واکاوی کمّی تاثیرکیفیت آبهای زیرزمینی در ارتقاء شاخص‌های توسعه روستایی برمبنای مدل موریس؛ مطالعه موردی: شهرستان خنج

جغرافیای طبیعی

مقاله 4، دوره 9، شماره 32، شهریور 1395، صفحه 57-70   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

احمدعلی خرم بخت^*

استادیار گروه جغرافیا ، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی،لارستان، ایران

چکیده

وجود آب و بهره­مندی مستمر از آن همواره در موجودیت سکونتگاه­های روستایی و پایداری این جوامع نقش اساسی ایفا نموده است. در حال حاضر، حفاظت از منابع آب و بهره­برداری بهینه از آن به یک مسئله مهم جهانیتبدیل شده است. این مسئله به ویژه با وقوع خشکسالی­های اخیر از ابعاد وسیع­تری برخوردار شده است. بنابراین ضرورت دارد که با مطالعات موردی در نواحی مختلف، ارزش و اهمیت عامل آب در موجودیت و توسعه جوامع انسانی مورد بازشناسی قرار گیرد،زیرا شناخت و تحلیل جنبه­های مختلف این مسئله و افزایش آگاهی­های عمومی در مورد آن می­تواند زمینه­ساز موفقیت راهکارهای استحصال و مصرف بهینه آب باشد.در این تحقیق به بازشناسی نقش و اهمیت عامل کیفیت آب زیرزمینی در توسعه روستایی شهرستان خنج واقع در استان فارس پرداخته شد.پس از تقسیم این شهرستان بههفت منظومه روستایی و سنجش سطح توسعه آنها بر مبنای مدل موریس، با استفاده از نرم افزار SPSSضریب همبستگی بین سطح توسعه روستایی و کیفیت منابع آب زیرزمینیمحاسبه گردید. نتیجهبررسی نشان داد که عدم اطمینان به بارش سالانه در شهرستان خنج، باعث شده که فعالیت و معیشت در سطح روستاهای این منطقه به استحصال آب زیرزمینی، آن هم با کیفیت­های قابل استفاده، متکی بودهو درجه توسعه منظومه­های روستایی این شهرستان با آب زیرزمینی از ضرایب همبستگی بیش از 0/70 برخوردار است. بنابراین، با عنایت به وابستگی بالای توسعه روستایی این منطقه به عامل آب زیرزمینی،اتخاذ راهکارهای استحصال و مصرف بهینه آب زیرزمینی خواهد توانست با صرفه جویی در مصرف این عامل حیاتی و افزایش آب قابل دسترس، ظرفیت­های جدیدی برای ارتقاء توسعه روستایی فراهم نماید.

کلیدواژه‌ها

استان فارس؛ شهرستان خنج؛ مدل موریس؛ توسعه روستایی

مراجع

1-     آزادی،ی.، بیک­محمدی،ح. 1391. تحلیلوطبقه­بندیسطوحتوسعه­یافتگینواحیروستاییشهرستان­هایاستانایلام. مجلهبرنامه­ریزیفضایی، دوره 2،شماره 6 : 61-41.

2-     بدری،س.، اکبریان،س.، جواهری،ح.۱۳۸۵. تعیینسطوحتوسعه­یافتگینواحی روستاییشهرستانکامیاران. فصلنامه تحقیقاتجغرافیایی، دوره 21، شماره 82 : 126-116.

3-     جمعه­پور،م. 1389 . مقدمه­ای بر برنامه­ریزی توسعه روستایی: دیدگاهها و روشها. انتشارات سمت. 264 صفحه.

4-     حاجی­علیزاده،ج.، مهدوی،م.، کردوانی،پ.1389. استفاده از مدل توسعه­یافتگی موریس برای ارزیابی عملکرد طرح­های هادی. مجلهچشم­انداز جغرافیایی، سال 5، شماره 13 : 11-1.

5-     دلبند،ق. 1393. نقش ژئومرفولوژی در توسعه سکونت گاههای شهری و روستایی شهرستان خنج. پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته ژئومورفولوژی در برنامه­ریزی محیطی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد لارستان.154 صفحه.

6-     رضوانی،م. 1383. سنجش و تحلیل سطوح توسعه­یافتگی نواحی روستایی در شهرستان سنندج. مجلهجغرافیا و توسعه ناحیه­ای. دوره 1، شماره 3 : 164-149.

7-     سازمان آب منطقه ای استان فارس، داده های کیفیت آب زیرزمینی.

8-     سایت www.tabnakfars.ir. فروردین 1394، آمار جمعیت استان فارس در سال 1393.

9-     صلاحی اصفهانی،گ. 1386. نقش آب و آبیاری در توسعه پایدار روستایی. پیک نور. دوره 5، شماره 2 :90-74.

10- فرجی­ملایی،ا.، عظیمی،ا.، زیاری،ک. 1389. تحلیلابعادکیفیتزندگیدرنواحیشهریایران.مجلهپژوهشوبرنامه­ریزیشهری. دوره 1،شماره 2 : 16-1.

11- فلاح­تبار،ن.، بحیرایی،ح. 1391. توسعه پایدار کاشان در گرو منابع آب منطقه خشک و کویری. فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای. دوره 2، شماره 2 : 228-215.

12- مرتضوی،س.، سلیمانی،ک.، غفاری­موفق،ف.1390. مدیریت منابع آب و توسعه پایدار؛ مطالعه موردی دشت رفسنجان. آب و فاضلاب. دوره 22، شماره 2:131-126.

13- مصطفوی،س. 1393. نقش ژئومورفولوژی شهرستان خنج در پدافند غیر عامل. پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته ژئومورفولوژی در برنامه­ریزی محیطی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد لارستان.176 صفحه.

14- مهدوی،م.، طاهرخانی،م. 1390. کاربرد آمار در جغرافیا. انتشارات قومس. 420 صفحه.

15- یاسوری،م. 1386. محدودیت منابع آب و نقش آن در ناپایداری مناطق روستایی استان خراسان رضوی.مجله چشم­انداز جغرافیایی. دوره 1، شماره 5 : 177-162.