نظریه ادراکات اعتباری علامه طباطبایی و تأثیرات آن در فلسفه و اخلاق

 پژوهشهای معرفت شناختی

مقاله 3، دوره 5، شماره 12، مهر 1395، صفحه 49-66   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

رضا بنی اسدی^*

استادیار دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد

چکیده

یکی از نوآوری­های مهم علامه طباطبایی در فلسفه، نظریه ادراکات اعتباری است. او ادراکات اعتباری را در سه بخش: کیفیت پیدایش علوم اعتبارى از انسان، کیفیت پیدایش کثرت در علوم اعتبارى و کیفیت ارتباط علوم اعتبارى با آثار واقعى و حقیقى مورد بررسی دقیق قرار داده است. این نظریه در بُعد معرفت‌شناسی، می‌تواند بر بسیاری از مسائل در علوم مختلف تأثیری عمیق بگذارد یا دست‌کم گمان شده که چنین است. این تأثیر به‌حدی است که می­توان این نظریه را از حیث تأثیرگذاری بر مسائل مختلف با نظریه حرکت جوهری ملاصدرا مقایسه کرد. نوشتار حاضر تلاشی است در راستای تبیین تأثیرات این نظریه در علوم مختلف و در صدد است، ضمن تبیین اجمالی آن، به بررسی برخی از این تأثیرات در دو حوزه­ فلسفه و اخلاق و نقد بعضی دیدگاه‌ها در این‌باره بپردازد.

کلیدواژه‌ها

ادراکات اعتباری؛ نوآوری فلسفی؛ اخلاق؛ علامه طباطبایی

مراجع

اصفهانی، محمدحسین (1429ق)‏ نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، بیروت: مؤسسة آل البیت(ع) لاحیاء التراث.

جعفری ولنی، علی‌اصغر (1394) «استاد مطهری و ادراکات اعتباری علامه طباطبایی(ره)»، اندیشهعلامهطباطبایی، دوره2، ش1، ص98ـ73.

جوادى آملى، عبدالله (1361) «سیره فلسفی استاد علامه طباطبایی (قدس سره)؛» در یادنامه مفسر کبیر، استاد علامه طباطبایى، قم: شفق.

جوادی، محسن (1374) «جاودانگی اصول اخلاقی و نظریه اعتباریات»، معرفت، ش15، ص26ـ22.

همو. (1382) «توجیه جاودانگی اصول اخلاقی بر مبنای نظریه اعتباریات از دیدگاه شهید مطهری»، قبسات، ش30، ص68 ـ53.

سبحانی، جعفر (1366) «حسن و قبح عقلی از نظر علامه طباطبایی»، نور علم، ش، ص51ـ32.

طباطبایى، محمدحسین، (1364) اصول فلسفه و روش رئالیسم، به‌همراه پاورقی‌هایشهید مطهری، تهران: صدرا.

همو. (1371) المیزان فی تفسیر القرآن، قم: اسماعیلیان.

همو. (1387الف) اصول فلسفه رئالیسم‏، با مقدمه سید هادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب.

همو. (1387ب) شیعه، با مقدمه سید هادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب.

همو. (1388) بدایة الحکمة، ترجمه و شرح علی شیروانی، قم: بوستان کتاب.

همو. (بی­تا الف) «الانسان فی الدنیا» در الرسائل التوحیدیة، بیروت: مؤسسة النعمان‏.

همو. (بی­تا ب) حاشیة الکفایة‏، قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی‏.

همو. (بی­تا ج)، نهایة الحکمة، قم: مؤسسه نشر اسلامی.‏

همو. (بی­تا د) «رسالة الاعتبارات» درمجموعه رسائل علامه طباطبایی، تحقیق و تصحیح صباح ربیعى، ‏قم: نشر باقیات.‏

عبودیت، عبد الرسول (1389) خطوط کلی حکمت متعالیه، تهران: سمت.

مطهری، مرتضی (1364) پاورقی‌هایاصول فلسفه و روش رئالیسم در طباطبایى، 1364.

همو. (بی­تا الف) نقدی بر مارکسیسم(در مجموعه آثار، ج13)،تهران: صدرا‏.

‏همو. (بی­تا ب) اسلام و نیازهای زمان(در مجموعه آثار، ج21)،تهران: صدرا‏.‏

همو. (بی­تا ج) اصل عدل در اسلام(در مجموعه آثار، ج4)،تهران: صدرا‏. ‏ ‏

همو. (بی­تا د) مجموعه آثار، ج22، تهران: صدرا.

Wong, David B. (2001) “Moral Relativism” in Lawrence C. Becker and Charlotte B. Becker (eds.),‌ Encyclopedia of Ethics, London: Routledge.