تحلیل بحران هویت قومی در ایران در بستر جهانی‌شدن و فضای مجازی با رویکرد علم پایداری

علوم اجتماعی

مقاله 6، دوره 8، شماره 25، شهریور 1393، صفحه 131-160   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ابراهیم انصاری¹؛ سیدعلی هاشمیان فر¹؛ حسین رضایی امینلویی²

¹استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه اصفهان

²دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد واحد دهاقان

چکیده

در دهه‌های پایانی قرن بیستم با فرآیند دیالکتیکی و متناقض­نمای جهانی­شدن و با وجود خوشبینی‌های مدرنیته، بشریت شاهد خیزش‌ها و ستیزهای قومی و هویتی، جنبش‌های ملی‌گرایانه و بنیادگرایی‌های دینی بود. بر همین منوال اولین فرضیه پژوهش در برابر تبیین این سوال که چرا در بطن زندگی مدرن و با وجود کوچک شدن جهان در اثر ارتباطات چنین تنش‌هایی بوجود می­آید می‌توان چنین بیان کرد: فرایند جهانی‌شدن و مقاومت در برابر آن و فضای مجازی پدیدار شده، اشکال گوناگون خاص‌گرایی‌های فرهنگی، تنش­های قومیتی و بحران­های هویتی را تقویت می‌کند. احساس هویت کردن از اساسی­ترین نیازهای روانی انسان و پیش نیاز هرگونه زندگی اجتماعی است. مکان، زمان و فضا مهمترین عواملی بودند که می‌توانستند، به طور سنتی این نیازهای هویتی انسان را تأمین بکنند. اما فرایند جهانی­شدن و فضای مجازی با دگرگون کردن شرایط و چارچوب سنتی هویت­سازی، روندگسست مکان، زمان و فضا را شتاب ­بخشید و بدین ترتیب امر اجتماع را از دایرۀ تنگ و محدود مکان رها کرده و در فضای بسیار فراخ گسترش داد و نوعی بحران هویت و معنا در جوامع مختلف جهان پدید آورد که افراد و اقشار گوناگون برای حل این بحران به روش‌ها و راهکارهایی متوسل می­شوند که اشکال متعدد خاص­گرایی­های فرهنگی، تنش‌ها و ستیزه­های قومی، هویتی یکی از اشکال پر اهمیت چنین خاص­گرایی­هایی است. هدف مطالعه حاضر با توجه به این مسأله، برجسته­تر کردن چارچوب مفهومی یکپارچه­ای از رهگذر تفکر غیرخطی است که معیاری مبتکرانه برای حل عمده­ترین و مهمترین مشکلات عصر ما من جمله مبحث قومیت و ستیزه­های ناشی از آن در فرایند جهانی­شدن و فضای مجازی عرضه داشته است. از این رو، دومین فرضیه پژوهش برای فائق آمدن و درک مسائل جهانی و تنش‌ها و بحران‌های بوجود آمده توسط ستیزه­های قومی و دیگر خاص­گرایی­ها چنین مطرح می­شود: باید اصول طراحی مؤسسات اجتماعی آینده ما همخوان و همساز با اصول سازمانی باشد که طبیعت برای پایدارسازی شبکه حیات فراهم آورده است. تحقیق مورد نظر در قالب تحقیق نظری انجام گرفته که نوعی مطالعه بنیادی و تئوریک است. علاوه بر کشف و آشکارسازی روابط بین متغیرها از روش‌های استدلال و تحلیل عقلانی استفاده ­شده که بر پایه مطالعات کتابخانه­ای انجام گردیده است. 

کلیدواژه‌ها

بنیادگریی؛ خاص گرایی؛ جهانی شدن؛ فضای مجازی؛ قومیت؛ ملی گرایی؛ علم پایداری

مراجع