بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر پیدایش فرصت‌طلبی در شهر اصفهان

علوم اجتماعی

مقاله 7، دوره 9، شماره 28، خرداد 1394، صفحه 169-194   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی اصغر مهاجرانی¹؛ پری ناز شفیعی²

¹استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان

²کارشناس ارشد جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان

چکیده

در این تحقیق، که موضوع آن بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر پیدایش فرصت‌طلبی در شهر اصفهان است، هدف این تحقیق تعیین ویژگی‌های فرصت طلبان، بررسی میزان تاثیرگذاری عوامل اجتماعی بر فرآیند فرصت طلبی، بررسی میزان تأثیر گذاری عوامل فردی بر فرآیند فرصت طلبی، بررسی زمینه‌های بروز فرصت طلبی در جامعه و روابط اجتماعی، بررسی چگونگی تاثیر گذاری فرصت طلبی بر جلوگیری از پیشرفت‌های اجتماعی، است. درچارچوب نظری این تحقیق از نظرات صاحب نظرانی چون، تالکوت پارسونز، امیل دورکیم، مارکس وبر، رابرت مرتن، جانستیون، پیربوردیو، کلمن، پونتام، فوکویاما، گیدنز،  کلبرگ، آلن بیرو استفاده شده است. جامعه آماری در این تحقیق مردان و زنان بین 20 تا 60 سال شهر اصفهان بوده است. تعداد حجم جامعه آماری (1121214) نفر بوده و تعداد حجم نمونه آماری آن 384 نفر بوده است. روش تحقیق پیمایشی از نوع همبستگی است و ابزار گردآوری داده‌های مورد نیاز برای آزمون این تحقیق، پرسشنامه بوده و برای تحلیل فرضیه‌ها از ضریب همبستگی پیرسون، آزمون t مبتنی بر دو نمونه مستقل و آنالیز واریانس به همراه سطوح معنی‌داری استفاده شده است. در تجزیه و تحلیل‌هایی که صورت گرفته تمام فرضیه‌های آزمون به جز فرضیه انسجام اجتماعی تایید شدند. مطالعات در این زمینه نشان می‌دهد هر چه میزان دینداری، ا نسجام اجتماعی و سرمایه اجتماعی درجامعه بیشتر باشد میزان فرصت طلبی در جامعه کاهش می‌یابد و از سوی دیگر هر چه میزان آنومی وفرد‌گرایی در جامعه بیشتر باشد، میزان فرصت طلبی در جامعه افزایش می‌یابد همچنین با توجه به نتایج تحقیق می‌توان اذغان داشت که فرصت طلبی بر حسب سن شهروندان متفاوت است؛ حال آنکه جنسیت و وضعیت تأهل هیچگونه تأثیری بر گرایش افراد به سمت رفتا‌رهای فرصت طلبانه ندارد وطبقه رگرسیون چندگانه نشان می‌دهد که از بین متغیرهای وارد شده؛ متغیر دینداری، فردگرایی، آنومی وطبقه اجتماعی در رابطه با فرصت طلبی دارای سطح معنی‌داری هستند و می‌توانند فرصت طلبی را تبین نمایند. 

کلیدواژه‌ها

فرصت‌طلبی؛ سرمایه‌ اجتماعی؛ دینداری؛ انسجام اجتماعی؛ فردگرایی

مراجع

1-     ازکیا، مصطفی، غفاری، غلامرضا، 1380، بررسی رابطه بین انسجام اجتماعی و مشارکت اجتماعی و مشارکت اجتماعی سازمان یافته روستائیان درنواحی روستایی شهرستان کاشان، مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال نهم، شماره36

2-     اشرف، احمد، 1355، گژرفتاری مسایل انسانی و آسیب‌شناسی اجتماعی، انتشارات آموزشگاه عالی خدمات اجتماعی، تهران

3-     اعظم آزاده، منصوره، توکلی، عاصفه، 1386، فردگرایی، جمع گرایی و دین داری، مجله مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال سوم، شماره9

4-     افروغ، عماد، 1378، خرده فرهنگ‌ها، مشارکت و وفاق اجتماعی، مجموع مقالات وفاق اجتماعی و فرهنگ عمومی، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران.

5-     امیرکافی، مهدی، 1380، اعتماد اجتماعی و عوامل مؤثر برآن، نمایه پژوهش، شماره سوم.

6-     اوجاقلو، سجاد، زاهدی، محمد جواد، 1384، بررسی اعتماد اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن در بین ساکنان شهر زنجان، مجله شناسی ایران، دوره ششم، شماره 4.

7-     ایزدی، علی محمد، 1383، چرا عقب مانده‌ایم؟ جامعه‌شناسی مردم ایران، نشر علم

8-     باستانی، سوسن، 1387، بررسی سرمایه اجتماعی شبکه در 10 محله تهران؛ بررسی جایگاه روابط محلی در شبکه‌های اجتماعی، مجله مطالعات اجتماعی ایران، ویژه نامه شهر و محله، شماره 74.

9-     بودون، ریمون، 1389، ارزیابی انتقادی نظریه‌های تغییر اجتماعی، ترجمه غلامرضا جمشید‌ها، نشر علم

10-  بیات، فریبرز، 1383، اخلاق و نظم اجتماعی پایدار، مجموعه مقالات اولین همایش ملی طرح مسائل جامعه‌شناسی ایران.

11-  بیرو، آلن، 1366، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه باقر ساروخانی، انتشارات کیهان، تهران

12-  پیران، پرویز، و همکاران، 1385، کار پایه مفهومی و مفهوم سازی سرمایه اجتماعی (با تأکید بر شرایط ایران) فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 23.

13-  تاجبخش، کیان، 1385، سرمایه اجتماعی، اعتماد، دموکراسی، و توسعه، ترجمه افشین خاکباز و حسن پویان، نشر شیرازه، تهران

14-  جوادی یگانه، محمد رضا،‌هاشمی، سید ضیاء، 1387، نگاهی جدید به مناقشه فردگرایی و جمع گرایی در جامعه شناسی، فصلنامه علوم اجتماعی

15-  چلبی، مسعود، 1372، وفاق اجتماعی، فصلنامه علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، شماره 3

16-  چلبی، مسعود، 1373، تحلیل شبکه در جامعه شناسی، فصلنامه‌ علوم اجتماعی، شماره دوم، پنجم و ششم

17-  چلبی، مسعود، 1375، جامعه شناسی نظم، تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی، نشر نی

18-  چلبی، مسعود، 1385، تحلیل اجتماعی در فضای کنش، نشر نی

19-  دریاپور، زهرا، 1386، ساختار ارزشی و مناسبات نسلی، پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه، بهار و تابستان

20-  دورکیم، امیل، 1381، درباره تقسیم کاری اجتماعی، ترجمه باقر پرهام، نشر مرکز

21-  راغفر، حسین، 1383، قدرت، سیاست‌های اقتصادی و فساد در ایران، مجموعه مقالات آسیب‌های اجتماعی‌های اجتماعی ایران، انجمن جامعه شناسی ایران، نشر آگه، تهران

22-  رفیع پور، فرامرز، 1386، سرطان اجتماعی فساد، شرکت سهامی، نشر انتشار

23-  رفیع‌پور، فرامرز، 1378، آنومی یا آشفتگی اجتماعی، نشر سروش

24-  روشه، گی، 1376، جامعه شناسی تالکوت پارسونز، ترجمه عبدالحسین نیک گهر، مؤسسه فرهنگی انتشارات تبیان، تهران

25-  ریترز، جورج، 1387، نظریه‌های جامعه‌نشاسی دوران معاصر، نشر نی

26-  زمردی، محمد رضا، 1383، جامعه‌شناسی فرصت‌طلبی، نشریه گزارش، شماره 158

27-  ساروخانی، باقر، 1370، دایره المعارف علوم اجتماعی، نشر کیهان

28-  ساروخانی، باقر، 1375، روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران

29-  سراج زاده، حسین، 1383، چالش‌های دین و مدرنیته: مباحثی جامعه شناختی در دینداری و سکولارشدن، انتشارات طرح نو

30-  سیدمن، استیون، 1386، کشاکش آرا در جامعه شناسی، ترجمه‌هادی جلیلی، نشر نی

31-  شارع پور، محمود، 1383، ابعاد و کارکردهای سرمایه اجتماعی و تبیین مولفه‌های کارکردی آن، فصلنامه فرهنگی اجتماعی زریبار، سال یازدهم، شماره 66

32-  شهریاری، حمید، 1385، فلسفه اخلاق در تفکر غرب: از دیدگاه السریر مک اینتایر، انتشارات سمت

33-  شیانی، ملیحه، محمدی، محمد علی، 1386، تحلیل جامعه‌شناختی احساس آنومی اقتصادی در میان جوانان، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، شماره 11

34-  صادقی، محمد رضا، 1371، پایه‌های اجتماعی اخلاق، نشر اشاره

35-  صانعی، پرویز، 1372، جامه شناسی ارزش‌ها، کتابخانه گنج دانش، تهران

36-  صداقت، کامران، 1384، بررسی نقش عوامل فرهنگی – اجتماعی مؤثر بر قانون گرایی و قانون گریزی شهروندان تبریز، پایان نامه دکتری، دانشگاه اصفهان

37-  عباس زاده، محمد، 1387، بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت شهروندان در امور شهری، پایان نامه دکتری جامعه شناسی، دانشگاه اصفهان

38-  علیزاده اقدم، محمد باقر، 1388، مطالعه سبک زندگی سلامت محور شهروندان: امیدها و بیم‌ها، پایان نامه دکتری رشته جامعه شناسی، دانشگاه اصفهان

39-  غفاری، غلامرضا، 1387، سازه سرمایه فرهنگی و منابع مولد آن، رشد آموزش علوم اجتماعی، دوره دوازدهم، شماره 2

40-  فیلد، جان، 1386، سرمایه اجتماعی، ترجمه غلامرضا غفاری و حسین رمضانی، انتشارات کویر، تهران

41-  قائمی، علی، 1370، آسیب‌ها و عوارض اجتماعی (ریشه‌یابی، پیشگیری، درمان)، انتشارات امیری

42-  کریمی، یوسف، 1381، روان شناسی اجتماعی، نشر ارسباران، تهران

43-  کلمن، جیمز، 1377، بنیادهای نظریه اجتماعی، ترجمه منوچهر صبوری، نشر نی، تهران

44-  کوپایی، زهرا، 1388، تحلیل عوامل جامعه شناختی مؤثر بر نشاط اجتماعی در شهر اصفهان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی دهاقان

45-  کوزر، لوئیس‌ای، برنارد، روزنبرگ، 1378، نظریه‌های بنیادی جامعه شناختی، ترجمه فرهنگ ارشاد، نشر نی

46-  کوئن، بررسی، 1372، مبانی جامعه‌شناسی، انتشارات سمت

47-  کیوان آرا، محمود، 1386، اصول و مبانی جامعه شناسی پزشکی، انتشارات دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان

48-  گیدنز، آنتومی، 1376، جامعه‌شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، نشر نی، تهران

49-  گیدنز، آنتومی، 1377، تجدد و تشخیص، ترجمه ناصر مؤفقیان، نشر جی، تهران

50-  محسنی تبریزی، علیرضا، 1370، بیگانگی، فصلنامه‌ علوم اجتماعی، شماره 2

51-  محمدی اصل، عباس، 1387، جامعه شناسی تالکوت پارسونز، نشر علم، تهران

52-  مختاری، مرضیه، 1388، تبیین جامعه شناختی کیفیت زندگی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه دهاقان

53-  ملکی، خسرو، 1371، اخلاق و روابط اجتماعی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران

54-  ممتاز، فریده، 1381، انحرافات اجتماعی، دیدگاه‌ها و نظریه‌ها، چاپ اول، انتشارات شرکت سهامی، تهران

55-  موسوی، یعقوب، 1385، جهانی شدن فرصتی برای از بین بردن تهدید‌ها، روزنامه اران، سال دوازدهم، شماره 3461

56-  نادری، عزت الله، 1373، روش تحقیق و چگونگی ارزشیابی آن در علوم انسانی، دفتر انتشارات و تحقیقات بدر

57-  نراقی، حسن، 1380، جامعه‌شناسی خودمانی، نشر اختران

58-  نوریها، حسنعلی، 1379، بلای فرصت طلبی، انتشارات قم

59-  هاشیمان فر، جمشید، 1386، بررسی عوامل مؤثر بر نابرابری‌ها اجتماعی با تأکید بر سرمایه اجتماعی، پایان نامه دکتری جامعه شناسی، دانشگاه اصفهان

60-  Chao. Chen, mike W. PENG, Patrick A. saparito, 2002, June. Individualism, collectivism, and opportunism:A cultural perspective on Trans action cost Eco nomads.

61-  Coleman. J. s (1988)"Social captain; in the creation of human capital. American journal of sociology.

62-  Dean, Dwight. 1961, Alienation: its meaning and measurement, in D. Dean, Dynamics social psychology, Random House, INS, New york.

63-  Kawachi, I. (2001), Social capital for health and Human. Development. The society for inter national development.

64-  krisotakis, G. 8 Gamarnikow, E (2004). What is social capital and how does it relate to health? International journal of nursing studies.