بررسی فراوانی آلودگی بوقلمون های بومی شهرستان دزفول به انگل کریپتوسپوریدوم

هیستو بیولوژی دامپزشکی

مقاله 1، دوره 3، شماره 1 - شماره پیاپی 4، شهریور 1394، صفحه 1-7   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

چکیده

   در طی زمستان سال 1390 تا زمستان سال 1391 تعداد 50 عدد نمونه ماهی کفشک راست گرد(کفشک گرد) با نام علمی Brachirus orientalis(Bloch & Schneider, 1801) از اسکله های صیادی شهرستان بندری آبادان واقع در شمال خلیج فارس اخذ گردید. نمونه ها به آزمایشگاه آبزیان دانشگاه چمران اهواز منتقل شد ومطالعه بر روی ماهی مورد اشاره صورت گرفت این مطالعه به منظور اندازه گیری غلظت فلز سرب در بافت کبد ماهی مورد نظر و بررسی تأثیر طول کل و جنسیت ماهی بر میزان تجمع فلز سرب در کبد ماهی صورت گرفت.  میزان غلظت فلز سرب در رسوبات منطقه نیز اندازه گیری شد. بدین منظور از منطقه  نمونه رسوب نیز جمع آوری گردید. نمونه ها در آزمایشگاه مطابق دستورالعملMOOPAM  ، 1999هضم و غلظت فلز سرب  )بر حسب میکروگرم برگرم وزن خشک(  با دستگاه ICP-OES مورد سنجش قرار گرفت.  نتایج ارتباط منفی بین غلظت سرب در بافت کبد و طول کل را نشان داد که می تواند به علت کاهش سرعت جذب نسبت به سرعت دفع در طول رشد ماهی باشد. اختلاف معنی داری بین دو جنس نر و ماده از لحاظ غلظت سرب در بافت کبد مشاهده نشد (0.05 p >) که بیانگر بی تاثیر بودن جنسیت در تجمع سرب است میانگین غلظت سرب در رسوب در مقایسه با استانداردهای بین المللیISQG  کمتر بود.

اصل مقاله

 مقدمه:

انگل کریپتوسپوریدیوم یکی از مهم­ترین انگل­های روده­ای می­باشد که در پستانداران به ویژه انسان (کودکان، بیماران ایمنی تحت مخاطره) [6] و حیوانات اهلی یکی از عوامل بسیار مهم در ایجاد اسهال شدید و مداوم می­باشد. انتقال این عفونت به صورت مدفوعی یا دهانی و یا از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم و با موادغذایی و نوشیدنی انجام می­شود.

این تک یاخته انتشار جهانی داشته و در برخی از جوامع جزء مهمترین عوامل اسهال در کودکان است. یکی از خصوصیات مهم کریپتوسپوریدیوم در کشور ایران اختصاصی بودن روش تشخیص آن است که اطلاعات زیادی در کشورمان وجود ندارد.

احتمالاً یکی از مهم­تریم راه­های انتقال این انگل در مراکز نگهداری کودکان، معلولین و سالمندان از طریق مستقیم و فردبه­فرد می­باشد[4]، در مناطق روستایی این انگل در افرادی که به طور مکرر با دام در تماس می­باشند دیده می­شود.[7] در کشورهای صنعتی انتقال این انگل از طریق آب و مواد غذایی در همه­گیری­های این انگل گزارش داده­اند. در میان گونه­های کریپتوسپوریدیوم: کریپتوسپوریدیوم پاوروم و کریپتوسپوریدیوم هومینیس از شایع­ترین گونه­هایی هستند که انسان را آلوده می­کنند.[9] در افراد مبتلا به HIV کریپتوسپورید یوزیس یکی از مهم­ترین و جدی­ترین عفونت­های فرصت طلب می­باشد.[9] اما بیماری­زایی این انگل با توجه به گونه انگل، نوع، سن و وضعیت سیستم ایمنی میزبان متفاوت می­باشد.

تا کنون 19 گونه از در حیوانات اهلی شناسایی شده است از این تعداد ،دو گونه عفونی در جوجه ها و بوقلمون ها وجود دارد که C.meleagridis ,کریپتوسپوریدیوم بایله ای نام دارند.  این دوگونه انتشار جهانی دارند و به دو صورت مستقیم(در اثر تماس با انسان یا حیوان الوده)یا غیر مستقیم از محیط آلوده( اب اشامیدنی و...)و با خوردن مواد الوده به مدفوع انتقال می یابد(12،13) .

علی رغم اینکه در طول دهه اخیر گزارشاتی در مورد شیوع گونه های مختلف کریپتوسپوریدیوم در میزبان های همانند انسان، دام و طیور ارائه شده است (11،10،9)  اطلاعات جامعی در مورد آلودگی کریپتوسپوریدیای در ماکیان بومی شهرستان دزفول گزارش نشده است این در حالی است که این پرندگان جمعیت  وسیعی را در جوامع روستایی  این منطقه به خود اختصاص داده اند و  بدلیل تماس مستقیم از منابع مهم آلودگی انسان  به شمار می روند در این تحقیق ما به دنبال آن هستیم تا موارد آلودگی کریپتوسپوریدیای ماکیان را در شهرستان دزفول مورد بررسی قراردهیم و در حقیقت محقق به دنبال سوال اصلی این تحقیق بوده است که:

"میزان آلودگی کریپتوسپوریدیای در ماکیان بومی شهرستان دزفول چقدر است؟

 

 

2 روش­ کار:

برای انجام دادن این تحقیق یا طرح تعداد 200 نمونه از جمعیت بوقلمون­های بومی شهرستان دزفول به طور تصادفی اخذ و جمع­آوری گردید.

در ابتدا روستاهای اطراف را به چهار قسمت تقسیم کردید (شمال- جنوب- شرق و غرب) و سپس به طور کاملاً تصادفی m2 نمونه اخذ گردید.

 

(الف) اخذ نمونه­های مدفوعی:

برای اخذ نمونه، مدفوع بوقلمون­ها را که قبلاً کارتن به زیر آن­ها انداخته شد قرار داده شد و به محض افتادن مدفوع بر روی کارتون به اندازه 2 تا 3 گرم از مدفوع را برداشته و داخل لوله­های فالکنی که حاوی 10 سی­سی دی کرومات پتاسیم (فرمالین) بودند ریخته شد و هم زده شد به طور آرام که به خوبی حل شوند و سپس بوقلمون­ها را از سمت محلول نمونه­گیری دور کردیم تا خطایی در نمونه­گیری ایجاد نشود. بعد از انجام نمونه­گیری قوام مدفوع را یادداشت کردیم و بر روی لوله­های مورد نظر هر کدام با یک اتیکت چسبانده، که سپس نمونه­ها با هم اشتباه نشوند. در آخر نمونه­ها را در جا لوله­ای قرار داده و در داخل یک کُلمن گذاشته و به آزمایشگاه ارسال کرده.

 

(ب) آماده­سازی نمونه­ها، تیمار کردن و تهیه لام میکروسکوپی

همانطور که قبلاً ذکر گردید جهت اخذ نمونه­ها از محلول دی کرومات پتاسیم استفاده کرده شد. این محلول یک محلول اکسید کننده و مانع رشد باکتری­ها و قارچ­ها در نمونه­ها می­باشد. جهت تهیة گسترش در اول باید نمونه­ها تیمار گردند و محلول­های همگنی از آن­ها تهیه گردد. سپس از الک 60 عبور داده و سپس با دور 1800 به مدت min3 سانتریفیوژ می گردد. سپس مایع رویی را دور ریخته و رسوب باقی مانده را به آن 5 سی­سی فرمالین 10% و 5/2 سی­سی اتر اضافه کرده، بعد از آن درب لوله­ها را بسته و در دستگاه شیک قرار داده، سپس به مدت min5 با دور 1800 سانتریفیوژ کرده که از بالا به پایین 4 لایه تشکیل می­شود.

1- اتر که یک ماده شفاف است.

2- لایة چربی (اجسامی هستند که بین اتر و فرمالین شناور می­باشند.)

3- فرمالین

4- رسوب ته لوله

مرحلة بعد 3 لایه رویی را دور ریخته و به رسوب ته لوله 1 الی 2 قطره آب مقطر اضافه می­کنیم و بعد حل می­کنیم و به 2 شکل عمل می­کنیم:

الف) تهیة گسترش نازک بر روی لام و رنگ­آمیزی زیل نلسون

ب) حداقل سه قطره از رسوبی را که داریم بین لام و لامل قرار می­دهیم، برای یافتن اجسام انگلی احتمالی بر زیر میکروسکوپ.

 

3-3 روش رنگ­آمیزی زیل نلسون اصلاح شده:

1- گسترش را از نمونه تازه و یا فیکس شده با فرمالین تهیه کرده.

2- گسترش را با متانول و یا حرارت به مدت 5-2 دقیقه فیکس کرده.

3- گسترش را با کربول فوشین به مدت min30-20 رنگ­آمیزی کرده.

4- گسترش را با آب معمولی شسته.

5- گسترش را با کمک اسید سولفوریک 5% به مدت Sec 60-20 رنگ­زدایی کرده.

6- گسترش را با آب معمولی شسته.

7- سپس به وسیلة مالاشیت گرین و یا متیلن بلو 5% به مدت min5-4 گسترش را رنگ کرده.

8- گسترش رنگ شده را شسته و در هوای آزمایشگاه خشک کرده.

در آخر اووسیست کریپتوسپوریدیوم به رنگ قرمز در زمینة سبز یا آبی دیده می­شود و در اووسیت­ها گرانول تیره رنگ مشاهده می­شود.

نتایج

نتایج بدست آمده از طریق روش رنگ آمیزی زیل نلسون اصلاح شده بدین صورت می باشد:

در بررسی انجام شده که از 200 نمونه ی مدفوع بوقلمون ها، نمونه گیری شد، تنها2% مثبت بودند شکل 1.

 

 

 

شکل 1  اووسیت های کریپتوسپوریدیوم به رنگ قرمز در زمینه آبی دیده می شوند.

 

 

از 200 نمونه تحت بررسی 130 نمونه از بوقلمون ها جنس نر و 70 نمونه ماده می باشند. تعداد  موارد مثبت در جنس نر 3 قطعه و در ماده ها 1 قطعه گزارش شده است. درصدهای بدست آمده در جنس نر 3/2% و جنس ماده 4/1% می باشدنمودار شماره 1 و جدول 1 .

 

 

 

 

 

 

 

نمودار شماره 1  میزان شیوع بیماری کریپتوسپوریدیوم بر حسب جنس

 

 

جدول شماره 1  میزان شیوع بیماری کریپتوسپوریدیوم بر حسب جنس

بر حسب جنس

نر

ماده

جمع

موارد

مثبت

منفی

کل

درصد

مثبت

منفی

کل

درصد

مثبت

منفی

کل

درصد

تعداد

3

127

130

3/2%

1

69

70

4/1%

4

196

200

2%

 

جدول 2 میزان شیوع بیماری انگلی کریپتوسپوریدیوزیس را برحسب علایم اسهال نشان می دهد و بیان می کند که از 200 نمونه تحت بررسی،  8 نمونه علایم اسهال را داشته اند و تعداد 192 اسهال نداشته اند. لذا از بین 8 مورد ،هیچ نمونه مثبتی دیده نشده است .

 

 

 

نمودار شماره2  میزان شیوع بیماری کریپتوسپوریدیوم بر حسب علایم اسهال

 

 

 

 

 

جدول شماره2میزان شیوع بیماری کریپتوسپوریدیوم بر حسب علایم اسهال

برحسب علایم اسهال

اسهال دارند

اسهال ندارند

جمع

موارد

مثبت

منفی

کل

درصد

مثبت

منفی

کل

درصد

مثبت

منفی

کل

درصد

تعداد

0

8

8

0%

4

188

192

08/2%

4

196

200

2%

 

نمودار شماره 4-3:میزان شیوع بیماری کریپتوسپوریدیوم بر حسب علایم لاغری

 

 

از 200 نمونه مورد مطالعه قرار گرفته ، 7 مورد علایم لاغری را نشان داده اند که هیچ کدام جز موارد مثبت نبوده به عبارت دیگر  تمام موارد مثبت(و4 نمونه)از بین  193 نمونه ای که علایم لاغری را نشان نداده اند جدا گردیدند جدول 3.

 

 

 

 

جدول 3: میزان شیوع بیماری کریپتوسپوریدیوم بر حسب علایم لاغری

 

 

برحسب علایم لاغری

علایم لاغری دارند

علایم لاغری ندارند

جمع

موارد

مثبت

منفی

کل

درصد

مثبت

منفی

کل

درصد

مثبت

منفی

کل

درصد

تعداد

0

7

7

0%

4

189

193

07/2%

4

196

200

2%

 

 

 

 

 

 

 

بحث

گونه های کریپتوسپوریدیوم انگل های سلول های پوششی دستگاه گوارشی و تنفسی در طیف وسیعی از مهره داران از جمله انسان هستند. نتایج مطالعه حاضر که برای اولین بار به بررسی وضعیت آلودگی به انگل کریپتوسپوزیدوم در جمعیت بوقلمون های بومی شهرستان دزفول می پردازد حاکی از آلودگی ریز پرندگان می باشد.مطالعات دیگری در سایر نقاط دنیا و ایران به بررسی وضعیت این انگل پرداخته که در بسیاری از موارد با نتایج مطالعه حاضر هم خوانی دارد.در همین رابطه سلطانی وهمکاران به بررسی وضعیت کریپتوسپوریدوم در ماکیان بومی شهرستان اراک پرداختند. و میزان آلودگی را 0.5 درصد گزارش کردند. فراوانی الودگی طیور بومی در ایران 2 درصد گزارش شد(8). به نظر می رسد که آلودگی به تک یاخته های (کریپتوسپوریدوم) تحت تاثیر عوامل متعددی از جمله سن، تغذیه ، جنس و ... می باشد(  1.2.3.4 ).حیوانات جوان حساسیت بیشتری را از خود نشان می دهند. در مطالعه حاضر با توجه به اینکه امکان محاسبه سن دقیق پرنده برای ما وجود نداشت بررسی تاثیر این فاکتور برای ما میسر نبود.

در مطالعه حاضر میزان آلودگی بوقلمون های بومی حومه دزفول 2 درصد محاسبه گردیدند. به نظر می رسد که علت پایین بودن میزان آلودگی در بوقلمون های بومی دزفول به دلیل پایین بودن تراکم پرندگان در واحد سطح در مناطق روستایی و یا حجم کم نمونه گیری  می باشد.

لذا پیشنهاد می شود که در مطالعات بعد از حجم نمونه گیری بالاتری نسبت به مطالعه حاضر استفاده گردد. مطالعات جدید حاکی از آن است که کریپتوسپوریدوم مله اگریدیس یک انگل بیماری زا و خطرناک برای انسان به حساب می آید.

از آنجایی که بوقلمون ها  مهم ترین میزبان کریپتوسپوریدوم مله اگریدیس می باشد. و با توجه به زئونوز بودن این گونه، لازم است که اقدامات بهداشتی لازم برای جلوگیری از انتقال آلودگی از پرندگان به جوامع انسانی صورت گیرد.

برخی از مطالعات قبلی آلودگی به کریپتوسپوریدیوم مله اگریدیس از انسان های بدون علائم اسهال گزارش گردیده است(14, 5). این موضوع اهمیت نقش پرندگان (به خصوص بوقلمون) را به عنوان یک منبع مهم آلودگی برای جوامع انسانی در ایران مطرح می کند. با توجه به علاقمندی روستائیان به نگهداری و پرورش بومی بوقلمون و وجود مزارع پرورش بوقلمون در استان خوزستان و همچنین روند رو به رشد و توسعه پرورش صنعتی بوقلمون لازم است تحقیقات گسترده تری را سطح با آلودگی بوقلمون های این منطقه انجام شود.در مطالعه حاضر در هیچ کدام از پرندگان مورد آزمایش، اسهال که بهترین نشانه این بیماری است مشاهده نگردد و  به نظر می رسد حیوانات دارای سیستم ایمنی سالم کمتر به شکل بالینی کریپتوسپوریدو زیس مبتلا می شوند و در این دام ها شکل تحت بالینی بیماری مشاهده می شود.همچنین این نکته بر این موضوع دلالت دارد که میزان حضور انگل برای ایجاد ضایعه در سطوح روده و بروز اسهال کافی نبوده است. علی رغم اینکه این آلودگی به بروز نشانه های بالینی (از قبیل اسهال یا وضعیت بدنی نامناسب ) منجر نگشته است. اما می شود به عنوان یک خطر بالقوه برای پرندگان منطقه به حساب آمده و در شرایط مناسب به بروز علائم درمانگاهی منجر شود.

 

مراجع

1-Azami M. Prevalence of Cryptosporidium infection in cattle in Isfahan, Iran. Eukaryon Mic 2007; 54:100-102.

 

2-Banani M., Dadras H., Moazeni-Jula G., Hooshmand-Rad P. 2000b; Serologic incidence of cryptoporidial infection in chicken flocks in shriaz, Iran. Arch. Razi Ins.51:95-102

 

 

3- Bern C, Hernadez B, Lopez MB. Arvowood MJ,Merida AM, Klein RE. The concentsting epidemiology of cyclospora and cryptosporidium among outpatients in Guatemala. Am J Trop Med Hyg 2000; 63: 231-235.

 

4. Bhattacharya MK, Teka TF, Fuchs GJ. Cryptosporidium infection in children in urban Bangladesh.J Trop Pediatr 1997; 43: 282-286.

 

5- Bird RG. Protozoa and viruses. Human cryptosporidiosis and concomitant viral enteritis. In:Caning EU (ed), Parasitological Topics. Lawrence:Allen Press 1987:39 -47.

 

 

6-. Miron D, Kenes J, Dagan R. Calvese as a sourcs of an outbreak of Cryptosporidiosis among young children in an agricultural closed community.

Pediatr Infect Dis J 1991; 10: 438

 

7. Neill MA, Rice SK, Ahmad NV, Flanigan TP.Cryptosporidiosis: an unrecognized cause of diarrhea in elderly hospitalized patients. Clin Infect

Dis 1996; 22: 168-170

 

8-Nili H., and Sajjadi M. 2000a; Isolation &Identification of Cryptosporidium baileyi and serologic incidence of cryptosporidium in Iran. World’s Poultry Congress, Montreal,Canada 20-24

 

 

 

9- Nime FA, Burek JD, Page DL, Hdscher MA,Yardley JH. Acute enterocolitis in a human being infected with protozoam Cryptosporidium.Gastroenterology 1976: 70-92.

 

 

10. O' Donoghue PJ. Cryptosporidium and Cryptosporidiosis in man and animals. Int J Paratol1995; 25 : 139-195.

 

 

11-Ward PI, Deplaz P, Regli W, Rinder H Mathis.Detection of eight cryptosporidium genotypes in surface and waste waters in Europe. Parasitology 1993; 124: 359-368.

 

 

 

 

 

 

12- Xiao L, Fayer R, Rayan V, Upton SJ. Cryptosporidium taxonomy: Recent advances and implication for public health. Clin Mic Rev 2004;7: 72-97.

 

 

13- Xiao L, Bern C, Arrowod M, Suliman I, Zhou L,Kamai V, et al. Identification of Cryptosporidium pig genotype in a human patient. J Infect Dis 2001; 183:429-497.

 

 

14- Quiroz FS, Bern C, Mac Artur L, Xiao M, Fletcher MJ, Arrowood MJ, et al. An outbreak of Cryptosporidiosis linked to food handler. J

Infect Dis 2000; 181: 695-700.