اندازه گیری کارایی و بهره وری بانک های تجاری ایران با استفاده از مدل ترکیبی تاپسیس فازی، تحلیل پوششی داده ها و شاخص بهره وری مالم کوئیست

پژوهش های مدیریت راهبردی

مقاله 4، دوره 22، شماره 63، اسفند 1395، صفحه 85-111   

نوع مقاله: علمی _ پژوهشی

نویسندگان

علی فاضل یزدی^{* 1}؛ محمود معین الدین²

¹کارشناسی ارشد حسابداری، عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یزد

²استادیار حسابداری،دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد، گروه حسابداری، یزد، ایران

چکیده

تلاشهای اقتصادی انسان همواره معطوف بر آن بوده که حداکثر نت یجه را با کمتر ین امکانات و عوامل موجود به دست آورد، این تمایل را میتوان دستیابی به کارایی و بهره وری قلمداد نمود. دراین راستا می بایست میزان کارایی و بهرهوری سازمانها مورد محاسبه قرار گیرد تا از این طریق در تصمیمگیری های آتی روند رشد اقتصادی آنها برنامه ریزی گردد. بانکها به عنوان یکی از مهمترین واحدهای اقتصادی هستند که میتوانند با عملیات وسیع بانکی شرایط مناسبی را برای رشد و پیشرفت در بخش های اقتصادی یک کشورفراهم آورند. با توجه به نقش بسیار پر اهمیت بانک ها در اقتصادایران عملکرد نادرست و ناسالم آن ها می تواند بحران هایی را ایجاد نماید. از این رو در این مقاله میزان کارایی و بهره وری بانک های تجاری ایران با استفاده از مدل ترکیبی تاپسیس فازی، تحلیل پوششی داده ها و شاخص بهره وری مالم کوئیست طی دوره زمانی 1386 تا 1390 مورد ارزیابی قرار گرفته است. در اجرای این مدل ترکیبی ابتدا اهمیت نهاده ها (جمع کل دارایی ها، حقوق صاحبان سهام، مجموع هزینه ها و جمع کل بدهی ها) و ستاده ها (مجموع درآمدها، بانکداری الکترونیک، مانده تسهیلات اعطایی و مطالبات و معاملات ارزی) با استفاده از تکنیک تاپسیس فازی محاسبه شد تا بعدا در تکنیک تحلیل پوششی داده ها و شاخص بهره وری مالمکوئیست مورد استفاده قرار گیرد.   نتایج تحقیق نشان می دهد که در میان نهاده ها، شاخص جمع کل دارایی ها و در می ان ستاده ها، شاخص مانده تسهیلات اعطایی و مطالبات دارای بیشترین اهمیت بوده است. نتایج حاصل از کارایی بانک ها حاکی از آن است که برای تمام سال های ارزیابی بانک های قرض الحسنه مهر ایرانیان، سینا، سرمایه، پاسارگاد، کارآفرین، مسکن، توسعه صادرات و اقتصاد نوین در میان بانک های منتخب دارای بهترین عملکرد می باشند. همچنین نتایج حاصل از بهره وری حاکی از آن است که برای سال های 1386 تا 1390 به جز برای بانک های ملی، ملت، صنعت و معدن، صادرات، سپه، تجارت، کشاورزی، پارسیان، کارآفرین و پست بانک که متوسط نرخ بهره وری آن ها در بازه مورد بررسی رشد بالاتر از مقدار یک بوده است     برای سایر بانک ها متوسط نرخ بهره وری منفی بوده است.

کلیدواژه‌ها

تحلیل پوششی داده ها؛ شاخص بهره وری مالم کوئیست؛ تاپسیس فازی؛ کارایی؛ بهره وری

مراجع

امام وردی، قدرت‌الله و احمدی، برزان (1387),اندازه‌گیری کارایی شعب بانک‌های ایران مطالعه موردی منطقه 4 بانک تجارت، فصلنامه علوم اقتصادی، دوره یک، شماره4، ص143-168.

رجبی، احسان و نصراللهی، خدیجه (1391), کاربرد تحلیل پنجره‌ای داده‌ها و تحلیل پایداری و ثبات کارایی بانک‌های تجاری ایران، فصلنامه بهبود مدیریت، شماره سوم، دوره17، ص179-214.

رستمی، محمدرضا و قاسمی، جواد و اسکندری، فرزانه (1390) ارزیابی عملکرد بانک‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار (بکارگیری منطق TOPSIS در تحلیل پوششی داده‌ها). مجله حسابداری مدیریت، سال چهارم، شماره 8، صص 30- 19.

زراء نژاد، منصور و یوسفی حاجی آباد، رضا (1388) بررسی کارایی شعب بانک مسکن با استفاده از الگوریتم بوت استرپ، مجله دانشکده علوم انسانی، شماره29، ص1-4.

سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی. دفتر اقتصاد کلان (1379),اندازه‌گیری و تجزیه و تحلیل عوامل موثر بر بهره‌وری در بخش‌های غیر نفتی اقتصاد ایران و چشم انداز آن در برنامه سوم توسعه، تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، دفتر اقتصاد کلان.

سبحانی، حسن و کارجو، حلیمه (1391). بررسی و اندازه‌گیری کارایی فنی شعب منتخب بانک‌های صادرات استان تهران، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، دوره بیستم، شماره62، ص195-211.

صفارزاده، محمود و رضایی، عبدالرضا و بازدار، پریسا. (1386) ,ارائه مدلی جهت اندازه‌گیری بهره وری سوخت در بخش حمل‌ونقل زمینی، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، شماره 3، ص110-101.

عالم تبریز، اکبر و رجیبی پور میبدی، علیرضا و زارعیان، محمد (1388) , بررسی کارکرد تکنیک تاپسیس فازی در بهبود سنجش کارایی شعب بانک‌ها با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده‌ها، نشریه مدیریت صنعتی، شماره 3.

عباسیان، عزت‌الله و مهرگان، نادر. (1386) ,اندازه‌گیری بهره‌وری عوامل تولید بخش‌های اقتصادی کشور به روش تحلیل پوششی داده‌ها (DEA)، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 87، ص 176-153.

 گلبازخانی پور، گلنار و فاضل یزدی، علی و طحاری مهرجردی، محمدحسین(1392) ارزیابی و تعیین ساختار بهینه منابع و شاخص­های عملکرد مالی بانک­ها با استفاده از رویکرد ناپارامتریک، فصلنامه دانش سرمایه‌گذاری، شماره هفتم، دوره2، ص85-104.

 معظمی گودرزی، محمدرضا و جابر انصاری، محمدرضا ومعلم، آذر و شکیبا، محبوبه (1393 ) کاربرد تحلیل پوششی داده‌ها در ارزیابی کارایی نسبی و رتبه‌بندی شعب بانک رفاه استان لرستان و مقایسه نتایج آن با روش تاپسیس، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، سال چهاردهم، شماره 1، ص115-126.

 

Kao, C; Liu, S. (2014). Multi-period efficiency measurement in data envelopment analysis: The case of Taiwanese commercial banks, The International Journal of Management Science, Omega 47(2014)90–98.

Kao, Chiang; Liu, Shiang-Tai. (2009). Stochastic Data Envelopment Analysis in Measuring the Efficiency of Taiwan Commercial Banks. European Journal of Operational Research, pp 312- 322.

Ricardo, P. (2009). Management quality measurement: using data envelopment analysis (DEA) estimation approach for banks in Brazil. MPRA, 11143: 1-19.

Shahooth, Khalid; Battall, Ahmed Hussein. (2006). Using Data Envelopment Analysis to Measure Cost Efficiency with an Application on Islamic banks. Scientific Journal of Administrative Development,4, pp134- 156.

Sufian, F.; Muhd-Zulkhibri A.M. (2007). Singapore Banking Efficiency and Its Relation to Stock Returns: A DEA Window Analysis Approach. International Journal of Business Studie, pp 83- 106.

Tyrone, T., Lee, C.C., Chiu. (2009). Application of DEA in analyzing a bank’s operating performance. Expert Systems with Applications. 36: 8883–8891.