مفهوم نور در قرآن ، برهان و عرفان

دو فصلنامه علمی تفسیر متون وحیانی

مقاله 7، دوره 1، شماره 1، خرداد 1396، صفحه 157-190   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی فتح الهی^{* 1}؛ اکرم بغدادی²

¹دانشیار گروه ادیان و عرفان، واحد خرم آباد. دانشگاه آزاد اسلامی خرم آباد. ایران (نویسنده مسئول)

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه لرستان

چکیده

در این نوشتار به بررسی جایگاه عنصر نور در قرآن، برهان و عرفان پرداخته­ایم. این مقاله مشتمل بر سه بخش تقسیم است. ابتدا نور از دیدگاه قرآن و مفسرین مورد بررسی قرار می­گیرد. در بخش دوم دیدگاه­های فلاسفه در باره­ی نور بیان می­شود و در بخش سوم عنصر نور در آثار عرفای بزرگ بررسی شده است. سرانجام به مقایسه این دیدگاه­ها و وجوه اشتراک و افتراق آنها خواهیم پرداخت.
     در نخستین بخش، معانی و کاربردهای نور در آیات مختلف قرآن ذکر شده و پس از آن تئوری نور از دیدگاه امام صادق (ع) و سپس تفسیر آیه 35 نور در تفاسیری همچون البرهان فی تفسیر القرآن، الصافی، جوامع الجامع، المیزان و کشاف نقل شده است. بخش دوم شامل مقایسه دیدگاه­های فلاسفه بزرگ اسلامی از جمله سهروردی، ابن سینا، ملاصدرا و امام محمد غزالی و تعاریف و دیدگاه­های آنها در اقسام نور می­باشد. بخش سوم به تبیین دیدگاه عرفای مشهوری چون ابن­عربی، شبستری، عین­القضات همدانی، قشیری و مولوی بلخی پیرامون نور اختصاص یافته است. نتیجه کار نشان می­دهد که منظور از نور در آیه 35 سوره نور از باب مجاز و تشبیه نیست؛ بلکه واقعیت است و نور دارای مراتبی است که ذات باری تعالی کامل­ترین مصداق نور می­باشد و هر موجودی به وسیله او موجود می­شود.

کلیدواژه‌ها

نور؛ قرآن؛ برهان و عرفان اسلامی

مراجع