اثربخشی آموزش مبتنی بر حل مسئله خلاق بر تفکر خلاق کارکنان موسسه اعتباری کوثر

ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی

مقاله 7، دوره 6، شماره 4 - شماره پیاپی 24، اردیبهشت 1396، صفحه 149-170   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

نویسندگان

مرتضی شعبانی¹؛ حسن ملکی^{* 2}؛ عباس عباسپور²؛ اسماعیل سعدی پور²

¹دانشجوی دکتری برنامه ریزی درسی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

²عضو هیئت علمی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

زمینه: امروزه سازمانها با درک اهمیت خلاقیت سازمانی توجه روزافزونی به آن داشته‌اند به طوری که مقالات زیادی در مجلات پیرامون موضوع خلاقیت سازمانی دیده می‌شود.
هدف: این پژوهش با هدف سنجش اثربخشی آموزش مبتنی بر حل مسئله خلاق (CPS) بر تفکر خلاق کارکنان موسسه اعتباری کوثر انجام شده است.
روش: این پژوهش به صورت طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل انجام شد. جامعه آماری تمامی کارکنان موسسه اعتباری کوثر بودند که 27 نفر از آنها به روش نمونه در دسترس انتخاب و با جایگزینی تصادفی در یک گروه آزمایش و یک گروه کنترل قرار داده شدند. ابزار لازم برای اجرای این پژوهش آزمون بازپاسخ محقق‌ساخته یادگیری تاب‌آوری سازمانی بود که روایی صوری و محتوایی آن با استفاده از نظر متخصصان موضوعی و اساتید روان‌شناسی و خلاقیت به دست آمد و به عنوان پیش آزمون و پس آزمون از آن استفاده شد. برای اجرای پژوهش از یک طرح درس 5 جلسه‌ای برای آموزش به وسیله CPS استفاده شد. پاسخهای فراگیران به آزمون با استفاده از معیارهای تفکر خلاق تورنس (1969) با روش تحلیل محتوای کمی تحلیل شدند. نتایج حاصل با استفاده از تحلیل کوواریانس توسط نرم افزار آماری SPSS تحلیل شد.
یافته ها: نتایج نشان داد که آموزش مبتنی بر CPS بر مولفه های تفکر خلاق به صورت کلی تأثیرگذار است (p<0/05). همچنین تأثیر تکنیک CPS بر افزایش تمامی مولفه‌های تفکر خلاق فراگیران به صورت مجزا به جز مولفه بسط معنادار است(p<0/05). البته مولفه بسط نیز با اختلاف ناچیز (059/0) معنادار نشده است.

کلیدواژه‌ها

"حل مسئله خلاق"؛ "تفکر خلاق"؛ "آموزش"؛ "موسسه اعتباری کوثر"

مراجع

احمدی، غلامعلی؛ عبدالملکی، شوبر. (1392). بررسی تأثیر الگوی حل مسأله بر خلاقیت و عملکرد تحصیلی در درس شیمی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری. 5(1)، 1-21.

افشارکهن، زهرا؛ عصاره، علیرضا. (1390). بررسی تأثیر آموزش خلاقیت به معلمان بر خلاقیت دانش­آموزان پایه اول ابتدایی استان خراسان در سال تحصیلی 88-89. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 1(29)، 29-55.

بدری، مرتضی؛ نودهی، حسن. (1395). پیش­بینی قابلیت های نوآوری بر اساس سبک رهبری اصیل در آموزش و پرورش. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. 6(3)، 125-150.

بیابانگرد، اسماعیل. (1388). روش­های تحقیق در روان­شناسی و علوم تربیتی. تهران: نشر دوران.

پیرخائفی، علیرضا؛ برجعلی، احمد؛ دلاور، علی؛ و اسکندری، حسین. (1388). تأثیر آموزش خلاقیت بر مؤلفه­های فراشناختی تفکر خلاق دانشجویان. فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی. 3(2)، 51-61.

تورنس، پال. (1969). خلاقیت. ترجمه: حسن قاسم­زاده. تهران: نشر دنیای نو.

جبلی آده، پریچهر؛ سبحانی، علیرضا. (1391). تأثیر به کارگیری روش­های تدریس خلاق بر خلاقیت دانش­آموزان. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. 2(2)، 147-166.

جهان، فائزه؛ کیان ارثی، فرحناز؛ و رضایی، علی محمد. (1393). اثربخشی آموزش تریز بر افزایش میزان خلاقیت و مؤلفه‌های آن در دانش‌آموزان. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. 4(1)، 65-82.‎

جهانیان، رمضان. (1395). عوامل مؤثر در پرورش و توسعه خلاقیت دانش­آموزان مدارس ابتدایی استان البرز. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 6(2)، 175-202.

حسینی، افضل­السادات؛ و محمدزاده، سیده زهره. (1395). اثربخشی برنامه آموزش خلاقیت در قالب فعالیتهای هنری بر رشد خلاقیت دانش­آموزان. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 6(1)، 109-130.

حسینی­نسب، سید داود؛ و لطف­اللهی، مهری. (1393). بررسی اثربخشی تکنیک­های خلاقیت بر پیشرفت تحتصیلی درس مطالعات اجتماعی در دانش­آموزان دختر سال اول متوسطه ناحیه دو تبریز. فصلنامه آموزش و ارزشیابی، 7(27)، 23-37.

خسروی، علی­اکبر؛ و نیکان، محمود. (1394). مقایسه تأثیر دو روش بدیعه­پردازی و سخنرانی در پرورش خلاقیت دانش­آموزان ابتدایی در درس هنر. مجله پژوهش­های برنامه درسی. 4 (1)، 25-37.

درستیان، الهام؛ و میرزاخانی، پرویز. (1391). بررسی تأثیر آموزش گروهی مادران بر افزایش خلاقیت کودکان با تأکید بر روش تحلیل رفتار متقابل. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. 2(1)، 85-105.

دلاور، علی. (1388). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: انتشارات رشد.

دمیرچی، یدالله؛ و وفایی، مریم. (1394). بررسی اثر کوتاه مدت و بلند مدت آموزش حل خلاق مسائل بر فرآیند مسأله یابی، حل مسأله و کاربرد راه حل آن. فصلنامه مطالعات برنامه درسی. 1(1)، 12-27.

رحمان­زاده، سید علی. (1395). عوامل سازمانی مؤثر بر ارتقای خلاقیت و نوآوری در سازمان صدا و سیما. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. 6(3)، 1-34.

رسولی، یوسف؛ و عیسی­مراد، ابوالقاسم. (1395). اثربخشی روش تدریس بدیعه­پردازی بر خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 6(1)، 157-174.

سیف، علی اکبر. (1387). روانشناسی پرورشی نوین. تهران: نشر دوران.

شکوهی امیرآبادی، لیلا. (1395). اثربخشی آموزش فرآیند حل مسأله خلاق  (CPS)در بهبود سلامت عمومی و کاهش استرس ادارک شده در افراد وابسته به مصرف مواد مخدر. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 5(4)، 141-168.

شهنی، ییلاق؛ حاجی یخچالی، علیرضا؛ حقیقی، جمال؛ و بهروزی، ناصر. (1394) تأثیر آموزش فرآیند حل مسأله خلاق (CPS) بر تفکر علمی، خلاقیت و نوآوری در دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز. مجله دست­آوردهای روانشناختی، 4(16)، 37-70.

صلواتیان، سیاوش؛ و منصوری، حامد. (1395). پیشنهاد الگوی مفهومی مدیریت خلاقیت و نوآوری در تولید محتوای تلویزیونی برای صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. 6(3)، 35-76.

عنایتی، الهه؛ و عابدی، احمد. (1395). فراتحلیل اثربخشی مداخلات آموزشی بر خلاقیت دانش­آموزان. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 6(1)، 1-18.

غیاثی ندوشن، سعید؛ جهانی جوانمردی، فاطمه؛ و خورسندی طاسکوه، علی. (1395). بررسی رابطه بین توانمندسازی روانشناختی با خلاقیت کارکنان ستادی وزارت ارتباطات و فن­آوری اطلاعات. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. 6(3)، 77-96.

کاظم­پور، اسماعیل. (1395). تأثیر آموزش تلفیقی هنر در ریاضی بر میزان یادگیری و خلاقیت دانش­آموزان. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 6(1)، 73-90.

کدخدایی، مریم؛ و سلیمانی، آمنه. (1395). مقایسه آموزش به روش بدیعه­پردازی و روش سخنرانی بر افزایش خلاقیت دانش­آموزان. مجله پژوهش در برنامه­ریزی درسی. 2(18)، 119-130.

کی­نژاد، محمدعلی؛ و نگاهداری، بابک. (1387). تحلیل راهبردی مؤلفه­های رشد خلاقیت در نظام آموزش و پرورش کشور. فصلنامه راهبرد فرهنگ. 4(7)، 43-57.

گنجی، کامران؛ نیوشا، بهشته؛ و هدایتی، فاطمه. (1391). تأثیر آموزش خلاقیت به مادران بر افزایش خلاقیت کودکان پیش­دبستانی. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. 2(2)، 25-41.

لامزدین، ادوارد؛ لامزدین، مونیکا. (2007). حل خلاق مسأله. ترجمه: بهروز ارباب شیرانی و بهروز نصر. تهران: انتشارات ارکان دانش.

محمدخانی، کامران؛ محمدداودی، امیرحسین؛ و فرخ­نیا، مریم. (1395). طراحی مدل معادلات ساختاری عوامل تأثیرگذار بر گرایش به تفکر انتقادی معلمان ناحیه 4 کرج. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 6(1)، 45-72.

مهری، محمود؛ توکلی، عبدالله؛ زنجیردار، مجید؛ یزدیان­فرد، فاطمه؛ و بخشنده آبکنار، هادی. (1395). عوامل مؤثر بر افزایش خلاقیت و نوآوری کارکنان دانشگاه علوم پزشکی قم. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 10(12)، 54-61.

هیگینز، جیمز. (2014). کارآفرینی: 101 تکنیک حل مسأله خلاق. ترجمه: محمود احمدپور داریانی. تهران: انتشارات امیرکبیر.

 

Alfonso-Benlliure, V., Meléndez, J. C., & García-Ballesteros, M. (2013). Evaluation of a creativity intervention program for preschoolers. Thinking Skills and Creativity, 10(1): Pp. 112-120.

Basadur, M. (2004). Leading others to think innovatively together: Creative leadership. The Leadership Quarterly, 15(1): Pp. 103-121.

Bodrova, Elene. & Leong, D. J. (2005). Why Children Need Play. EarlyChildhood Today, 20(1): Pp. 6-17.

Chung, N., & Ro, G. S. (2004). The Effect of Problem-Solving Instruction on Children's Creativity and Self-Efficacy in the Teaching of the Practical Arts Subject. Journal of Technology Studies, 30(2): Pp. 116-122.

Gruys, M. L., Munshi, N. V., &Dewett, T. C. (2011). When antecedents diverge: Exploring novelty and value as dimensions of creativity. Thinking Skills and Creativity, 6(2): Pp. 132-137.

Gurland, S. T., & Grolnick, W. S. (2005). Perceived threat, controlling parenting, and children's achievement orientations. Motivation and Emotion, 29(2): Pp. 103-121.

Hayashi, A. M. (2013). The inside and outside view of innovation. MIT Sloan Management Review, 54(3): Pp. 39-51.

Kaufman, C. J., & Sternberg, J. R. (2010). The Cambridge Handbook of Creativity. London: Cambridge University Press.

Lynch, M. F., La Guardia, J. G., & Ryan, R. M. (2009). On being yourself in different cultures: Ideal and actual self-concept, autonomy support, and well-being in China, Russia, and the United States. The Journal of Positive Psychology, 4(4): Pp. 290-304.

Ma, H. H. (2006). A synthetic analysis of the effectiveness of single components and packages in creativity training programs. Creativity Research Journal, 18(4): Pp. 435-446.

Niemiec, C. P., & Ryan, R. M. (2009). Autonomy, competence, and relatedness in the classroom: Applying self-determination theory to educational practice. School Field, 7(2): Pp. 133-144.

Regazzoni, D., & Russo, D. (2011). TRIZ tools to enhance risk management. Procedia Engineering, 9(3): Pp. 40-51.

Progler, J. (2010). Curriculum reform in the corporate university: From the disciplines to transferrable skills. Social Systems Studies, 21 (5): Pp. 95-113.

Reeve, J., & Halusic, M. (2009). How K-12 teachers can put self-determination theory principles into practice. School Field, 7(2): Pp. 145-154.

Runco, M. A. (2007). Achievement sometimes requires creativity. High Ability Studies, 18(1): Pp. 75-87.

Scheiner, C. W., Baccarella, C. V., Bessant, J., & Voigt, K. I. (2015). Thinking patterns and guts feeling in technology identification and evaluation. Technological Forecasting and Social Change, 11(7): Pp. 112-123.

Seligman, M. E., & Csikszentmihalyi, M. (2014). Positive psychology: An introduction. New York, NY: Springer Netherlands.

Van Pelt, A., & Hey, J. (2011). Using TRIZ and human-centered design for consumer product development. Procedia Engineering, 9(2): Pp. 688-693.