بررسی میزان فلزات سنگین آهن، روی و مس در عضله برخی ماهیان بومی تالاب هورالعظیم، استان خوزستان

پژوهش های علوم و فنون دریایی

مقاله 7، دوره 11، شماره 3، آذر 1395، صفحه 88-100   

نوع مقاله: تحقیقی

نویسنده

محمد ولایت زاده^*

باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

چکیده

تحقیق حاضر در سال 1391 با هدف تعیین فلزات سنگین آهن، روی و مس در عضله هشت گونه ماهی بومی شامل شیربت (Barbus grypus)، بنی (Barbus sharpeyi)، گتان (Barbus xanthopterus)، برزم (Barbus  pectoralis)، حمری (Carasobarbus luteus)، بیاه (Liza abu)، انزه (Barbus esocinus) و شلج (Aspius vorax) انجام شد. 72 نمونه ماهی از تالاب هورالعظیم استان خوزستان تهیه شد. جهت استخراج فلزات از بافت­های مورد مطالعه، از روش هضم تر استفاده شد و تعیین غلظت فلزات سنگین به وسیله دستگاه جذب اتمی Perkin Elmer 4100صورت پذیرفت. تجزیه و تحلیل داده­ها با نرم افزار SPSS.17 و به کمک آنالیز واریانس یکطرفه (ANOVA) انجام شد که وجود یا عدم وجود اختلاف معنی­دار در سطح معنی داری 5 درصد تعیین گردید. میانگین میزان آهن، روی و مس در عضله ماهیان به ترتیب 26/0±39/11، 38/0±94/12 و 04/0±62/0 میلی گرم در کیلوگرم وزن تر به دست آمد. نتایج نشان داد که میزان آهن در عضله ماهیان مختلف مورد مطالعه اختلاف معنی داری نداشت (05/0≤P). میزان عنصر روی در عضله ماهی شیربت نسبت به سایر ماهیان اختلاف معنی داری داشت (05/0>P). میزان مس در عضله ماهیان مورد مطالعه اختلاف معنی داری داشت (05/0>P). میانگین میزان روی و مس در عضله ماهیان پایین تر از آستانه مجاز استاندارد سازمان بهداشت جهانی (WHO) بود.

کلیدواژه‌ها

ماهی؛ عضله؛ فلزات سنگین؛ تالاب هورالعظیم؛ استان خوزستان

مراجع

اسدی، ا.، فاطمی، س.م.، اسکندری، غ. و پاپهن، ف. 1389. مطالعهایبرجمعیتماهیاندرتالابهویزهدرایران. فصلنامه اکوبیولوژی تالاب ،2 (6): 11-3.

اسماعیلیساری،ع.1381.آلایندهها،بهداشتواستانداردمحیطزیست.انتشاراتنقشمهر چاپ اول. تهران. 767 صفحه.

پاپهن، ف.، رضایی، م.، اسکندری، غ. و راسخی، ع. ا. 1392. بررسی جمعیت ماهیان تالاب هورالعظیم، فصلنامه اکوبیولوژی تالاب،5 (16): 40-33.

پروانه، م.، خیرور، ن.، نیک پور، ی. و نبوی، س.م.ب. 1390. غلظت فلزات سنگین در ماهی کفشک گرد و رسوبات خور موسی در استان خوزستان. مجله علمی شیلات ایران، 20 (2): 158-153.

پورخباز، ع.ر. و محسنی، ز. 1391. بررسی تجمع زیستی و دفع فلز مس از بافت های سیاه ماهی (Capoeta fusca) قنات های شرق ایران. نشریه دامپزشکی (پژوهش و سازندگی)، 97: 37-29.

جعفرزاده حقیقی، ن. و فرهنگ، م. 1385. آلودگی دریا. انتشارات آوای قلم، چاپ اول. ایران.

جلالی جعفری، ب. و آقازاده مشگی، م. 1386. مسمومیت ماهیان در اثر فلزات سنگین آب و اهمیت آن در بهداشت عمومی. انتشارات مان کتاب، چاپ اول. تهران.

چمبری، ش.، نبوی، س.م.ب. و جعفرزاده حقیقی، ن. ۱۳۸۵. بررسی عوامل آلاینده آلی تالاب هورالعظیم با استفاده از فاکتورهای کیفی آب و شاخص های زیستی. سومین همایش ملی بحران های زیست محیطی ایران و راهکارهای بهبود آن ها، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات مرکز اهواز، ایران.

رضایی، م. و پاپهن، ف. 1392. بررسیفونماهیانتالابهورالعظیم. نشریه پژوهش های ماهی شناسی کاربردی، 1 (2): 60-53.

عسکری ساری، ا.، خدادادی، م.، کاظمیان، م.، ولایت زاده، م. و بهشتی، م. 1389. اندازه گیری و مقایسه فلزات سنگین (Zn، Mn، Cu، Fe) در ماهی بیاه (Liza abu) رودخانه های کارون و بهمنشیر استان خوزستان، مجله پژوهش های علوم و فنون دریایی، 5 (1): 70-61.

عسکری ساری، ا. و ولایت زاده، م. 1393. فلزات سنگین در آبزیان. انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز. چاپ اول. اهواز، ایران.

فاطمی، س.م.ر. و حمیدی، ز. 1389. بررسی و سنجش فلزات سنگین کادمیوم و سرب در عضله برخی ماهیان خوراکی تالاب هور العظیم. فصلنامه شیلات، 4 (1): 100-95.

قائنی، م. و ممبینی، و. 1393. مقایسه ترکیب شیمیایی بافت عضله در دو گونه ماهی برزم (Barbus barbulus)و حمری (Barbus luteus) در رودخانه های کرخه و کارون. اولین همایش ملی پدافند غیر عامل در علوم دریایی، وزارت کشور و اداره کل پدافند غیر عامل، بندر عباس.

کاظمی نژاد، پ. ۱۳۸۹. آلودگی تالاب ها و چالش های ناشی از آن و بررسی عوامل آلاینده تالاب هورالعظیم. دومین همایش ملی تالاب های ایران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، ایران.

کوشافر، ا. و ولایت زاده، م. 1393. مقایسه تجمع زیستی فلزات سنگین در عضله دو گونه ماهی بیاه آب شیرین (Liza abu) و شانک زرد باله (Acanthopagrus latus) رودخانه بهمنشیر در فصل تابستان. فصلنامه اکوبیولوژی تالاب، 6 (22): 72-59.

مکتبی، پ. و رومیانی، ل. 1395. مقایسه غلظت آهن در اندام های عضله، کبد و آبشش ماهی کپور معمولی (Cyprinus carpio) در استخرهای پرورش ماهیان گرم آبی در استان خوزستان. مجله علمی شیلات ایران، 25 (2): 142-135.

ولایت زاده، م. و نجفی، م.، 1392. اکولوژی رودخانه ها و تالاب های استان خوزستان. انتشارات ترقی، چاپ اول. تهران.

 

Aaseth, J. & Norseth, T. 1986. Copper. In: Handbook on the toxicology of metals. 2nd. Ed. eds. L. friberg, G.F. Nordberg & V.B. Vouk, eds, Elsevier, Amsterdam.

Agbozu, I.E., Ekweozor, I.K.E. & Opuene, K. 2007. Survey of heavy metals in the catfish (Synodontis clarias). Environmental Science Technology, 4: 93 – 97.

Ahmad, A.K. & Shuhaimi-Othman, M. 2010. Heavy metal concentration in sediments and fishes from Lake Chini, Pahang, Malaysia. Journal of Biological Sciences, 10 (2):93-100.

Alhas, E., Oymak, S.A. & Akin, H.K. 2009. Heavy metal concentrations in two barb, Barbus xanthopterus and Barbus rajanorum mystaceus from Atatürk Dam Lake, Turkey. Environmental Monitoring and Assessment, 148:11–18

Askary Sary, A. & Velayatzadeh, M., 2014. Determination of lead and zinc in king mackerel (Scomberomorus guttatus), Spanish mackerel (Scomberomorus commerson) and Tiger-toothed Croaker (Otolithes ruber) from Persian Gulf, Iran in 2001 and 2011. Journal of Biodiversity and Environmental Sciences, 5 (1): 322- 329.

Ay, O., Kalay, M., Tamer, L. & Canli, M. 1999. Copper and lead accumulation in tissues of a freshwater fish Tilapia zillii and its effects on the bronchial Na, K ATPase activity. Bulletin of Environmental Contamination and Toxicology, 62:160-168.

Begum, A., Amin, M. N., Kaneco, S. & Ohta, K. 2005. Selected elemental consumption of the muscle tissue of three species of fish, Tilapia nilotica, Cirrhina mrigala and Clarius batrachus, from the fresh water Dhanmondi Lake in Bangladesh. Food Chemistry, 93:439–443.

 Canli, M. & Atli, G. 2003. The relationship between heavy metal (Cd, Cr, Cu, Fe, Pb, Zn) levels and the size of six Mediterranean fish species. Journal of Environmental Pollution, 121: 129-136.

Carvalho, M.L., Santiago, S. & Nunes, M.L. 2005. Assessment of the essential element and heavy metal content of edible fish muscle. Analytical and Bioanalytical chemistry, 382: 426-43.

Dural, M., Goksu, M.Z., Ozak, A.A. & Derici, B. 2006. Bioaccumulation of some heavy metals in different tissues of Dicentrarchus labrax, Sparus aurata and Mugil cephalus from the camlik lagoon of the eastern coast of Mediterranean (Turkey). Environmental Monitoring and Assessment, 18(1–3):65–74

Eboh, L., Mepba, H.D.  & Ekpo, M.B. 2006.  Heavy metal contaminants and processing effects on the composition, storage stability and fatty acid profiles of five common commercially available fish species in Oron Local Government, Nigeria. Journal of Food Chemistry, 97 (3): 490-497.

Ghaedi, M., Shokrollahi, A., Kianfar, A.H., Pourfarokhi, A., Khanjari, N., Mirsadeghi, A.S. & Soylak, M. 2009. Preconcentration and separation of trace amount of heavy metal ions on bis (2-hydroxy acetophenone) ethylendiimine loaded on activated carbon. Journal of Hazardous Materials, 162: 1408–1414.

Heath, A.G. 1987. Water pollution and fish physiology. CRC Press. Boca Raton, US.

Jahan, I., Nur Alam Siddiki, A.K.M., Niamul Naser, M. & Abdus Salam, Md. 2015. Bioaccumulation and Toxicity of Iron Salt on Shingi Fish Heteropneustes fossils (Bloch) and its possible impacts on human health. Bangladesh Pharmaceutical Journal, 18(2): 179-182.

Jordao, C.P., Pereira, M.G., Bellato, C.R., Pereira, J.L. & Matos, A.T. 2002. Assessment of water systems for contaminants from domestic and industrial sewages. Journal of Environmental Monitoring and Assessment, 79(1): 75-100.

Kucuksezgin, F., Altay, O., Uluturhan, E. & Kontas, A. 2001. Trace metal and organoclorin residue levels in red mullet (Mullus barbatus) from the eastern Aregean, Turkey. Journal of Water Research, 35:2327-2332.

McCoy, C.P., Ohara, T.M., Benett, L.W., & Boyle, C.R. 1995. Liver and kidney concentrations of zinc, copper and cadmium in channel fish(Ictalurus punctatus): Variations due to size, season and health status. Veterinary and Human Toxicology, 37: 11-15.

Olowu, R.A., Ayejuyo, O.O., Adewuyi, G.U., Adejoro, I.A., Denloye, A.A.B., Babatunde, A.O. & Ogundajo, A.L. 2010. Determination of heavy metals in fish tissues, water and sediment from Epe and Badagry Lagoons, Lagos, Nigeria. Journal of Chemistry, 7(1): 215-221.

Oymak, S.A., Karadede-Akin, H. & Dogan, N. 2009. Heavy metal in tissues of Tor grypus from Ataturk Dam Lake, Euphrates River-Turkey. Biologia, 64(1): 151-155.

Romeo, M., Siau, Y., Sidoumou, Z. & Gnassia-Barelli, M., 1999. Heavy metal distribution in different fish species from the Mauritania coast. Journal of Sciences Total Environment, 232: 169-175.

Rouessac, F. & Rouessac, A. 2007. Chemical analysis modern instrumentation methods and techniques. 2nd Edition. John Wiley & Sons Ltd. England.

Sharif, A.K.M., Nustafa, A.I., Amin, N.N. & Safiulla, S. 1993. Trace element concentrations intropical marine fish from the Bay of Bengal. The Science of the Total Environment, 138:223-234.

Turkmen, M. & Ciminli, C. 2007. Determination of metals in fish and mussel species by inductively coupled plasma-atomic emission spectrometry. Food Chemistry, 103: 670-675.

Turkmen, M., Turkmen, A., Tepe, Y. Ates, A. & Gokkus, K. 2009. Determination of metal contaminations in sea foods from Marmara, Aegean and Mediterranean Seas: twelve fish species. Food Chemistry, 108: 794-800.

Turkmen, A., Turkmen, M., Tepe, Y. & Cekic, M. 2010. Metals in tissues of fish from Yelkoma Lagoon, northeastern Mediterranean. Environmental Monitoring and Assessment, 168: 223-230.

USEPA (United States Environmental Protection Agency). 1997. Mercury study report to congress. Office of Air Quality Planning and Standards and Office of Research and Development, Washington, DC.

WHO. 1995. Health risks from marine pollution in the Mediterranean. Part 1 Implications for Policy Makers. Geneva.