«مرغ شُو» در باورهای کهن مردم جنوب کرمان

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 1، دوره 13، شماره 46، خرداد 1396، صفحه 11-36   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

حمید جعفری قریه^{* 1}؛ فاطمه احمدی زاده‏ کهن²

¹دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ولی‏عصر(عج) رفسنجان

²دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ولی‌عصر (عج) رفسنجان

چکیده

یکی از پر رمزورازترین باورهای عامیانۀ مردم جنوب کرمان در گذشتهاعتقاد به پرنده‏ای به نام «مرغ شُو» بوده است. مردم این ناحیه می‏پنداشتد که این مرغ رنگ زرد طلایی دارد، قادر است اندازۀ خود را تغییر دهد، به‏طور معمول در شب ظاهر می‏شود، و با مکیدن خون نوزاد سبب مرگ او می‏شود. داستان‏های مربوط به مرغ شُو در گذر زمان، با واقعیت و خیال درهم‏ آمیخته‏اند و این پرنده که به‏گونه‏ای با موجودات اساطیریپیوند دارد، در باور مردم، به مرغی شگرف و هراسناک تبدیل شده است. نگارندگان این پژوهش کوشیده‏اند به شیوۀ توصیفی- تحلیلی، به معرفی این پرنده و ردیابی آن در اسطوره‏های سایر ملل بپردازند. حاصل آنکه این مرغ اساطیری بخشی از بن‏مایه‏های داستان سیمرغ، موجودی به نام خون‏آشام، مرغ کَمَک، گارودا در اسطوره‏های هندی، و استیمفالی در یونان، و لیلیت یا لیلیتو در اسطوره‏های بین‏النهرین را با خود همراه دارد. خون‏آشام بودن مرغ شو و مرگ‏آفرینی آن نیز با ناشناخته بودن برخی از بیماری‏ها برای مردم گذشته در پیوند است.

کلیدواژه‌ها

اسطوره؛ باورهای عامیانه؛ خون‏ آشامی؛ مرغ شو؛ مرگ‏ آفرینی

مراجع

 

کتاب مقدس.

آموزگار، ژاله. 1382. تاریخ اساطیر ایران. پنجم. تهران: سمت.

انوشه، حسن. 1375.دانشنامه ادب فارسی. ج1. تهران: مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی دانشنامه.

اوستا. 1383. به کوشش جلیل دوستخواه. 2ج. هشتم. تهران: مروارید.

اونامونو، میگل. 1383. درد جاودانگی. ترجمۀ بهاءالدّین خرّمشاهی.چ ششم. تهران: ناهید.

ایونس، ورونیکا. 1373. شناخت اساطیر هند. ترجمۀ محمدحسین باجلان فرخی. تهران: گلشن.

بهار، مهرداد. 1390.از اسطوره تا تاریخ. چ هفتم. تهران: چشمه.

حجازی، آرش. 1387.«لیلیت شهربانوی شب؛مروری بر شخصیت اسطوره‌ای نخستین زن در داستان آفرینش سامی».فصلنامۀ فرهنگی-هنری جشن کتاب. ش5.

رستگارفسایی، منصور. 1383.پیکرگردانی در اساطیر. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

رضابیگی، مریم. 1387.«مقایسه تطبیقی اساطیر ملل مختلف(ایران، چین، ژاپن، یونان، روم، هند، بین‌النهرین)». فصلنامه تخصصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد. ش20.

سلطانی، سارا. 1389.«جغد در گذر روزگاران». ترا ای کهن بوم و بر دوست دارم. ش 2.

شمیسا، سیروس. 1377.فرهنگ اشارات ادب فارسی. تهران: فردوس.

صفا، ذبیح‌الله. 1389.حماسه‌سرایی در ایران.چ نهم. تهران: امیرکبیر.

عطار نیشابوری، فریدالدّین محمد. 1374.منطق‌الطّیر.تصحیح سیدصادق گوهرین. تهران: علمی و فرهنگی.

فرنبغ دادگی. 1369. بندهش. به کوشش مهرداد بهار. تهران: توس.

فضائلی، سودابه. 1388. فرهنگ غرایب،آیین‌ها، اساطیر، رسوم. ج2. تهران: افکار.

قائمی، فرزاد. 1392. «بررسی کهن‌الگوی انسان نخستین و نمودهای آن در بخش پیشدادی شاهنامه بر مبنای اسطوره‌شناسی تحلیلی».فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س9. ش31.

کرتیس، وستاسرخوش. 1373.اسطوره‌های ایرانی. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: مرکز.

کریستی، آنتونی. 1373.اساطیر چین. ترجمۀ محمدحسین ‌باجلان فرحی. تهران: اساطیر.

کمپبل، جوزف. 1377.قدرت اسطوره. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: مرکز.

لوفر دلاشو، مارگریت. 1366. زبان رمزی قصه‌های پریوار. تهران: توس.

ملکی، مهدیه. 1389.«بررسی تطبیقی اسطوره‌های ایران و هند در عهد باستان».فصلنامۀ علمی پژوهشی هنرهای تجسمی. ش6.

مفرد کهلان، جواد. 1385.«مرغان اساطیری اوستا و کتب پهلوی». وبلاگ ناصر حاجلو.

نصیحتی، م.1386. قابل دسترسی در سایت nasihati.persianblog.ir/post/.

هدایت، صادق. 1342.سه قطره خون و نیرنگستان. تهران: امیرکبیر.

هینیلز. جانراسل. 1385.شناخت اساطیر ایران.ترجمۀمحمدحسین باجلان فرّخی.چ دوم.تهران: اساطیر.

یاحقی، محمّدجعفر. 1369.فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی. تهران: سروش.

یزدان‏پرست، محمدحمید. 1380.داستان پیامبران در تورات، تلمود، انجیل و قرآن و بازتاب آن در ادبیات فارسی. تهران: اطلاعات.

 

English Source

Eliade ،Mircea.(1986).“shape shifting”. The Encyclopedia of Religion. by: james p. carse