بررسی فقهی مبالغ دیه، در پرتو مقتضیات زمان

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

مقاله 1، دوره 12، شماره 44، شهریور 1395، صفحه 11-28   

نویسندگان

محمود آقاجانی^* ؛ احمد عابدینی؛ محمدعلی حیدری؛ نادعلی عاشوری

واحد نجف آباد

چکیده

       هدف از این تحقیق، بررسی فقهی مبالغ دیه و تخییر جانی، در پرتو مقتضیات زمان است، که آیا امور ششگانه دیه (شتر، گاو، گوسفند، درهم، دینار، حله یمانی) موضوعیت دارند؟ و آیا تخییر جانی در انتخاب اعیان شش­گانه منطقی است؟ با توجه به فتاوی فقهای شیعه و روایات، دیه قتل مرد مسلمان، یکی از امور شش­گانه (شتر، گاو، گوسفند، دینار، درهم و حله یمنی) بیان شده است. همچنین مشهور فقهای شیعه معتقدند که جانی در انتخاب هر یک از اعیان مذکور مخیر است، اما نتایج حاصل از این تحقیق حاکی از این است که اولاً امور ششگانه مقادیر دیه در حال حاضر موضوعیت ندارند، بلکه پرداخت مقداری از مال که توسط حاکم اسلامی، با عنایت به منابع شرعی و مقضیات زمان تعیین و جهت جبران خسارت وارده به مجنی علیه یا اولیا دم مورد نظر شارع بوده است تا از ضایع شدن خون مسلمان جلوگیری شود ثانیاً در وضعیت کنونی اختیار جانی در پرداخت دیه منطقی نمی­باشد. از این رو، پیشنهاد می­شود که با اجتهاد فقهی و با توجه به مقتضیات زمان، مسأله­ی مقادیر دیه و تخییر جانی در پرداخت دیه از سوی فقهای شیعه مورد بازبینی قرار گیرد. روش این پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی است که با مطالعه­ی روایات و بررسی آرای برخی از فقهای عظام شیعه در مورد دیه قتل، اطلاعات لازم گردآوری شده است.

کلیدواژه‌ها

دیه؛ قتل؛ مقتضیات زمان؛ فقه امامیه