مجموعه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای و گفتمان هویتی مخاطبان ایرانی

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

مقاله 1، دوره 11، شماره 30، اسفند 1395، صفحه 9-34   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسندگان

امران کیانی^{* 1}؛ حمدالله اکوانی²

¹مربی و دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی سیاسی، دانشکده علوم سیاسی دانشگاه یاسوج

²استادیار علوم سیاسی، دانشگاه یاسوج

چکیده

رسانه‌ها بر اساس نظریه کارکردگرایی بخشی از محیط بیرونی هستند که نقش موثری در بر ساختن هویت و دگرگونی آن یا به عبارتی در هویت‌سوزی / هویت‌سازی دارند. پیدایش دگرگونی‌های اجتماعی و تغییر ارزش-های اجتماعی از مواردی است که در نتیجه‌ی کارکرد رسانه ‌ صورت تحقق به خود می‌گیرند. رسانه‌ها حوزه‌های عمومی و خصوصی مختلف مردم را به یکدیگر پیوند داده و به دنبال فرایند معنا‌سازی و انتقال آن به مخاطبان و هویت‌سازی می‌باشند. پژوهش پیش رو در پاسخ به این اصلی است که مجموعه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای کدام دسته از معنا، ایده‌ها و ارزش‌ها را مسلط و طبیعی جلوه داده و در صدد شکل دهی به هویت مخاطب است. در این پژوهش به دنبال اثبات این فرضیه هستیم که مخاطبان با توجه به دسترسی به گفتمانهای مختلف و زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی گوناگون، واکنش متفاوتی نشان می‌دهند. یا قرائت‌های مسلط را می‌پذیرند یا مقاومت هویتی نشان داده یا وارد گفتگو می‌شوند. چگونگی قرائت یا رمز‌گشایی مخاطبان از مجموعه تلویزیونی عمر گل لاله که در یکی از شبکه‌های ماهواره‌ایی فارسی زبان پخش شده نمونه مورد تحلیل در این پژوهش است. چارچوب نظری پژوهش بر اساس رویکرد منظومه معنایی و با درهم تنیدن سه سنت نظری کارکردگرایی، مطالعات فرهنگی و نظریه هژمونی تدوین شده و با تکیه بر آن، معناسازی و بازسازی هویت توسط رسانه‌ها و نیز چگونگی و دلایل مقاومت هویتی مخاطبان ایرانی در خوانش مجموعه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای تحلیل شده است. روش پژوهش نیز بحث گروهی متمرکز است و از طریق آن قرائت‌ها‌ی هویتی مخاطبان مورد تحلیل قرار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

هژمونی؛ مقاومت؛ هویت؛ سریال عمر گل لاله

مراجع

 

- استوری، جان (1386)، مطالعات فرهنگی درباره فرهنگ عامه، ترجمه حسین پاینده، تهران: انتشارات آگاه.

- بنت، آندی (1386)، فرهنگ و زندگی روزمره، ترجمه لیلا جوافشانی و حسین. چاوشیان، تهران: اختران فرهنگ و زندگی روزمره.

- بهار دوست، پریزاد و دوران، بهزاد(1392)،« ارتباط تماشای سریال های شبکه ماهوارهای فارسی وان بر هویت مخاطبان»، فصلنامه پژوهش اجتماعی، سال ششم، شماره نوزدهم، تابستان.

- پناهی، محمد حسین (1389)، نظریه­های انقلاب: وقوع، فرآیند­ها و پیامد­ها، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).

- پدرام، مسعود. و محمدزاده، مهدی (1383)، « ایدئولوژی، هژمونی و سلطه در رسانه­ها، ﻋﻠﻮﻡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ» فصلنامهﺭﺳﺎﻧﻪ، ﺷﻤﺎﺭﻩ57 . 94-77 .

- حاج‌محمدی، علی (1391)، «خوانش مخاطبان از سریال­های تلویزیونی: جواهری در قصر، »، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، سال اول، شماره 3، صص 120-70.

- خوشنویس، ناهید ( 1389)، « رسانه و سبک زندگی»، نشریه اطلاع رسانی وکتابداری روابط عمومی، شماره 38. 53 – 1.

- چاواد، فرانکفورد (1381)، روشپژوهشدرعلوماجتماعی، ترجمه: فاضل لاریجانی و رضاپ فاضلی، تهران: سروش.

- رفیع‏پور، فرامرز (1378)، وسایل ارتباط جمعی و تغییر ارزش‏ها، تهران: نشر کتاب فردا.

- روشه، گی. (1366)، تغییرات اجتماعی، ترجمه: منصور وثوقی، تهران: نشر نی.

- رازقی، افشین(   1385 )، نظریه‌های ارتباطات اجتماعی، تهران: نشر آسیم.

- سروی زرگر، محمد (1385)، بازنمایی ایران در سینمای هالیوود. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده صدا و سیما.

- فیسک، جان (1381)،« فرهنگ و ایدئولوژی»، ترجمه: مژگان برومند، فصلنامه ارغنون، شماره 20.

- گبینز، جان ار و ریمر، بو ( 1381 ). سیاستپستمدرنیته: درآمدیبرفرهنگوسیاستمعاصر، ترجمه: منصور انصاری، تهران: گام نو.

- لیتل جان، استیفن( 1384)، نظریه‌های ارتباطات، ترجمه: مرتضی نوربخش، تهران: نشر جنگل.

- مهدی زاده، محمد (1384)، بازنمایی ایران در چهار روزنامه نیویورک تایمز. گاردین، لوموند و دی ولت، رساله دکتری. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده علوم ارتباطات.

- مهدی زاده، محمد (1389)، نظریه­های رسانه: اندیشه­های رایج و دیدگاه­های انتقادی، تهران: نشر همشهری چاپ اول.

- محمدی، جمال (1387)، «مخاطبان و مجموعه­های تلویزیونی». فصلنامه تحقیقات فرهنگی. سال اول، شماره 2. 110-79.

- محمدی، جمال (1390)، «تحلیل قرائت­های زنان از مجموعه­های تلویزیونی»،  فصلنامه تحقیقات فرهنگی. دوره چهارم، شماره 1.  صص77-49.

- منتظر قائم، مهدی و کاوند، رضا (1393)،« نحوه خوانش و رمزگشایی شبکه­های فارسی زبان ماهواره­ای»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره هفتم شماره 3، پاییز.

- هال، استورات(1389)، «رمزگذاری/ رمزگشایی»، ترجمه :سید محمد مهدی زاده، تهران: نشر همشهری، چاپ اول.

 

- Althusser, Louis (1971). “Ideology and Ideological State Apparatuses”. Lenin and Philosophy, and Other Essays. Trans. Ben Brewster. London: New Left Books.127-188.

-Meijer, Costera (2003).’’ The value of entertainment for multicultural society: a comparative approach towards 'white' and 'black' soap opera talk’’. Journal of Media, Culture &society ,Vol. 25: 711–719.

- Halkoaho,jenina (2012). “Identity-Related Media Consumption”. A Focus on Consumers' Relationships with Their Favorite TV Programs,Universitas Wasaensis.

-Hamley, Katherine (2010).“Media Use in Identity Construction”. Available atwww.aber.ac.uk/media/Students/klh9802.

- Tubella, Imma. (2005).  “Television and Internet in the construction of identity”. The Network Society From Knowledge to Policy, 2005.

Available at:www.cies.iscte-iul.pt/linhas/linha2/sociedade_red.