اندازه گیری برخی الکترولیتها و پارامترهای بیوشیمیایی در مایع کیست هیداتیک کبد و ریه گاو در شهر اراک

هیستو بیولوژی دامپزشکی

مقاله 5، دوره 3، شماره 1 - شماره پیاپی 4، شهریور 1394، صفحه 1-12   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

چکیده

بیماری کیست هیداتید ناشی ازمرحله لاروی اکینو کوکوس گرانولوزوس بوده که هنوز هم یکی ازعوامل مهم ایجاد
کننده معضلات اقتصادی و بهداشتی در نواحی مختلف جهان و ایران است دراین مطالعه بررسی مقایسه ای برخی پارامترهای
بیوشیمیایی و الکترولیتی مایع کیست هیداتیک کبد و ریه گاو در اراک صورت گرفت. از اسفندماه 3333 تا اردیبهشت
ماه 3331 مجموعا 85 نمونه کیست هیداتیک گاوی شامل 33 نمونه کیست ریه و 72 نمونه کیست کبد گاو از
کشتارگاه اراک جمع آوری شد. میزان کلسیم ، فسفر، تری گلیسرید و پروتئین براساس خاصیت جذب نوری در مایع
، 3 ، 7.3 و 33 برحسب میلی گرم در دسی لیتر برای ریه و 7 ، 1 ،7/ کیست ریه و کبد اندازه گیری و به ترتیب مقادیر 3
7.5 و 31 برحسب میلی گرم در دسی لیتر برای کبد، به دست آمد. مقایسه و تجزیه و تحلیل نتایج، توسط آزمون
آماری
Independent T test
5 نشان داد که هیچ اختلاف آماری معنی داری بین / با سطح اطمینان 38 % و دقت 58
سطح این پارامترها در مایع کیست کبد و ریه گاو وجود ندارد. بنابراین به نظر میرسد تنها یک سویه اکینوکوکوس،
 
کبد و ریه گاوهای کشتاری در اراک را آلوده میکند ولی نیازمند بررسی نمونه های بیشتری در این زمینه و در مناطق
 
مختلف استان می باشد.
 
 

کلیدواژه‌ها

مایع کیست هیداتیک؛ پروتئین؛ کلسیم؛ گاو؛ اراک

اصل مقاله

مقدمه

سستودهاCestod  شاخه ای از کرمهای پهن Platyhelminthes می باشند که از نظر بهداشت انسان و دامها دارای اهمیت فراوانی هستند. سستودها از نظر تکاملی پست ترین کرمها هستند زیرا فاقد دستگاه گوارش ، دستگاه تنفس و گردش خون هستند. آنها دارای یک اسکولکس Scolex یا سر برای چسبیدن به روده میزبان نهایی هستند که در سستودهای حقیقی دارای چهار بادکش و در سستودهای کاذب دارای دو شکاف طولی بنام بوتریاست. بدنه دارای تعداد زیادی بند است که مجموعه آنها را استروبیلا Strobila  گویند.سستودها هرمافرودیت هستند یعنی در بندهای بالغ خود هم دستگاه تناسلی نر و هم ماده را دارا هستند و در چرخه زندگی خود نیازمند یک میزبان واسط واسطند که بر حسب جنس و گونه کرم ، بند پا یا یک پستاندار می تواند باشد. سیستی سرکوئید Cysticercoid ، سیستی سرکوس Cysticercus ، سنوروس Coenurus و کیست هیداتیک ،  انواع مراحل لاروی سستودهای حقیقی است که در میزبان واسط آنها تشکیل می شود (10).

سستودهای حقیقی دارای 6 خانواده مهم از نظر پزشکی و دامپزشکی هستند شامل مزوسستوئیده Mesocestoididae ، آنوپلوسفالیده Anoplocephalidae ، داوه نئیده Davaineidae  ، دیله پیدیده Dilepididae ، هیمنولپیدهHymenolepididae   و تنی ایده Taeniidae . اکینوکوکوس Echinococcus یک سستود کوتاه قد از خانواده تنی ایده است که در روده کوچک سگ سانان زندگی میکند و مرحله لاروی آن بنام کیست هیداتیک Hydatic cyst در اندامهای داخلی مانند کبد ، ریه و یا مغز و عضلات میزبان واسط شامل نشخوارکنندگان اهلی و وحشی ، جوندگان ،  تک سمها و انسان بطور اتفاقی ، تشکیل می گردد (10) .هیداتیدوزیس یک بیماری ناشی از مرحله لاروی سستود کوتاه قد روده کوچک سگ سانان یعنی اکینوکوکوس گرانولوزوز است که عمدتا در کبد و ریه میزبانان واسط شامل انسان و سایر پستانداران و پرندگان و جوندگان تشکیل میشود این بیماری از انتشار جهانی برخوردار است و در کشور هایی که دامپروری در آ نها رواج دارد، شایع بوده و در خاورمیانه، هند، آمریکای جنوبی واسترالیا اندمیک است (34 ).چهار گونه از اکینوکوکوس وجود دارد شامل granulosus، multilocularis ، oligartus و E. vogeliولی بیشترین شیوع که در همه جهان گسترش دارد مربوط به گرانولوزوز است(11)

میزان شیوع هیداتیدوزیس در نشخوارکنندگان ایران توسط محققان کشور در سالیان اخیر در نقاط مختلف کشور بررسی و نتایج متفاوتی به دست آمده است.بیماری باعث خسارات اقتصادی به صورت مستقیم و عیر مستقیم به صنعت دامداری در ایران و بسیاری از نقاط جهان میشود (1) . کیست عمدتا در کبد 70% و بعد در ریه 22% و به مقدار کمتر در سایر ارگانها شامل مغز ، کلیه % عضلات و استخوانها تشکیل میگردد(22,1) . در مایع کیست هیداتیک یک سری مواد الکترولیت و بیوشیمیایی حیاتی وجود دارد که نقش مهمی در بیولوژی انگل ایفا میکنند. سطح و میزان این مواد ممکن است در مناطق مختلف و برحسب سویه انگل متفاوت باشد.از آنجا که وجود این مواد در مایع کیست برای رشد و نمو کیست ضروری است بنابراین مطالعه این مواد به درک بهتری از تقابل بین انگل و میزبان می انجامد . لذا مطالعه حاضر  با هدف اندازه گیری برخی عناصر مانند کلسیم و فسفر و منیزیم و همینطور تری گلیسرید و گلوکز در مایع کیست هیداتیک کبد و ریه گاو پایه ریزی شد .

مواد و روش کار

ا-نمونه برداری

با مراجعه متوالی به کشتارگاه اراک طی مدت 3 ماه از اسفندماه 1393 تا اردیبهشت ماه 1394 مجموعا 58  نمونه کیست هیداتیک گاوی شامل 31 نمونه کیست ریه و 27 نمونه کیست کبد گاو جمع آوری شد.هرمرحله حدود 10 کیست تهیه و بلافاصله به آزمایشگاه مرکزی بخش خصوصی  شهرستان اراک انتقال داده می شد. تیغه اسکالپل را با شعله اجاق گازی حرارت داده بعد روی کیست می گذاشته تا استریل شود بعد از آن محل استریل توسط سرنگ مایع کیست را در حدود 1تا2 میلی لیتر آسپیره کرده در لوله آزمایش ریخته و پس از سانتریفیوژ دور 1500 به مدت 5 دقیقه مایع رویی را در لوله اپندورف 2 میلی لیتری ریخته و روی آن یک برچسب زده و پس از شماره گذاری در دمای انجماد منفی 10 تا زمان شروع آزمایش نگهداری گردید (جدول1).

 

 

 

جدول -1: نمونه های جمع آوری شده

نوع کیست قطر کیست	تعداد کیست کبدی	تعداد کیست ریوی	جمع نمونه
قطر کمتر از 2 سانتیمتر	6	11	17
قطر بیش از 2 سانتیمتر	14	27	41
جمع نمونه	20	38	58

 

اندازه گیری کلسیم

اندازه گیری کلسیم با روش فتومتری و با استفاده از ماده Arsenazoو کیت شرکت پیشتاز طب انجام گرفت. کلسیم با این ماده در اسیدیته( PH ) طبیعی کمپلکس آبی رنگ می دهد که شدت رنگ با غلظت کلسیم رابطه مستقیم دارد و براساس میزان جذب نوری optical density(OD ) اندازه کلیسم مشخص میشود .

اندازه گیری فسفر

براساس اندازه گیری فسفر براساس فتومتری صورت گرفت.در این آزمایش در حضور اسید سولفوریک ، فسفات با مولیبدات آمونیوم تشکیل کمپلکس آمونیوم فسفومولیبدات می دهد .

اندازه گیری تری گلیسرید

با روش هیدرولیز توسط یک آنزیم بنام لیپو پرونئین لیپاز ، ابتدا تری گلیسرید ، به گلیسرول ، دی هیدروکسی استون فسفات  و  پراکسید هیدروژن تبدیل می شود. بعد پراکسید هیدروژنH2O2)) در حضور آنزیم  پراکسیداز ، با  دو ماده   4-آمینوفنوزون   و   4-کلروفنل واکنشی داده که حاصل آن تولید ماده قرمز رنگی بنام کوئینونمین Quinoneimine است که با روش فتومتری جذب نوری اندازه گیری می شود.

اندازه گیری پروتئین

پروتئین با ماده ای بنام پیروگالول رد مولیبدات پیوند خورده و این کمپلکس باعث جذب نوری در طول موج570 تا 600 نانومتر می گردد. در این طول موج ، هرچه غلظت پروتئین بیشتر باشد ،  جذب نوری هم افزایش می یابد

تجزیه و تحلیل داده ها

مجموع داده های ثبت شده در فرمهای ثبت اطلاعات را با استفاده از آزمون آماری student T. test  و سطح اعتماد 95% و دقت 05/0 P<  تجزیه و تحلیل کرده و نتایج ثبت شد.

نتایج

ارزیابی قطر نمونه ها

در مطالعه حاضر تعداد 58 نمونه کیست هیداتیک از گاوهایی که در کشتارگاه اراک ، کشتار شده در فاصله زمانی از اسفندماه 1393 تا اردیبهشت ماه 1394 جمع آوری شد که از این تعداد 20 نمونه کیست کبد و 38 نمونه کیست ریه بود. همینطور بر اساس قطر کیست از کل 58 نمونه ، 17 نمونه کیست با قطر کمتر از 2 سانتیمتر و 41 نمونه کیست با قطر بیش از 2 سانتیمتر بوده است.

نتایج اندازه گیری کلسیم ، فسفر، تری گلیسرید و پروتئین در مایع کیست کبد و ریه

همانطور که در  جدول 1 نشان داده شده است، میانگین اندازه کلسیم ، فسفر، تری گلیسرید و پروتئین در مایع کیست کبد گاو به ترتیب برحسب میلی گرم 2، 3 ، 82 و 16 برآورد شد. همینطور میانگین اندازه کلسیم ، فسفر، تری گلیسرید و پروتئین در مایع کیست ریه گاو به ترتیب برحسب میلی گرم 3/2، 4 ، 92 و 19 برآورد شد.

جدول 1- میانگین اندازه کلسیم ، فسفر، تری گلیسرید و پروتئین در مایع کیست کبد و ریه

نوع کیست	کلسیم		تری گلیسرید
	میانگین اندازه(میلیگرم)	انحراف معیار	میانگین اندازه(میلیگرم)	انحراف معیار		میانگین اندازه(میلیگرم)	انحراف معیار	میانگین اندازه(میلیگرم)	انحراف معیار
کیست کبد	3	1	3		2	2.8	12	16		6
کیست ریه	3/2	0.1	4		3	2.9	13	19		6

 

 

 

تجزیه و تحلیل نتایج با آزمون Independent T test 

جدول 2- نتایج تست آماری

Independent Samples Test
		Levene's Test for Equality of Variances		t-test for Equality of Means
		F	Sig.	t	df	Sig. (2-tailed)	Mean Difference	Std. Error Difference	95% Confidence Interval of the Difference
									Lower	Upper
ca	Equal variances assumed	.010	.000	-.017	32	.000	-.01286	.00000	-1.00000	1.00000
	Equal variances not assumed			-.016	22.000	.000	-.01286	.00000	-1.00000	1.00000
p	Equal variances assumed	1.000	.000	.000	32	.000	.00000	1.04193	-1.00000	2.00000
	Equal variances not assumed			.000	31.000	.000	.00000	.00000	-1.00000	2.00000
TG	Equal variances assumed	4.000	.046	.000	32	.000	9.00000	21.00000	-35.05506	53.00000
	Equal variances not assumed			.000	31.000	.000	9.00000	20.00000	-32.00000	50.00000
Pr	Equal variances assumed	.018	.000	1.000	32	.000	3.00000	2.00000	-1.03301	8.00000
	Equal variances not assumed			1.000	27.000	.000	3.00000	2.00000	-1.08750	8.00000

 

 مقایسه کلسیم در مایع کیست کبدی و ریوی

براساس تست آماری  اختلاف آماری معنی داری بین میانگین کلسیم در مایع کیست کبد و ریه گاو دیده نشد (P<0/05).
                     

نمودار1- مقایسه میانگین سطح کلسیم در مایع کیست کبدی و ریوی

مقایسه فسفر در مایع کیست کبدی و ریوی

براساس نتایج، میانگین فسفر در مایع کیستهای ریوی 4 و در مایع کیستهای کبدی 3 گزارش شد یعنی در کیستهای ریوی سطح فسفر بیشتر از کیستهای کبدی مشاهده شد. ولی آنالیز تست آماری  مطابق جدول 2 و نمودار2 نشان می دهد اختلاف آماری معنی داری بین میانگین فسفر در مایع کیست کبد و ریه دیده نشد.

 

نمودار2   - مقایسه میانگین سطح فسفر در مایع کیست کبدی و ریوی

مقایسه تری گلیسرید در مایع کیست کبدی و ریوی

براساس نتایج، میانگین سطح تری گلیسرید در مایع کیستهای ریوی 9/2 و در مایع کیستهای کبدی 8/2 گزارش شد یعنی در کیستهای ریوی سطح تری گلیسرید بیشتر از کیستهای کبدی مشاهده شد. ولی آنالیز تست آماری  نشان می دهد اختلاف آماری معنی داری بین میانگین تری گلیسرید در مایع کیست کبد و ریه گاو دیده نمی شود (P<0/05)

 

                    نمودار3- مقایسه میانگین سطح تری گلیسرید در مایع کیست کبدی و ریوی

مقایسه سطح پروتئین در مایع کیست کبدی و ریوی گاو

براساس نتایج، میانگین سطح پروتئین در مایع کیستهای ریوی 19 و در مایع کیستهای کبدی 16 گزارش شد یعنی در کیستهای ریوی سطح پروتئین بیشتر از کیستهای کبدی مشاهده شدکه اختلاف آماری معنی داری بین میانگین سطح پروتئین در مایع کیست کبد و ریه گاو دیده نمی شود.

 

 

 

                  نمودار4-مقایسه میانگین سطح پروتئین در مایع کیست کبدی و ریوی

 

بحث

کیست هیداتید یکی از بیماریهای دامی است که فاقد علائم بالینی اختصاصی می باشد و معمولا تشخیص قطعی آن درکالبد گشائی و یا بازرسی پس از کشتاردام صورت می گیرد(15).

انسان و نشخوارکنندگان و تک سمها میزبان واسط بوده و کیست هیداتیک عمدتا در کبد و ریه آنها و بطور کمتر در سایر ارگانهای آنها تشکیل میشود. ایران به عنوان یکی از مناطق آندمیک بیماری هیداتیدوزیس شناخته شده است و میزان آلودگی انسان در ایران 6/0 تا 2/1 به 10000 می باشد. میزان شیوع آلودگی به سستود اکینوکوکوس در سگهای مناطق مختلف ایران  از 5% تا 49% متفاوت است. گوسفند با 88% ، شتر 70% و گاو 19% کیستهای بارور ، مهمترین میزبان واسط این سستود محسوب میشوند (25 ). در بررسیهای انجام گرفته درایران میزان آلودگی گوسفند و بز بین5/1 تا 82/16 درصد ، گاو 6 تا 84/10 درصد، گاومیش 76/57 درصد و و شتر بین2/11 تا 64 درصد گزارش شده است (4) . شناسایی ترکیبات مایع کیست هیداتیک برای تعیین سویه های مختلف اکینوکوکوس در مناطقی مانند ایران که بیماری آندمیک است ، بسیار سودمند است همینطور شناسایی ترکیبات مایع کیست هیداتیک برای شناسایی نیازهای انگل برای رشد و تکثیر مفید است و ما را در تبیین راههایی برای پیشگیری از انگل کمک می کند (22).مطالعات نشان میدهد که اختلافات کیفی و کمی قابل توجهی در متابولیسم کیست هیداتیک دربین حیوانات مختلف و انسان وجود دارد(12). وجود اختلاف در ترکیبات بیوشیمیایی کیست هیداتیک انسان و سایر دامها ، نشان داده که امکان وجود سویه های مختلف اکینوکوکوس گرانولوزوس ، در انسان و سایر دامها وجود دارد(27).مطالعه حاضر به منظور بررسی کلسیم ، فسفر ، پروتئین و تری گلیسرید در مایع کیست هیداتیک ریه و کبد گاوهای کشتاری کشتارگاه اراک  صورت گرفت. سطح این ترکیبات در مایع کیستها ، بر اساس روش جذب نوری اندازه گیری و میانگین اندازه کلسیم ، فسفر، تری گلیسرید و پروتئین در مایع کیست کبد گاو به ترتیب برحسب میلی گرم 2، 3 ، 2.8 و 16 ودر ریه گاو به ترتیب 3/2، 4 ، 2.9 و 19 برآورد شد.این نتایج توسط آزمون Independent T test  با سطح اطمینان 95% و دقت 05/0  با هم مقایسه شد که اختلاف معنی داری بین کبد و ریه گاو در هیچکدام از این متغیرها دیده نشد.مطالعات متعددی در این زمینه در نقاط مختلف کشور و جهان صورت گرفته است.

در مطالعه ای در عراق میزان پروتئین و تری گلیسرید در مایع کیست هیداتیک گاو بیشتر از سایر دامها وبه ترتیب 496.75 و  21/302  μg/mg  گزارش شده است(8) . در بررسی ترکیبات مایع کیست هیداتیک در گوسفندان کشتارگاهی در اهواز میزان کلسیم 90/9 و فسفر 9/0 گزارش شده است و سطح این عناصر در پروتواسکولکس بیشتر از مایع کیست است(22)

دریک بررسی پروتئینهای مایع کیست هیداتیک ریه و کبد گاو با روش جذب نوری مقایسه شد و نتایج نشان داد که پروتئینهای مایع کیست هیداتیک ریه (09/0) بطور قابل توجهی از نوع کبدی (2/0) بیشتر است در حالیکه در مطالعه حاضر این اختلاف ناچیز و فاقد معنی آماری بود (16)

در مطالعه ای در ترکیه ترکیبات مایع کیست هیداتیک در گوسفندان و گاوهای کشتارگاهی بررسی و نتایج نشان داد که میانگین پروتئین در ریه و کبد گوسفند به ترتیب 1/26 و 4/21 میلی گرم در دسی لیتر  و در گاو 1/8 و 4/10 میلی گرم در دسی لیتر   و میزان تری گلیسرید در کیست ریه و کبد گوسفند به ترتیب 8/2 و 9/2 میلی گرم در دسی لیتر  و در گاو 9/2 و 5/2 میلی گرم در دسی لیتر  گزارش شد.میزان پروتئین در مایع کیست در گوسفند بیشتر از گاو ولی میزان تری گلیسرید آنها تفاوت معنی داری  ندارد. (24)

در مقایسه با مطالعه ما ، میزان تری گلیسرید در گاوهای کشتارگاهی اراک به ترتیب در کیست هیداتیک ریه و کبد 2.9 و 2.8 میلی گرم در دسی لیتر   و میزان پروتئین در گاوهای کشتارگاهی اراک به ترتیب در کیست هیداتیک ریه و کبد 19 و 16  میلی گرم در دسی لیتر بود که   بسیار بیشتر از  میزان مقادیر مذکور در مطالعه  ترکیه نشان میدهد وبنابراین به نظر میرسد یا مربوط به اختلاف سطح عناصر موجود در گیاهان مراتع ایران و ترکیه است و یا نشان از وجود اختلاف در سویه انگل اکینوکوکوس گرانولوزوس است.

در مطالعه ای در کنیا نشان داده شده که سطح لیپیدها در مایع کیست هیداتیک بز بیشتر از گوسفند و کمتر از گاو است و میزان تری گلیسرید و پروتئین انسان و گوسفند بیشتر از گاو گزارش شده است (18) . در مطالعه ای در ایران (کرمان) ، ترکیبات تری گلیسرید و پروتئین ، کلسیم ، پتاسیم و سدیم در مایع کیست هیداتیک ریه گوسفند ، گاو ، انسان  با شتر مقایسه و نشان داده که در ایران دو سویه گوسفندی و شتری از اکینوکوکوس گرانولوزوس وجود دارد. میزان کلسیم ، تری گلیسرید و پروتئین در گاو به ترتیب 25/1 ، 13/0 ، 34/0 نشان داده شده است(23) . که در مقایسه با مطالعه ما بسیار کمتر است که ممکن است به خاطر اختلاف تحت سویه انگل یا به خاطر اختلاف در روش اندازه گیری باشد.در یک بررسی در استرالیا، میزان پروتئین ، چربی و کربوهیدراتهای موجود در کیستهای بارور و غیر بارو ریه و کبد گاو با هم مقایسه شد و نتایج نشان داد که میزان پروتئین تام در هردو نوع کیست اختلاف قابل توجهی ندارد ولی دو پارامتر دیگر اختلاف قابل توجهی را نشان داد بطوریکه میزان کربوهیدراتهای کیست بارور (13/5) بسیار بیشتر از کیست غیر بارور (70/1) بود و همینطور میزان چربی کیست بارور (84/1) بسیار بیشتراز کیست غیر بارور (49/0 ) بود (14) . از نظر پروتئین با مطالعه ما  همخوانی دارد .در همه این مطالعات،  بررسی و مقایسه ترکیبات موجود در مایع کیست هیداتیک ، بین گونه های مختلف دام صورت گرفته ولی در مطالعه حاضر این مقایسه بین متغیرهای ذکر شده (تری گلیسرید و پروتئین ، کلسیم و فسفر)  در کیست هیداتیک بین دو ارگان یعنی کبد و ریه در یک گونه دام یعنی گاو صورت گرفته که در منطقه مورد مطالعه برای نخستین بار انجام شده است . با این که از نظر میزان فراوانی مقدار این پارامترها در مایع کیست ریه و کبد باهم متفاوت بود ولی از نظر آماری اختلاف معنی داری نشان نداد لذا به نظر می رسد سویه ای از  اکینوکوکوس که در ریه و کبد  گاو، کیست تولید می کند یکسان باشد . البته لازم است این بررسی در نقاط مختلف استان انجام  و نتایج باهم مقایسه شده تا به نتیجه بهتری برسیم .

مراجع

منابع:

1. اسلامی، علی.( 1377 ) . کرم شناسی دامپزشکی،جلددوم )سستدها( انتشارات دانشگاه تهران،صفحه 156-118
2. بکایی س، رکنی نوردهر و همکاران. بررسی شیوع ضایعات ضبط شده گوسفندان اعزامی به کشتارگاه لواسان، مجله دامپزشکی دانشگاه تهران،تابستان 1378 ، دوره 54 ، شماره 2، صفحات 19 تا23
3. دلیمی اصل  ع، محمدیان  ب، خضری  م ،معتمدی، غ ( ١٣٨١ ). مطالعه وضعیت آلودگی سگ سانان به کرم بالغ و دامهای ذبح شده به مرحله لاروی Echinococcus granulosus  در استان کردستان، مجله پژوهش و سازندگی، شماره 54 ، ، صفحه 52-50
4. سعیدی، ف ( ١٣٧٠ ). درمان دارویی کیست هیداتیک در انسان. سمینار سراسری کیست هیداتیک، استان لرستان، صفحه 36-30
5. جعفری آ ، شهنازی م ، باریکانی آ .(1389). ارزیابی میزان باروری کیست های هیداتید و ویابیلیتی پروتواسکولکس ها ، مجله علمی کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه قزوین، سال پنجم، 20: 15-12
6. موبدی الف، فصیحی هرندی م .(1380) .  ارزیابی میزان باروری کیست هیداتید انسانی و ویابیلیتی پروتواسکولکس ها،مجله دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قزوین ، 17 :صفحات67-61
7. یخچالی،م  و مردانی، ک. (1390). مطالعه تنوع سویه ای اکینوکوکوس گرانولوزوس در چرخه اهلی انگل با تکثیر ژن nda-1به روش PCR-RFLP، مجله دامپزشکی ایران ، 7 (2)، صفخه 68-63
   1. Abady,F.A.N. (  2008 ). Biochemical Profiles of hydatid cyst Fluids & Protoscolies of Echinococcus granulosus of human and animal origin in Thi-Qar Provinice Southern of Iraq,1-10
   2. Baker , D.G.(2007). Flynns  Parasites of Laboratory Animal,2 edit, Black well,Usa,pp :37

 

1. Chiodini , P.L., Moody , A.H., Manser,D.W.,(2003). Atlas of Medical  Helmintology and Parasitolog, 4 et edition, London ,Elsevier Science.pp 22

 

1. D’Alessandro, A., Rausch , R.L.(2008). New Aspects of Neotropical Polycystic (Echinococcus vogeli) and Unicystic (Echinococcus oligarthrus) Echinococcosis, Clinical Microbiology Reviews, Vol. 21, No. 2 , p. 380–401

 

1. Farayha G.J., Haddat R.(1980).Comparative chemical composition of protoscolies and hydatid cyst fluid of Echinococcus granulosus. Inter Parasitol, 10: 359-364

 

1. Griffiths , H.J.(1978 ).A Handbook of Veterinary Parasitology Domestic Animal of North America, University of Minnesota,pp:110-128

 

1. Irabuena , O ., Nieto A ., Ferreira, A.N.,  Battistoni  ,J.,  Ferragut,G.(2000). Characterization And Optimization Of Bovine Echinococcus Granulosus Cyst Fluid To Be Used In Immunodiagnosis Of Hydatid Disease By Elisa,Rev Ins Med Trop S Paulo,42(5):255-262 .

 

1.  Jubb. Kenedy. Plamer. (1993). Pathology of domestic animals.vol 2. 4th edition, Academic press
2. Meduri, A .,   Lovane, A.,  Martone, A.,  Bonaduces, S.,and  Palomba, E., (1990).. Sialic acid, mucoproteins and phospholipids in serum of healthy cattle with echinococcusis, and in hydatid fluid. Acta Medical Vet., pp.36(2): 151-166.

 

1. Mcmanus,D.P.; Simpson ,J.G.& Rishi,A.K. (2004).Characterization of the hydatid disease organism E.granulosus from Kenya using DNA marker in Helminth Zoonoses, Dorderchet, Nijhoff. 29-36.

 

1. McManus D.P.(1981).A biochemical study of adult and cystic stages of Echinococcus granulosus of human and animal origin from Kenya.Journal Helminth, 55: 21-27
2. Nari, A. and Hansen, J.w .(1999a). Animal production and Health Division, Food and Agriculture Organization of the United Nations, Vialle delle di Caracalla-00100 Rome, Italia.
3. Nasrieh, M.A., Abdel-Hafez, S.K.(2004). Echinococcus granulosus in Jordan: assessment of various antigenic preparations for use in the serodiagnosis of surgically confirmed cases using enzyme immuno assays and the indirect haemagglutination test. Diagn. Microbiol. Infect. Dis., 48: 117-123.

 

1. 14-Pumoek, S,.Roúlu,E .N.K., Dumanli, N., Aktap, M.N., Paku,C.E.,  Altay,K.R ArmaÛan Erdem .T.K . ( 2005 ) . Seroprevalence of Cattle Hydatidosis in Some Districts in the East Anatolian Region of Turkey, Turk J Vet Anim Sci,25, 1305-1310

 

1. Rahdar ,M., Maraghi ,S., Rafei,A, Razijalali,M .(2008). Comparison of some electrolytes in hydatid cyst fluid and serum of liver hydatidosis of sheep, Jundishapur Journal of Microbiology ; 1(1): 10-14

 

1. Radfar M.H.,  and Iranyar  N.(2004). Biochemical profiles of hydatid cyst fluids of Echinococcus granulosus of human and animal origin in Iran, Veterinarski Arhiv, 74 (6), 435-442
2. Refik, M., Mwhmet , N ., Durmiz,B., Egri , M. (2002).Determination of some Biochemical Parameters In hydatid cyst Fluids.Erciyes tip Dergisi(Erciyes Medical Journal) , 24(1),10-13
3. Rokni, M.B.(2009). Echinococcosis /hydatidosis in Iran, Iranian J Parasitol,Vol. 4, No.2, 2009, pp.1-16

 

1. Sbihi, Y., Rmigui, A., Rodriquez-Cabezas, M.N., Orduna, A., Rodrigues-Torres, A., Osuna, A.(2001). Comparative sensitivity of six serological tests and diagnostic value of ELISA using purified antigen in hydatidosis. J. Clin. Lab. Anal., 15: 14-18.

 

1. Sharif M, Keighobadi M, Ziaee H, Izadi J,Gholami SH, Khalilian A. Measurement of biochemical components of liver Hydatid cystfluids in human, sheep, goat, cattle and camel;Mazandaran. Journal of Arak University of Medical Science 2004; 2: 24-31.
2. Sheriff,D.S.,Fakhri, S.A., Kidwai, F.R. (2001). Lipid in hydatid fluid collected from lung and liver of sheep and man, Journal of Helminthology , 63:266-268.

 

1. Wall R., Shearer,  D. (1997).  Veterinary entomology.1st ed. Chapman and Hall, pp: 114-135

 

1. www. pathmicro.med.sc.edu
2. www.cieh.org
3. www. Markazicity.ir
4. Xiao N, Qiu J, Nakao M, Li T, Yang W, Chen X, Schantz PM, Craig PS, Ito A.(2005). Echinococcus shiquicus n. sp., a taeniid cestode from Tibetan fox and plateau pika in China Int J Parasitol.35(6):693-701.
5. Youngster I, Hoida G, Craig PS Et Al. (2002). Prevalence Of Cystic Echincoccosis Among Muslim And  Jewish Populations Insouthern Israel. Acta Tropica;82:3,69-375