بررسی تنوع­ گونه­ای پرندگان آبزی و کنارآبچر مهاجر زمستان­گذران در تالاب مهارلو دراستان فارس

فصلنامه زیست شناسی جانوری

مقاله 5، دوره 6، شماره 4، مرداد 1393، صفحه 37-49   

نویسندگان

امید طبیعی¹؛ محسن جعفری نژاد بسطامی²؛ لیلا جولایی²

¹دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ارسنجان، گروه منابع طبیعی، ارسنجان، ایران

²محیط زیست طبیعی، اداره کل حفاظت محیط زیست استان فارس، شیراز، ایران

چکیده

تحقیق حاضر به منظور بررسی تنوع گونه­ای پرندگان آبزی و کنارآبچر مهاجر زمستان­گذران در تالاب مهارلوو بر اساس یک دوره 10 سالهاز سال 1380 (2002) لغایت 1389 (2011) انجام پذیرفته است. بر اساس یافته­های این پژوهش در طول دوره 10 ساله مورد مطالعه، تعداد 290554 پرنده آبزی مرکب از 65 گونه، 14 تیره و 6 راسته در تالاب مهارلو زمستان­گذرانی نموده­اند.در این مدت بیشترین تعداد پرندگان رمستان­گذران متعلق به گونه فلامینگوی بزرگ (Phoenicopterus ruber) با 50355 قطعه سرشماری شده بوده است.بر اساس نتایج این تحقیقدر بین تیره­های مهاجر زمستان­گذران بزرگترین و کوچکترینآن به ترتیب متعلق به تیره مرغابیان (Anatidae) و تیره گلاریولیان (Glareolidae) با 368/51 و 001/0 درصدفراوانی بوده است. در دوره 10 ساله مورد مطالعه سال 1382 (2004) با تعداد 56162 قطعه پرنده بیشترین و سال 1386 (2008) با تعداد 8866 قطعه پرنده کمترین تعداد پرنده سرشماری شده را به خود اختصاص داده­اند. از سویی دیگر از نظر غنای گونه­ای سال 1381 (2003) با تعداد 37 گونه بیشترین و سال 1386 (2008) با تعداد 14 گونه کمترین غنا را شامل شده­اند. نتایج نشان داد بیشترین فراوانی پرندگان زمستان­گذران متعلق به تیره­های آبزی با 76/51 درصد فراوانی و کمترین فراوانی مربوط به تیره­های کنارآبچر با 24/48 درصد فراوانی بوده است. با توجه به مقادیر محاسبه شده شاخص­های تنوع­ و یکنواختی گونه­ای بیشترین میزان تنوع زیستی پرندگان آبزی و کنارآبچر زمستان­گذران در تالاب مهارلو مربوط به سال 1382 (2004) و کمترین تنوع زیستی مربوط به سال 1388 (2010)بوده است (05/0>P

کلیدواژه‌ها

تنوع ­گونه­ای؛ پرندگان آبزی؛ پرندگان کنارآبچر؛ تالاب مهارلو؛ فارس

مراجع

- اداره کل حفاظت محیط زیست استان فارس. 1390. داده­های خام سرشماری نیمه زمستانه پرندگان آبزی و کنارآبچر زمستان گذران در تالاب مهارلو، 1389-1380.

2- بهروزی راد، ب. 1378. تالاب­های ایران، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، چاپ اول، 798 صفحه.

3- بهروزی راد، ب.، ریاحی بختیاری، ع. و خالقی­زاده رستمی، ا. 1381. بررسی تغییرات ماهانه تنوع و تراکم پرندگان آبزی و کنارآبزی در تالاب­های بین المللی سلکه و سیاه کشیم، مجله منابع طبیعی ایران، جلد 55، شماره 2، صفحات 260-243.

4- بهروزی راد، ب.، حسن­زاده کیابی، ب. 1387. شناسایی و مقایسه فصلی تنوع و تراکم پرندگان آبزی تالاب­های بین المللی کلاهی و تیاب در تنگه هرمز، مجله علوم محیطی، سال پنجم، شماره سوم، صفحات 126-113.

5- خلیلی پور، ا و بهروزی راد، ب. 1386. بررسی تغییرات تنوع و فراوانی پرندگان آبزی و کنارآبزی زمستان­گذران در کل تالابهای حاشیه جنوبی خزر، فصلنامه علمی محیط زیست، شماره 44، صفحات 26-20.

6- رحیمی، س.، طبیعی، ا و جولایی، ل. 1388. بررسی تنوع گونه­ای پرندگان آبزی و کنارآبچر تالاب کافتر استان فارس، مجله تالاب، سال اول، شماره دوم، زمستان 1388، صفحات 80-70.

7- ریاضی، ب و میرآرمندهی، آ. 1387. پرندگان آبزی زمستان گذران در تالاب های گیلان، مازندران و گلستان و طبقه بندی ارزشی این تالاب­ها بر اساس معیارهای پرندگان، مجلة محیط­شناسی، سال سی و چهارم، شماره ٤٦، صفحات 100-89 .

8- طبیعی، ا.، 1389. بررسی تنوع گونه­ای پرندگان آبزی و کنارآبچر مهاجر زمستان­گذران تالاب بین المللی پریشان در استان فارس، مجله علمی ـ پژوهشی تالاب، سال دوم، شماره ششم، زمستان 1389، صفحات 24-13.

9- طبیعی، ا.، 1391. بررسی تنوع گونه­ای پرندگان آبزی و کنارآبچر مهاجر زمستان­گذران منطقه حفاظت شده مند در استان بوشهر، مجله علمی- پژوهشی زیست­شناسی جانوری، سال چهارم، شماره جهارم، تابستان 1391، صفحات 43-27.

10- طبیعی، ا.، راستی، ع.، 1390. بررسی تنوع زیستی پرندگان آبزی و کنارآبچر زمستان­گذران خور خارگی استان هرمزگان، مجله علمی- پژوهشی تالاب، سال سوم، شماره هفتم، بهار 1390، صفحات 45-35.

11- طبیعی، ا.، شریفی، ر.، 1390. بررسی تنوع گونه­ای پرندگان آبزی و کنارآبچر مهاجر زمستان­گذران منطقه حفاظت شده حله، مجله علمی- پژوهشی تالاب، سال سوم، شماره 9، پاییز 1390، صفحات 83-71.

12- گلشاهی، ا.، همامی، م و خلیلی پور، ا. 1388. بررسی تنوع گونه­ای پرندکان آبزی و کنارآبچر زمستان گذران در تالابهای آلاگل، آلماگل، آجی­گل و گمیشان، مجله تالاب، سال اول، شماره اول، پاییز 1388، صفحات 32-18.

13- مجنونیان، ه. 1378. زیستگاه­ها و حیات وحش، انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست، چاپ اول، 691 صفحه.

14- مصداقی، م. 1378. بررسی غنای گونه­ای و فرم­های رویشی تحت سطوح سه گانه بهره­برداری در مراتع شرق استان گلستان. مجله علمی پژوهشی کشاورزی و منابع طبیعی، صفحات 62-55.

15- نبوی، م.، بهروزی راد، ب و یوسفیان، س. 1384. تعیین تراکم، پراکنش و تنوع­گونه­ای پرندگان آبزی تالاب شادگان، مجله محیط­شناسی، شماره 38، صفحات 116-109.

16- Amat J.A., A.J. Green (2010), Waterbirds as Bioindicators of environmental conditions. Conservation monitoring in freshwater habitat, a practical guide and case studies, Edited by Hurford, C., Schneider, M., and Cown, I.,  Springer Dordrecht Heidelberg, London, New York.

17- Baldassarre G.A., E.G. Bolen (2006), Waterfowl Ecology and Management. John Wiley and Sons, New York. Publisher, Krieger Publishing Company, 567 p.

18- Barati A., O.G. Khalilipoor (2006), Changes in abundance and diversity of waders and wintering waterfowl on the southern coast of the Caspian Sea. Waterbirds around the world. Eds. G.C. Boere, C.A. Galbraith & D.A. Stroud. The Stationery Office, Edinburgh, UK. pp. 368-369.

19- Burger J. (2006), Bioindicators: Types, development, and use in ecological assessment and research. Environ Bioindicator, l: 22-39.

20- Carignan V., M.A. Villard (2002), Selecting indicator species to monitor ecological integrity. Environmental Monitoring and Assessment, 78 (1): 4561.

21- Defilippo L. (2003), Survey of Avian Population, Distribution, and Diversity in a Variety of Habitats at UNDERC, Department of Biological Sciences, University of Notre Dame Environmental Research Center.

22- Eelmbergi J., P. Nummi, H. Poeysae, K. Sjoeberg (1994), Relationships between species number, lake size and resource diversity in assemblages of breeding waterfowl. Journal of Biogeography, 21: 75–84.

23- Furness R.W., J.J.D. Greenwood. P.J. Jarvis (1993), Birds as Monitors of Environmental Change. Chapman and Hall, London.

24- Hattori A., S. Mae (2001), Habitat use and diversity of waterbirds in a coastal lagoon Biwa. Journal of Ecological Research, 16: 543–553.

25- Herremans M. (1999), Waterbird diversity, densities, communities and seasonality in the Kalahari basin, Botswana. Journal of Arid Environment, 43: 319–350.

26- Hoyer M.V., D.E. Canfield (1994), Bird abundance and species richness on Florida lakes: influence of trophic status, lake morphology and aquatic macrophytes. Hydrobiologia, 279/280: 107-119.

27- Jin-Han K. (2003), Wintering Waterbird Monitoring in the Republic of Korea. First Meeting of AWC Coordinators, 9-10 October 2003, Waterbird Monitoring in South Korea. DOC 13.

28- Kershaw M., P.A. Cranswick (2003), Numbers of wintering waterbirds in Great Britain, 1994/1995–1998/1999: I. Wildfowl and selected Waterbirds. Biological Conservation, 111: 91–104.

29- Krebs C.J. (1999), Ecological Methodology, second edition, Addison-Welsey Longman Educational Publishers, Inc New York, 620 p.

30- Perez-Arteaga A., K.J. Gaston (2004), Wildfowl population trends in Mexico, 1961- 2000: a basis for conservation planning. Biological Conservation, 115: 343–355.

31- Pillisson J.M., S. Reeber, L. Marion (2002), Bird assemblages as bio-indicators of water regime management and hunting disturbance in natural wet grasslands. Biological Conservation, 106: 115–127.

32- Quan R.X., X. Yang (2002), Effect of human activities on migratory waterbirds at Lashihai Lake, China. Journal of Biological Conservation, 108: 273–219.

33- Stolen E.D., D.R. Breininger, P.C.  Frederick (2005), Using waterbirds as indicators in estuarine systems: successes and perils. Estuarine Indicators, CRC Marine Science Series, Edited by Bortone, S. A., Raton, B., London New York Washington D.C.

34- Suter W. (1994), Overwintering waterfowl on Swiss lake: how are abundance and species richness influenced by trophic status and lake morphology? Hydrobiologia, 279/280: 1-14.

35- Weller M.W. (1988), Issues and approaches in assessing cumulative impacts on waterbird habitat in wetlands. Environmental Management, 12: 695–701.