زلیخا در اندیشة شاعران و عارفان قرن پنجم تا هفتم

فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

مقاله 8، دوره 11، شماره 3، آبان 1394، صفحه 147-172   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

علی پاکمهر^*

استادیار دانشگاه فرهنگیان، پردیس امام‌خمینی(ره) گرگان

چکیده

براساس تلمیحات و اشاراتی که در دیوان شعرا و آثار عرفا به چشم می‌خورد، می‌توان گفت اندیشة عارفان متأثّر از مضامین دینی و چهره‌های قرآنی است. یکی از سُوَر قرآن کریم که تأثیری شگرف در ادب فارسی به‌خصوص در حیطة ادبیّات عرفانی داشته، سورة یوسف است که قرآن کریم آن را «احسن‌القصص» خوانده است. «زلیخا» همسر عزیز مصر، از شخصیّت‌های مشهور سورة یوسف و از چهره‌های برجستة متون عرفانی ادبیّات فارسی است. این زن ازجمله شخصیّت‌های شگفت‌انگیزی است که بیش‌از دیگران، قصّه و حکایات عشق‌ورزی او با یوسف و بلایا و مصائب او در راه عشق، به تصویر کشیده شده است. اگرچه زلیخا در قرآن چهره‌ای توحیدی ندارد، حالات و رفتار او در بسیاری از موارد، مورد ستایش اهل تصوّف قرار گرفته است. صوفیان و عارفان با تکیّه بر حالات و رفتار زلیخا به بیان و اثبات دیدگاه‌های عرفانی خویش پرداخته‌اند. این پژوهش درصدد پاسخ به این سؤال است که حالات و رفتار زلیخا بر اندیشة عرفای قرن پنجم تا هفتم چه تأثیری داشته است؟

کلیدواژه‌ها

سورة یوسف؛ زلیخا؛ متون عرفانی و دیدگاه عرفا

مراجع