. عسگری و س. حاجیلوئی. 1387. بررسی قابلیت کاربرد آزمون فرسودگی کنترل شده بذر برای ارزیابی رابطه بنیه بذر و رویش مزرعه‌ای سه رقم کلزا.(Brassica napus L.)  مجله نهال و بذر، 24: 677 تا 705.

6- رحیمیان مشهدی، ح.، ع. باقری کاظم‌آبادی و ا. پایاب. 1370. اثر پتانسیل‌های مختلف حاصل از پلی‌اتیلن گلیکول و کلرور سدیم توأم با درجه حرارت بر جوانه‌­زنی توده‌های گندم دیم. مجله علوم و صنایع کشاورزی، 5: 39 تا 45.

7- روزرخ، م.، ک. قاسمی گلعذانی و ع. جوانشیر. 1384. تأثیر فرسودگی‌ بذر بر عملکرد و اجزا عملکرد دو رقم نخود تحت شرایط آبیاری کامل و محدود. اولین همایش ملی حبوبات 29 و30 آبان، 225 تا 227.

8- سلطانی، ا.، ب. کامکار، س. گالشی و ف. اکرم قادری. 1387. اثر فرسودگی  بذر بر تخلیه ذخایر بذر و رشد هتروتروفیک گیاهچه گندم. علوم کشاورزی و منابع طبیعی، 1(15): 193 تا 202.

9- سلطانی، ا.، ب. کامکار، س. گالشی و ف. اکرم قادری. 1388. اثر زوال بذر بر سبز شدن گندم در واکنش به تنش‌های محیطی. تولید گیاهان زراعی. 2(2): 43تا58.

10-‌ شرفی، س. 1386. ارزیابی تأثیر سطوح شوری و خشکی بر برخی صفات گیاهچه ماریتیغال. سومین همایش گیاهان دارویی، تهران، دانشگاه شاهد. آبان ماه. ص 214.

11-‌  عبدی، ن.، ه. مداح عارفی و م. جعفری. 1385. بررسی تنوع و روند زوال بذور ژرم پلاسم علف گندمی بلندAgropyron elongatum موجود در بانک ژن منابع طبیعی. مجله منابع طبیعی ایران،1(16): 357 تا 368.

12-‌ فرخواه، ع.، ح. حیدری شریف‌آباد، م. قربانلی و ح. شاکربازارنو. 1382. اثر شوری بر جوانه‌زنی سه‌گونه شور زی Salsola dendroides،Alhagi persarumوAeluropus lagopoides ، فصلنامه علمی و پژوهشی تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران، 1(11):1 تا 13.

13-‌ قرینه، م ح.، ف. حسینی، ع. بخشنده، ق. فتحی و م. شیرین. 1387. بررسی اثرات فرسودگی  بذر بر استقرار و عملکرد گیاهچه‌های پنج رقم کلزا‌(Brassica napus)  در شرایط آب و هوایی اهواز. اولین همایش ملی حبوبات 22 و 23 آبان گرگان.

14-‌ لرزاده، ش. 1389. علف­کش­‌ها، علف­‌های هرز و کنترل آن­‌ها، انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد جامع شوشتر

15- موسوی، س.ک. 1380. مدیریت تلفیقی علف‌های هرز اصول و روش‌ها، نشر میعاد.

16-‌ نوروزی دیلمقانی، ز.، ر. درویش زاده، ع. پیرزاد، س. سودمند و س. مصطفی­‌زاده شاه بندلو. 1387. اثر فرسودگی  کنترل شده بر جوانه‌زنی و رشد گیاهچه در آفتابگردان. اولین همایش ملی علوم و تکنولوژی بذر ایران،22 و 23 آبان. گرگان.

17- Basra, S.M.A., N. Ahmad, M.M. Khan, N. Iqbal and M. A. Cheema. 2003. Assessment of cotton seed deterioration during accelerated ageing. Seed Sci. Technol. 31: 531-540.

18- Begnami, C.N. and A.L. Cortelazzo. 1996. Cellular alterations during accelerated aging of French bean seeds. Seed Sci Technol. 24: 295-303.

19- Boyd, N. and R. Van Acker. 2004. Seed germination of common weed species as affected by oxygen concentration, light, and osmotic potential. Weed Sci. 52. 4: 589-596.

20- Boydak, M., H. Dirik, F. Tilki and M. Calikolgan. 2003. Effect of water stress on germination in six provenances of Pins brutia seeds from different bioclimatic zone in Turkey. Turk.J.Agric For. 27: 91-97

21- Bradford, K.J. and D.W. Still. 2004. Applications of hydrotime analysis in seed testing. Seed Technol. 26:(1) 75-85.

22- Chauhan, B.S., and D.E. Johnson. 2007a. Influence of environmental factors on seed germination and seedling emergence of eclipta (Eclipta prostrata) in a tropical environment. Weed Sci. 56: 383-388.

23- Copeland, L.O. and M.B. McDonald 2001. Principles of seed science and technology. Kluwer Academic Publishers, Boston Hardbound.

24- De Figueiredo, E., M.C. Albuquerque. and N.M. De Carvalho. 2003. Effect of the type of environmental stress on the emergence of sunflower (Helianthus annus L.), soybean (Glycine max L.) and maize (Zea mays L.) seeds with different levels of vigor. Seed Sci Technol. 31: 465-479.

25- Delachiava, M.E.A. and S.Z. D-Pinho. 2003. Germination of Senna occidentalis Link: seed at different osmotic potential levels. Braz. Arch. Biol.Technol. 46: 163-166.

26- Ellis, R.H. 1992. Seed and seedling vigour in relation to crop growth and yield. Plant Growth Regul. 11: 249-255.

27- Ellis, R.H. and E.H. Roberts. 1981. The quantification of aging and survivial in orthodox seeds. Seed Sci. Technol. 9: 377-409.

28- Faroog, M., S.M.A. Basra, H. Rehman and B.A. Saleem. 2007. Seed priming enhances the performance of late sown wheat (Triticum aestivum L.) by improving chilling Tolerace. J. Agron Crop Sci. 194: 55-60.

29- Fenner, M. 1987. Seedlings. New Phyt. 106: 35-47.

30- Golbashy, M., M. Zarabi and M.H. Shariatmadari. 2009. A study of salinity and drought stress on germination and early growth in Hisun variety of sunflower (Helianthus annuus L). Abstract book of hamayesh meli eslah olgoye masraf dar keshavarzi VA manabe tabiei. University of Kermanshah. P. 224.

31- Karayel, D. and A. Ozmerzi. 2002. Effect of tillage methods on sowing uniformity of maize. Can. Bio. Engin. 44: 2.23-2.26.

32- Khan, M.A. and S. Gulzar. 2003. Germination responses of Sporobolus ioclados: A saline desertgrass. J. Arid Environ. 55, 453–464.

33- Marenco, R.A and D.C. Lustosa. 2000. Soil solarization for weed control in carrot. Pesq. Agro. Brasil. 35: 2025-2032.

34- Mozafarian, V. 2009. Flora of Khouzestan. Khouzestan Agriculture and Natural Resources Research Center Publishing. Pp. 670.

35- Putnam, A.R. 1985. Weed allelopathy in: Duk. E.S.O., (eds.) Weed physiology. Vol.1. Reproduction and ecophysio. CRC press, Boca Raton, florida.131-155.

36- Rahman, M. and I.A. Ungar. 1989. The effect of salinity on seed germination and seedling growth of Echinochloa crus-galli. Ohio J. Sci 90 (1): 13-15.

37- Rehman, S., P.J.C. Harris and W.F. Bourne. 1999. Effect of artificial ageing on the germination, ion leakage and salinity tolerance of Acacia tortilis and A. coriacea seeds. Seed Sci. Technol. 27: 141–149.

38- Warwick, S.I. and A. Francis. 2006. The Biology of invasive alien plants in Canada. 6. (Berteroa incana L.). DC. Can. J. Plant Sci. 86: 1297-1309.