شکل گیری هویت قومی و ملی و عوامل اجتماعی موثر بر آن در نزد ساکنان کرج

علوم اجتماعی

مقاله 5، دوره 8، شماره 24، خرداد 1393، صفحه 103-142   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سیف اله سیف اللهی¹؛ برزو مروت²؛ آرمان قیسوندی³

¹دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران

²دانشجوی دکتری جامعه شناسی فرهنگی از گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران

³دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر و عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور

چکیده

انسان امروزین تحت تاثیر تحولات و دگرگونی‌های فرهنگی-اجتماعی درون و برون جامعه ایی، هویت‌های متعددی را کسب نموده است و برخلاف گذشته به موجودی چندساحتی با ابعاد و جنبه‌های قومی، فرهنگی، ملی، مذهبی و... تبدیل شده است. فرد زمانی خویشتن را در قوم و گروه قومی‌اش جستجو می‌کند و زمانی دیگر ملت و ملیت برایش حائز اهمیت می‌شود. گاه نیز این دو را با هم و در کنار هم می‌بیند و بدان‌ها احساس تعلق و تعهد می‌نماید. مقاله حاضر با استفاده از تئوری‌های روانشناسی اجتماعی، جامعه شناسی و مردم شناسی با بررسی دیدگاه‌های نظری و منابع تجربی در خصوص هویت قومی وملی، چارچوب و الگوی نظری را طراحی و بر اساس آن فرضیاتی را مطرح نموده است. روش تحقیق به صورت تلفیقی بوده که مشتمل بر دو بخش پیمایشی وتاریخی است. جمعیت آماری شامل 404 نفر افراد بالای 15 سال متعلق به 6گروه قومی عمده ساکن کرج است. نتایج پژوهش بیانگر وجود تشابهات و قرابت بین هویت قومی و ملی است. نتایج همچنین بیانگر این است که بعد هویت ملی در افراد قوی تر از هویت قومی است، اما این مسأله دال بر ضعف هویت قومی در نزد گروه‌های قومی نیست. یافته‌ها نشان می‌دهد که متغیرهای سن، گستره روابط، میزان استفاده از رسانه و سرمایه فرهنگی اثر مستقیم و فزاینده‌ای بر شکل گیری هویت قومی و ملی دارند و از سوی دیگر افزایش احساس محرومیت نسبی در افراد تأثیر منفی برشکل گیری این هویت‌ها دارد. در مجموع 5 متغیر فوق حدود 25 درصد از تغییرات شکل گیری هویت قومی و ملی در نزد افراد را تبیین می‌نمایند. 

کلیدواژه‌ها

هویت قومی؛ هویت ملی؛ بهره مندی از رسانه؛ احساس محرومیت؛ سرمایه فرهنگی؛ گستره روابط؛ حافظه جمعی

مراجع