بررسی مقایسه‏ ای رمان به هادس خوش آمدید و اسطوره پرسفونه براساس نظریه بینامتنیت

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 2، دوره 13، شماره 46، خرداد 1396، صفحه 37-62   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

افسانه حسن زاده دستجردی

استادیار دانشگاه حضرت نرجس(س) رفسنجان

چکیده

نویسندگان متون ادبی گاه متون دیگر، شخصیت‌های داستانی دیگر و حتی کل یک پیکره داستانی را دستمایه کار خود قرار می‌دهند. یکی از این آبشخورهای داستانی اسطوره‌ها هستند که همواره به اشکال مختلف در آیین‌ها، باورها، قصه‌ها و حتی داستان‌ها بازتاب یافته‌اند. ازجمله این اسطوره‌ها اسطوره یونانی پرسفونه و رفتن او به قلمرو هادس، خدای جهان زیرین، است که یکی از اسطوره‌های مرگ و رستاخیز است و حالتی سفرگونه دارد. شخصیت اصلی رمان به هادس خوش آمدید اثر بلقیس سلیمانی نیز مانند پرسفونه سفری را در پیش می‌گیرد و حوادثی را از سر می‌گذراند که سرانجام، او را به دنیای زیرین می‌رساند. هدف ما در این جستار این بوده است که با روش تحلیلی مبتنی بر نظریه بینامتنیت که ژولیا کریستوا براساس آرای باختین مبنی‏بر منطق گفت‌وگوی متن‌ها و پیوندهای بینامتنی میان متون ادبی آن را مطرح کرد، جایگاه و نحوه حضور و بازآفرینی این اسطوره در رمان به هادس خوش آمدید رابررسی کنیم. حاصل پژوهش ما این است که اسطوره پرسفونه و هادس در حکم پیش‏متنی برای رمان به هادس خوش آمدید است و بر آفرینش این رمان تأثیر گذاشته است؛ هم در ساختار رمان و هم در شخصیت‏های آن؛ از این رو، زوایایی پنهان از این رمان در پیوند با اسطوره مذکور بهتر فهمیده می‏شود.

کلیدواژه‌ها

اسطوره؛ به هادس خوش آمدید؛ ژولیا کریستوا؛ میخائیل باختین؛ نظریه بینامتنیت

مراجع

 

آلن، گراهام. 1389. بینامتنیت. ترجمۀ پیام یزدانجو. چ سوم. تهران: مرکز.

آموزگار، ژاله. 1390. زبان، فرهنگ، اسطوره.چ سوم. تهران: معین.

احمدی، بابک. 1386. ساختار و تأویل متن. چ نهم. تهران: مرکز.

اسمیت، ژوئل. 1389. فرهنگ اساطیر یونان و رم. ترجمۀ شهلا برادران خسروشاهی. چ دوم. تهران: فرهنگ معاصر.

الیاده، میرچا. 1372.رساله در تاریخ ادیان. ترجمة جلال ستاری. تهران: سروش.

بارت، رولان. 1375. اسطوره امروز. ترجمۀ شیرین‌دخت دقیقیان. چ سوم. تهران: مرکز.

برن، لوسیلا. 1390.اسطوره‌های یونانی. ترجمة عباس مخبر. چ پنجم. تهران: مرکز. 

بنوا، لوک. 1384. «آئین و اسطوره». جهان اسطوره‌شناسی. ترجمة جلال ستاری. چ دوم. تهران: مرکز.

بولن، شینودا. ۱۳۸۶. نمادهای اسطوره‌ای و روانشناسی زنان. ترجمة آذر یوسفی. چ چهارم. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.

بیرلین، ج. ف. 1391. اسطوره‌های موازی. ترجمة عباس مخبر. چ سوم. تهران: مرکز.

پاینده، حسین. 1386. «رمان پسامدرن چیست؟» (بررسی شیوه‌های روایت در رمان آزاده‌خانم و نویسنده‌اش). مجلۀ ادب‌پژوهی. س1. ش2.

پین‏سنت، جان. 1380. شناخت اساطیر یونان. ترجمۀ محمدحسین باجلان فرخی. تهران: اساطیر.

توسلی، علی. 1391. «نقد و معرفی به هادس خوش آمدید». نشریه کتاب ماه ادبیات. ش62.

جونز، مَلکُم وی. 1388. داستایفسکی پس از باختین. ترجمه امید نیک‏فرجام. تهران: مینوی خرد.

زرافا، میشل. 1386. جامعه‏شناسی ادبیات داستانی. ترجمۀ نسرین پروینی. تهران: سخن.

سخنور، جلال. 1387. «بینامتنیت در رمان‏های پیتر اکروید». پژوهش‏نامه علوم انسانی. ش58.

سلیمانی، بلقیس. 1390. به هادس خوش آمدید. چ سوم. تهران: چشمه.

فاطمی، سعید. 1375. مبانی فلسفی اساطیر یونان و روم. تهران: دانشگاه تهران.

فردوسی، ابوالقاسم. 1387. شاهنامه: بر اساس چاپ مسکو. به کوشش سعید حمیدیان. چ نهم. تهران: قطره.

فریزر، جرج جیمز. 1384. شاخة زرین. ترجمة کاظم فیروزمند. چ دوم. تهران: آگاه.

قاسم‏زاده، سیدعلی. 1392. «تحلیل فرامتنی و کهن‏الگویی رمان «به هادس خوش آمدید» نوشته بلقیس سلیمانی». فصلنامه نقد ادبی. ش24.

ـــــــــــــــــ. 1393. «مقایسه عنصر زمان در روایت‏پردازی رمان‏های به هادس خوش آمدید و سفر به گرای 270 درجه برمبنای نظریه ژرار ژنت». نشریۀ ادبیات پارسی معاصر. ش10.

قائمی‏نیا، علی‏رضا. 1389. بیولوژی نصّ: نشانه‏شناسی و تفسیر قران. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

کریستوا، ژولیا. 1389. فردیت اشتراکی. ترجمه مهرداد پارسا. تهران: روزبهان.

ـــــــــــــ. 1387. «کلام، مکالمه و رمان». به سوی پسامدرن: پساساختارگرایی در مطالعات ادبی. تدوین و ترجمۀ پیام یزدانجو. چ دوم. تهران: مرکز.

کوپ، لارنس. 1390. اسطوره. ترجمۀ محمد دهقانی. چ دوم. تهران: علمی و فرهنگی.

کوپر، جی. سی. 1386. فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ترجمة ملیحه کرباسیان. تهران: فرهنگ نشر نو.

گرانت، مایکل و جان هیزل. 1390. فرهنگ اساطیر کلاسیک (یونان و روم). ترجمۀ رضا رضایی. چ دوم. تهران: ماهی.

مارتین، والاس.1386.نظریه‌های روایت. ترجمۀ محمد شهبا. چ دوم. تهران: هرمس.

مزداپور، کتایون. 1377. «روایت‏های داستانی از اسطوره‏های کهن». نشریۀ فرهنگ. ش 25و26.

مکاریک، ایرنا ریما. 1388. دانش‌نامه نظریه‌های ادبی معاصر. ترجمة مهران مهاجر و محمد نبوی.چ سوم. تهران: آگه.

نامور مطلق، بهمن. 1390. درآمدی بر بینامتنیت: نظریه‌ها و کاربردها. تهران: سخن.

ــــــــــــــــ. 1387. «ترامتنیت؛ مطالعۀ روابط یک متن با دیگر متن‌ها». پژوهشنامۀ علوم انسانی. ش 56.

ویلکینسون، فیلیپ و نیل فیلیپ. 1393. نگاهی نو به اسطوره‌شناسی. ترجمۀ رحیم کوشش. تهران: سبزان.

هایت، گیلبرت. 1376. ادبیات و سنت‌های کلاسیک. ترجمة محمد کلباسی و مهین دانشور. ج2. تهران: آگه.

یزدانجو، پیام. 1381. ادبیات پسامدرن. چ دوم. تهران: مرکز.

 

English Sources

Bakhtine, M. (1970). Dostoevsky's Poetics. Paris: Seuil.

Burry, P. (2002). Structuralism, Beginning Theory: an Introduction to Literary and Cultural Theory. Manchester: Manchester University Press. 

Eco, Umberto. (1983). Postscript to the Name of the Rose. San Diego: Harcourt Brace Jovanovich.

Gennete, Gerald. (1997). Palimpsests: Literature in the Second Degree. Channa Newman and Clude Doubinsky. Trans. London: University of Nebraska Press.

Kristeva, Julia. (1973). “The Ruin of a Poetics in Russian Formalism”. A Collection of Articles a text in Translation. Ed. Stephen Bann and John E. Bowlt. Edinburg: Scottish Academic Press. 

Rabau, S. (2002). L’Intertextualité. Paris: Flammarion.

Neil, H. (1987). Writing on Art and Literature by Sigmund Freud.Foreword by Standford University Press.