مطالعه جوامع علف‏های هرز پارک خورشید مشهد

بوم شناسی علف‌های هرز

مقاله 3، دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 6، اسفند 1394، صفحه 91-104   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

امید ترابینیا¹؛ محمد بازوبندی²؛ سید حسین ترابی^{* 3}؛ محمد حسن هادی زاده⁴

¹کارشناس ارشد شناسایی و مبارزه با علف های هرز، فضای سبز شهرداری مشهد

²استادیار مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، دکتری علوم علفها ی هرز

³محقق مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، فوق لیسانس شناسایی و مبارزه با علفهای هرز.

⁴استادیار مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، دکتری علوم علفهای هرز

چکیده

در راستای زیبا‌سازی و بهبود فضای سبز کلان شهر مشهد وضعیت علف‌های هرز پارک خورشید مشهد مورد بررسی قرار گرفت. جوامع نسبتاً متنوع علف‏های هرز مستقر در دو بخش اراضی مسطح و دامنه‏های پارک خورشید مشهد از 30 گونه متعلق به 15 خانواده گیاهی تشکیل شده بود که بیشترین تعداد به‌ترتیب به سه خانواده آفتاب‌گردان، گندمیان و نخود تعلق داشتند. تعداد 16 گونه (53%) از آن‏ها یک ساله، 37% چند ساله و 10% دو ساله بودند. جامعه علف‏های هرز اراضی مسطح با 26 گونه نسبت به جامعه علف‏های هرز مستقر در دامنه‏ها با 20 گونه از غنای گونه‏ای بیشتری برخودار بود. جامعه دامنه‏ها یکنواخت‌‏تر بود اما جامعه اراضی مسطح از یکنواختی کمتری نسبت به دامنه‏ها برخوردار بود و در اول فصل نشانه‏هایی از غالبیت در آن مشاهده شد. توزیع لگاریتمی وفور نسبی گونه‏ها در هر دو جامعه نشان داد که این زیستگاه‏ها نسبتاً کم تخریب باقی مانده‏اند. میزان تشابه جوامع علف‏های هرز دو زیستگاه کمتر از تشابه جوامع علف‏های هرز هر زیستگاه در زمان‏های مختلف بود که نشان دهنده تفاوت شرایط دو زیستگاه و تطبیق بیشتر گونه‏ها با شرایط زیستگاه‏ها تا شرایط اقلیمی بود. کمترین مشابهت بین علف‏های هرز بهاره دو زیستگاه و بیشترین تشابه هم بین جوامع علف‏های هرز تابستانه مشاهده شد. این تحقیق نشان داد که اراضی مسطح پارک خورشید توسط علف‏های هرز مهاجمی مثل تلخه(.Acroptilon repens L)، پنجه مرغی(.Cynodon dactylon L)، جوموشی(.Hordeum murinum L)،
علف پشمکی(.Bromus tectorum L) و چسبک(.Setaria viridis L) و اراضی دامنه‏ها توسط تلخه، خارشتر
(.Alhagi camelorum Fisch)، کنگر وحشی(.Cirsium arvense L) و توق(.Xanthium strumarium L) تهدید می‏شوند.

کلیدواژه‌ها

تشابه اشتین هاوس؛ تنوع بتا؛ توزیع وفور گونه‏ای؛ شاخص‏های کمی؛ غالبیت سیمپسون

مراجع

- آل ابراهیم، م.ت. 1386. بررسی بهاره تنوع گونه‏ای و تراکم علف‏های هرز باغات شهرستان سبزوار. کتاب مجموعه مقالات دومین همایش علوم علف‏های هرز ایران، مشهد، 9 و 10 بهمن 1386. جلد 2: 13 تا 17.

2- الهی، ص.، ر. صدرآبادی و ل. علیمرادی. 1389. بررسی تنوع گونه‏ای، ساختاری و کارکردی جوامع علف‏های هرز باغات پسته (Pistacia vera L.) شهرستان بردسکن. نشریه بوم‌شناسی کشاورزی، 2(4): 574 تا 586.

3- ادیم، ح.م. سارانی و م. مین‏باشی معینی. 1389. تعیین پراکنش و خصوصیات جمعیتی علف‏های هرز مزارع گندم استان سیستان و بلوچستان. مجله پژوهش علف‏های هرز، 2(1): شماره 1: 1 تا 14.

4- بهرامی، ن. 1372. بررسی پراکنش و غالبیت گونه‏های علف هرز مزارع گندم دیم استان کرمانشاه. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه.

5- پادارلو، ع.ا.، م. بازوبندی و ل. علیمرادی. 1386. شناسایی علف‏های هرز مزارع زعفران حوزه سد کارده مشهد. کتاب مجموعه مقالات دومین همایش علوم علف‏های هرز ایران، مشهد، 9 و 10 بهمن 1386. جلد2: 606 تا 610.

6- جوادزاده، س.م. 1388. جمع‌آوری و شناسایی علف‏های هرز زعفران و تعیین گونه‏های غالب و مهم آن در منطقه قاینات. کتاب مجموعه مقالات سومین همایش علوم علف‏های هرز ایران، بابلسر، 28 و 29 بهمن 1388. جلد 1: 197 تا 201.

7- دزیانیان، ا. 1373. بررسی تعیین غالبیت گونه‏های علف هرز مزارع غلات استان سمنان. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی، مرکز تحقیقات و منابع طبیعی استان سمنان (شاهرود).

8- رهبری، ا.، ر. ابراهیمی و ز. شهادتی مقدم. 1389. بررسی ترکیب گونه‏ای، فراوانی، پراکنش و تراکم علف‏های هرز مزارع توتون مازندران. خلاصه مقالات نوزدهمین کنگره گیاه‏پزشکی ایران، تهران، 9 الی 12 مرداد 1389. جلد 3: ص 12.

9- ساوری نژاد، ع.، ع. صفرنژاد، م. یونس‌آبادی و ع. موسی‌خانی. 1389. شناسایی، تعیین تراکم، فرکانس و یکنواختی علف‏های هرز مزارع آفتابگردان در استان گلستان. خلاصه مقالات نوزدهمین کنگره گیاه‏پزشکی ایران، تهران، 9 الی 12 مرداد 1389. جلد 3: ص 9.

10- فلاح مهرجردی، ح. و س.م. میروکیلی. 1388. شناسایی علف‏های هرز مزارع گندم (Triticum aestivum) پس از برداشت در استان یزد. کتاب مجموعه مقالات سومین همایش علوم علف‏های هرز ایران، بابلسر، 28 و 29 بهمن 1388. جلد 1: 41 تا 44.

11- قرصی عنبرانی، ع.، م. بازوبندی، ه. آرین و س.ر. موسوی سروینه باغی. 1386. بررسی تنوع گونه‏ای و پراکنش علف‏های هرز در فضای سبز شهرستان مشهد. کتاب مجموعه مقالات دومین همایش علوم علف‏های هرز ایران، مشهد، 9 و 10 بهمن 1386. جلد2: 18 تا 22.

12- کشاورز، ک.، م. مین باشی و ک. سعیدی. 1386. پراکندگی و تعیین گونه‏های غالب علف‏های هرز مزارع گندم و جو دیم استان کهگیلویه و بویراحمد با استفاده از GIS. کتاب مجموعه مقالات دومین همایش علوم علف‏های هرز ایران، مشهد، 9 و 10 بهمن 1386. جلد2: 7 تا 12.

13- متین‏فر، م.، م.ع. باغستانی و م. متین‏فر. 1388. شناسایی علف‏های هرز مزارع چغندرقند منطقه زهرای بالا شهرستان بوئین زهرا. کتاب مجموعه مقالات سومین همایش علوم علف‏های هرز ایران، بابلسر، 28 و 29 بهمن 1388. جلد 1: 189 تا 192.

14- مداح، م.ب. و ح. میرکمالی. 1352. علف‏های هرز مزارع گندم در اراک. نشریه انستیتو بررسی آفات و بیماری‏های گیاهی، شماره 19: 9 تا 17.

15- میرکمالی، ح. 1356. علف‏های هرز باغات مرکبات شمال. کتاب خلاصه مقالات ششمین کنگره گیاه‏پزشکی ایران، کرج، 22 تا 24 شهریور 1356. ص 68.

16- ﻣﻴﻦ‏ﺑﺎﺷﻲ معینی، م.، م.ع. باغستانی میبدی، ع.م. احمدی، ی. ابطالی، ح. اسفندیاری، ح. دیم، ع.ر. برجسته و ن. باقرانی ترشیز. 1386. رﻫﻴﺎﻓﺘﻲ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋﻠﻒﻫﺎیﻫﺮز ﻣﺰارع ﮔﻨﺪم آﺑﻲ اﻳﺮان (سال‏های 1379 ﺗـﺎ 1384). کتاب ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ﻣﻘـﺎﻻت ﻛﻠﻴﺪی دوﻣﻴﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻋﻠﻮمﻋﻠﻒﻫﺎیﻫﺮز اﻳﺮان، مشهد، 9 و 10 بهمن 1386. جلد3: 7 تا 26.

17- نریمانی، و.، م. مین باشی و م. محمدی‌پور. 1388. شناسایی و تعیین غالبیت علف‏های هرز با شاخص‏های کمی در مزارع گندم دیم استان آذربایجان شرقی. کتاب مجموعه مقالات سومین همایش علوم علف‏های هرز ایران، بابلسر، 28 و 29 بهمن 1388. جلد 1: 2 تا 5.

18- یزدانی، ا. 1356. مطالعه و کنترل علف‏های هرز مزارع سیب زمینی کرمان. کتاب خلاصه مقالات ششمین کنگره گیاه‏پزشکی ایران، کرج، 22 تا 24 شهریور 1356. ص 68.

 

19- Akhani, H. and M. Ghorbanli. 1993. A contribution to the halophytic vegetation and flora of Iran. In: H. Lieth and A. Al Masoom (eds): Towards the rational use of high salinity tolerant plants. Vol.I: 35-44. Kluwer Academic Publishers. Printed in the Netherlands.

20- Beck, K.G. 2009. Downy brome (Bromus tectorum) and Japanese brome (Bromus japonicus) biology, ecology, and management: Literature review. Colorado State University, USA. 60pp.

21- Booth, B.D., S.D. Murphy and C.J. Swanton. 2003. Weed ecology in natural and agriculfural systems, CABI Publishing, UK. p 199.

22- Cabi. 2008. Data sheet for Cirsium arvense. Avalable online from: http://www.cabi.org/isc/datasheet/13628. Accessed 15 Sept 2014.

23- Carey, J.H. 1995. Cynodon dactylon. In: Fischer, W.C., Compiler. The Fire Effects Information System [Data base]. U.S. Dep. Agric., Forest Service.

24- Condit, R., N. Pitman, Leigh Jr., P., E.G., J. Chave, J. Terborgh, R.B. Foster, V.P., Núñez, S. Aguilar, R. Valencia, G. Villa, H.C. Muller-Landau, E. Losos and S.P. Hubbell. 2002. Beta-diversity in tropical. forest trees. Science. 295: 666−636.

25- Dandan, C., L. Shengxiang, W. Kehua. and W. Zhanbo. 2002. Surevy of weeds in the lawn of Tianhe Airport Wuhan City (In Chinese with English Summary). Hubei Forestry Science and Tech., 1, 003. Available online from http://en.cnki.com.cn/Article_en/CJFDTOTAL-FBLI200201003.htm. Accessed 16 Oct 2014.

26- Douglas, B.J., A.G. Thomas, I.N. Morrison and M.G. Maw. 1985. The biology of Canadian weeds, 70. Setaria viridis (L.). Beau. Can. J. Plant Sci. 65(3):669-690.

27- Elzinga, C.L., D.W. Salzer, and J.W. Willoughby. 1998. Measuring and Monitoring Plant Population. National Applied Resource Sci. Center (NARSC), Denver Federal Center, Colorado. 496 pp.

28- Encyclopædia Britannica. 2014. Asteraceae. Available online from: http://www.britannica.com/EBchecked/topic/39698/Asteraceae. Accessed 4 Sep 2014.

29- Fried, G., L.R. Norton and X. Rebound. 2008. Environmental and management factors determining weed species composition and diversity in France. Agric. Ecosyst. Environ. 128: 68–76.

30- Funk, V.A., A. Susanna, T.F. Stuessy, and H. Robinson. 2009. Classification of Compositae. In Systematics, evolution, and biogeography of Compositae. Edited by Funk V.A., Susanna A., Stuessy T. F. and Bayer R. J. Michigan, USA.: Sheridan Books Inc Ch 11, 171-192.

31- Guertin, P. 2003a. Factsheet for: Hordeum L. spp. University of Arizona, Tucson, Arizona. 51pp.

32- Guertin, P. 2003b. Factsheet for: Cynodon dactylon (L.)Pers. University of Arizona, Tucson, Arizona. 44pp.

33- Hassannejad, S. and S. Porheidar Ghafari. 2012. Introducing new indices for weed flora studies. Int. J. Agric. Crop Sci. 4 (22): 1653-1659.

34- Hawes, C. 2011. A Handbook of Field Sampling Protocols for Biodiversity Indicator Monitoring. James Hutton Institute for surveys of above-ground biodiversity within and immediately surrounding arable fields, UK, 26 pp

35- Hoeft, E.V., N. Jordan, J.H. Zhang, and D.L. Wyse. 2001. Integrated cultural and biological control of Canada thistle in conservation tillage soybean. Weed Sci. 49(5): 642-646.

36- Holm, L., D.L. Plunknett, J.V. Pancho, and J.P. Herberger. 1977. The worlds worst weeds: Distribution and biology. Honolulu: University Press of Hawaii.

37- Honari, M., H. Askari, and M. Khosrowchahli. 2014. Use of desirability function method in optimization of regeneration and callus induction of alhagi camelorum. Am. J. Plant Sci. 5: 268-274.

38- Hubbell, S. P. 2001. The unified neutral theory of biodiversity and biogeography. Princeton University Press, Princeton, N. J.

39- Jaccard, P. 1990. Contribution au problem de l’imimigration post-glaciaire de la flore alpine (In French). Bullitin de Societe Vaudoise Science Natulale. 36: 87-130.

40- Kamal-Uddin, M.D. Juraimi, A.S., Begum, M., Razi Ismail, M., Abdul Rahim, A. And R. Othman. 2009. Floristic composition of weed community in turf grass area of west peninsular Malaysia. Int. J. Agric. Biol. 11: 13–20.

41- Kaye, T. 1999. From flowering to dispersal: Reproductive ecology of an endemic plant astragalus australis va rolympicus (fabaceae). Am. J. Bot. 86(9): 1248–1256.

42- Klein, H. 2011.Alaska natural heritage program: Russian knapweed (Acroptilon repens L. de Candolle), University of Alaska, USA.

43- Knapp, P.A. 1996. Cheatgrass (Bromus tectorum L.) dominance in the Great Basin desert: History, persistence, and influences to human activities. Global Environ. Change. 6(1): 37-52.

44- Larina, S.U. 2014. Pseudosophora alopecuroides.Available online fromhttp://www.agroatlas.ru/en/content/weeds/Pseudosophora_alopecuroides/ Accessed 2 Sept 2014.

45- Larina, S.Y. and I.A. Budrevskaya. 2006. Area of distribution and Weediness. Pseudosophora alopecuroides I. - Sophora Root. Avalable online from: http://www.agroatlas.ru/en/content/weeds/Pseudosophora_alopecuroides. Accessed 2 Sept 2014.

46- Magurran, A.E. 1988. Ecol. Diversity and its Measurement. Croom Helm, Sydney, Australia. P: 7-45.

47- Magurran, A.E. 2004. Measuring Biol. Diversity. Blackwell, Oxford, UK. 215pp.

48- Major, J., C. Steiner, A. Ditommaso, N.P.S. Falcão, and J. Lehmann. 2005. Weed composition and cover after three years of soil fertility management in the central Brazilian Amazon: Compost, fertilizer, manure and charcoal applications. Weed Biol. Manag. 5: 69–76.

49- McCully, K.V., M.G. Sampson and A.K. Watson. 1991. Weed survey of Nova Scotia, Lowbush blueberry (Vaccinium angustifolium) fields. Weed Sci. 39: 180-185.

50- Minbashi, M., M.A. Baghestanii and H. Rahimian. 2008. Introducing abundance index for assessing weed flora in survey studies. Weed Biol. Manag. 8: 172–180.

51- Parker, C. 2014. Setaria viridis. Invasive Species Compendium, CABI. Available online from: http://www.cabi.org/isc/datasheet/49776. Accessed 7 Sep 2014.

52- Phillips, O.L., P. Núñez Vargas, A. Lorenzo Monteagudo, A. Peña Cruz, M.E. Chuspe Zans, W. Galiano Sánchez, M. Yli-Halla and S. Rose. 2003. Habitat association among Amazonian tree species: a landscape-scale approach. J. Ecol. 91: 757−775.

53- Potts, G.R., J.A. Ewald, and N.J. Aebischer. 2010. Long–term changes in the flora of the cereal ecosystem on the Sussex Downs, England, focusing on the years 1968-2005. J. Appl. Ecol. 47: 215–226.

54- Potts, M.D., P.S. Ashton, L.S. Kaufman and J.B. Plotkin. 2002. Habitat patterns in tropical rain forests: a comparison of 105 plots in northwest Borneo. Ecology. 83: 2782−2797.

55- Pyke, C.R., R. Condit, S.Aguilar and S. Lao. 2001. Floristic composition across a climatic gradient in a neotropical lowland forest. J. Veg. Sci. 12: 553−566.

56- Sipilehto, J. 2001. Effect of weed control with fiber mulches and herbicides on the initial development of spruce, birch and aspen seedlings on abandoned farmland. Silva Fennica, 35(4): 403-414.

57- Skinner, K, L. Smith, and P. Rice. 2000. Using noxious weed lists to prioritize targets for developing weed management strategies. Weed Sci. 48(5): 640-644.

58- Slik, J.W.F.A., D. Poulsen, P.S. Ashton, C.H. Cannon, K.A.O. Eichhorn, K. Kartawinata, I. Lanniari, H. Nagamasu, M. Nakagawa, M.G.L. van Nieuwstadt, J. Payne, A. Purwaningsih Saridan, K. Sidiyasa, R.W. Verburg, C.O. Webb and P. Wilki. 2003. A floristic analysis of the lowland dipterocarp forests of Borneo. J. Biogeogr. 30: 1517–1531.

59- Stanley, K.E. 1999. Evolutionary trends in the Grasses (Poaceae): A Review. The Michigan Botanist, 38 (1):3-12.

60- Thomas, A.G. 1985. Weed survey system used in Saskatchewan for cereal and oilseed crops. Weed Sci. 33: 34-43.

61- Thomas, A.G. 1991. Floristic composition and relative abundance of weeds in annual crops of Manitoba. Can. J. Plant Sci. 71: 831-839.

62- Thomas, A.G., and M.R.T. Dale. 1991a. Weed survey system used in Saskatchewan for cereal and oil seed crops. Weed Sci. 33: 34-43.

63- Thomas, A.G., and M.R.T. Dale. 1991b. Weed community structure in spring-seeded crops in Manitoba. Can. J. Plant Sci. 71(4): 1069-1080.

64- Tuomisto, H., K. Ruokolaine and M. Yli-Halla. 2003. Dispersal, environment, and floristic variation of western Amazonian forests. Sci. 299: 241−244.

65- Uchytil, R.J. 1992. Xanthium strumarium. In: Fire Effects Information System, [Online]. U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Rocky Mountain Research Station, Fire Sciences Laboratory (Producer).

66- Urbatsch, L. 2006. Plant guide: purple nutsedge (Cyperus rotundus L.). The U.S. Department of Agriculture (USDA), USA.

67- USDA. 2012. Animal and Plant Health Inspection Service (APHIS), Plant Protection and Quarantine (PPQ). Federal noxious weed list (1 February 2012). USDA, APHIS, PPQ, Washington, DC.

68- Watson, A.K. 1980. The biology of Canadian weeds. 43. Acroptilon (Centaurea) repens. Can. J. Plant Sci. 60: 993-1004.

69- Whittaker, R.H. 1965. Dominance and diversity in land plant communities. Sci. 147: 250–260.

70- Weed Science Society of America. 2010. Composite list of weeds: 3488 plants in the database. Available online from http://wssa.net/weed/composite-list-of-weeds/. Accessed 18 October 2014.