تاثیر فصول گرم و سرد بر تجمع نیکل، کادمیوم و سرب در عضله ماهی شانک زرد باله (Acanthopagrus latus) و زمین کن دم نواری (Platycephalus indicus) دریای عمان (چابهار)

پژوهش های علوم و فنون دریایی

مقاله 2، دوره 12، شماره 1، خرداد 1396، صفحه 10-21   

نوع مقاله: تحقیقی

نویسندگان

الهام شهری^{* 1}؛ محمد ولایت زاده²

¹گروه آلودگی محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

²باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز

چکیده

تحقیق حاضر در سال 1392 به منظور تعیین غلظت فلزات سنگین نیکل، سرب و کادمیوم در عضله ماهی شانک زرد باله (Acanthopagrus latus) و زمین کن دم نواری (Platycephalus indicus) دریای عمان (خلیج چابهار)در فصول بهار، تابستان و پاییزانجام شد. در این تحقیق 48 نمونه ماهی از دریای عمان (خلیج چابهار) از دو منطقه ساحلی و دریایی صید شد. برای استخراج فلزات از بافت­های مورد مطالعه، از روش هضم مرطوب استفاده شد و تعیین غلظت فلزات سنگین به وسیله دستگاه جذب اتمیYounglin AAS8020 صورت پذیرفت. بالاترین میزان کادمیوم، سرب و نیکل در عضله ماهی زمین کن دم نواری به ترتیب 02/0±052/0،02/0±047/0 و 96/0±768/1میلی گرم در کیلوگرم بود. پایین ترین میزان کادمیوم، سرب و نیکل در عضله ماهی شانک زرد باله 01/0±019/0،01/0±010/0و 02/0±466/0میلی گرم در کیلوگرم به دست آمد. میانگین میزان کادمیوم، سرب و نیکل در دو گونه ماهی در منطقه ساحلی بالاتر از نواحی دریایی بود. میانگین میزان فلزات سنگین مورد مطالعه در عضله دو گونه ماهی شانک زرد باله و زمین کن دم نواری صید شده در فصل تابستان بالاتر از فصول بهار و پاییز به دست آمد. میزان فلز نیکل در عضله دو گونه ماهی مورد مطالعه نسبت به فلزات کادمیوم و سرب در عضله بالاتر بود. مقادیر فلزات کادمیوم و سرب در عضله ماهی زمین کن دم نواری در مناطق ساحلی و دریایی در سه فصل بهار، تابستان و پاییز بالاتر از ماهی شانک زرد باله به دست آمد، اما میزان نیکل در عضله ماهی شانک زرد باله بالاتر از ماهی زمین کن دم نواری بود. میزان فلزات کادمیوم و سرب در مقایسه با آستانه استانداردهای جهانی سازمان غذا و کشاورزی (FAO)، سازمان بهداشت جهانی (WHO)، وزارت کشاورزی ـ شیلات انگلستان (UKMAFF) و انجمن ملی بهداشت و سلامت استرالیا (NHMRC) و سازمان غذا و داروی امریکا (FDA) پایین­تر بود، اما مقادیر نیکل بالاتر به دست آمد.

کلیدواژه‌ها

فلزات سنگین؛ ماهی؛ عضله؛ چابهار؛ دریای عمان

مراجع

احمدی کردستانی، ز.، حمیدیان، ا.ح.، حسینی، س. و و اشرفی، س. 1392. ارزیابی ریسک جیوه ناشی از مصرف میگوی پا سفید (Lithopenaeus vannamei)، میگوی سفید هندی (Fenneropenaeus indicus)، ماهی حلوا سیاه (Parastromateus niger) و خرچنگ دراز (Astacus leptodactylus). فصلنامه زیست شناسی دریا، 5 (17): 70-63.

اسماعیلی ساری، ع. 1381. آلاینده ها، بهداشت و استاندارد محیط زیست. انتشارات نقش مهر، چاپ اول، تهران.

اسماعیلی ساری، ع.، نوری ساری، ح. و اسماعیلی ساری، ا. 1386. جیوه در محیط زیست. انتشارات بازرگان، چاپ اول، رشت.

اسماعیلی ساری، ع.، عبداله زاده، ا.، جورابیان شوشتری، ش. و قاسمپوری، س.م. 1390. تعیین حد مجاز مصرف ماهی از نظر ترکیبات جیوه. مجله دانشگاه علوم پزشکی فسا، 1 (2): 31-24.

پروانه، م.، خیرور، ن.، نیک پور، ی. و نبوی، س.م.ب. 1390. غلظت فلزات سنگین در ماهی کفشک گرد و رسوبات خور موسی در استان خوزستان. مجله علمی شیلات ایران، 20 (2): 158-153.

پورمقدس، ح. و شهریاری، ع. 1389. غلظت کادمیوم، کروم، سرب، نیکل و جیوه در سه گونه از ماهیان مصرفی شهر اصفهان. مجله تحقیقات نظام سلامت، 6 (1): 30 تا 36.

پناهنده، م.، منصوری، ن.، خراسانی، ن.، کرباسی، ع. و ریاضی، ب. 1392. تخمین مواجهه و خطر بالقوه ناشی از مصرف اردک ماهی (Esox lucius)، ماهی شاه کولی (Chaleaiburnus chaleoide) و کپور معمولی (Cyprinus carpio) حاوی سه فلز سرب، کادمیوم و کروم در بومیان حاشیه تالاب انزلی. فصلنامه اکوبیولوژی، 5 (16): 90-83.

چراغی، م.، اسپرغم، ا. و نوریایی، م.ح. 1391. ارزیابی ریسک کادمیوم ناشی از مصرف ماهی شیربت (Barbus grypus) رودخانه اروند. مجله اکوبیولوژی تالاب ها، 4 (13).

چراغی، م.، پورخباز، ح.ر. و جوانمردی، س. 1392. تعیین غلظت جیوه در ماهی خوراکی بیاح (Liza abu) رودخانه کارون. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 23 (103): 113-105.

حسینی، س.م.، میرغفاری، ن.، محبوبی صوفیانی، ن. و حسینی، س. و. 1390. ارزیابی ریسک جیوه ناشی از مصرف ماهی سفید (Rutilus frisii kutum) دریای خزر در استان مازندران. نشریه شیلات (مجله منابع طبیعی ایران)، 64 (3): 257-243.

شهاب مقدم، ف.، اسماعیلی ساری، ع.، ولی نسب، ت. و کریم آبادی، م. 1389. مقایسه تجمع فلزات سنگین در عضله سپرماهی چهارگوش و گیش چشم درشت خلیج فارس. مجله علمی شیلات ایران، 19 (2): 94-85.

شهریاری، ع. 1384. اندازه گیری مقادیر فلزات سنگین کادمیوم، کروم، سرب و نیکل در بافت خوراکی ماهیان شوریده و سرخو خلیج فارس در سال 1382. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی گرگان، 7 (2): 67-65.

عسکری ساری، ا.، فرهنگ نیا، م. و بازترابی، م. 1388. اندازه گیری و مقایسه سرب، روی و مس در عضله و کبد هامور معمولی (Epinephelus coiodes). مجله تالاب، 1 (2): 106-101.

عسکری ساری، ا. جواهری بابلی، م. محجوب، ث. و ولایت زاده، م. 1391. میزان فلزات سنگین (جیوه، کادمیوم، سرب) در عضله ماهی شوریده در بنادر صیادی آبادان و بندرعباس. مجله علمی شیلات ایران، 21 (3): 106-99.

عسکری ساری، ا. و ولایت زاده، م. 1393. فلزات سنگین در آبزیان. انتشارات دانشگاه ازاد اسلامی واحد اهواز. چاپ اول. اهواز، ایران.

 فرهادی، ا.، یاوری، و. و سالاری علی آبادی، م. ع. 1392. غلظت برخی فلزات سنگین در بافت های مختلف ماهی کیجار بزرگ (Saurida tumbil) در بندر هندیجان. فصلنامه علوم و فنون شیلات، 2 (1): 80-71.

گرجی پور، ع.، صدوق نیری، ع.، حسینی، ا.ر. و بیتا، س. 1388. بررسی تجمع برخی فلزات سنگین در بافت های عضله، کبد و آبشش ماهی هامور معمولی. مجله علمی شیلات ایران، 18 (1): 108-101.

محمدنبی زاده، س. و پورخباز، ع.ر. 1392. ردیابی زیستی فلزات سنگین در بافت های ماهیان شورت و زمین کن در ذخیره گاه زیست کره حرا. مجله دامپزشکی ایران (دانشگاه شهید چمران اهواز)،  9 (1): 75-64.

مردوخی، س.، حسینی، س.و. و حسینی، س.م. 1392. ارزیابی خطر جیوه ناشی از مصرف ماهی شوریده (Otolithes ruber) در خلیج فارس: مطالعه موردی بندر ماهشهر. فصلنامه علوم و فنون شیلات، 2 (3): 55-43.

ولایت زاده، م. و عبدالهی، س. 1389. بررسی و مقایسه تجمع جیوه، کادمیوم و سرب در عضله و کبد ماهی شلج (Aspius vorax) رودخانه کارون در فصل زمستان. مجله محیط زیست جانوری، 2 (4): 72-65.

ولایت زاده، م. و طبیب زاده، م. 1390. بررسی و مقایسه تجمع عناصر سمی جیوه، کادمیوم و سرب در عضله و کبد ماهی لوتک (Cyprinion macrostomus) رودخانه کارون. مجله علوم و فناوری غذایی، 3 (1): 33-27.

 

ولایت زاده، م.، عسکری ساری، ا.، خدادادی، م.، کاظمیان، م. و بهشتی، م. 1393. اندازه گیری و مقایسه غلظت فلزات سنگین جیوه، سرب و کادمیوم در بافت های ماهی بیاه (Liza abu) رودخانه های کارون و دز استان خوزستان. فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، 16 (3): 61-51.

 

Abdel-Baki, A.S., Dkhil, M.A. & Al-Quraishy S. 2011. Bioaccumulation of some heavy metals in tilapia fish relevant to their concentration in water and sediment of Wadi Hanifah, Saudi Arabia. African Journal of Biotechnology, 10(13):2541–2547.

Ali, M.H. & Abdel-Satar, A.M. 2005. Studies of some heavy metals in water, sediment, fish and fish diets in some fish farms in El-Fayoum province, Egypt. Journal of Aquaculture Research, 31: 261-273.

Ananth, S., Mathivanan, V., Aravinth S. & Sangeetha, V. 2014.  Impact of Arsenic metal toxicant on biochemical changes in the grass carp, Ctenopharyngodon idella. International Journal of Modern Research and Reviews, 2 (2): 74-78.

Asha, P. S., Krishnakumar, P. K., Kaladharan, P., Prema, D., Diwakar, K. & Valsalaand, K. K. G. 2010. Heavy metal concentration in sea water, sediment and bivalves off Tuticorin. Journal of MarinBiology Association India, 52(1): 48-54.

Askary Sary, A. & Velayatzadeh, M. 2014. Determination of lead and zinc in king mackerel (Scomberomorus guttatus), Spanish mackerel (Scomberomorus commerson) and Tiger-toothed Croaker (Otolithes ruber) from Persian Gulf, Iran in 2001 and 2011. Journal of Biodiversity and Environmental Sciences, 5(1): 322-329.

Bahnasawy, M., Khidr, A. & Dheina, N. 2011. Assessment of heavy metal concentrations in water, plankton, and fish of Lake Manzala, Egypt. Turkish Journal Zoology, 35 (2): 271-280.

Bellassoued, K., Hamza, A., Pelt, J. & Elfeki, A. 2013. Seasonal variation of Sarpa salpa fish toxicity, as related to phytoplankton consumption, accumulation of heavy metals, lipids peroxidation level in fish tissues and toxicity upon mice. Journal of Environmental Monitoring and Assessment, 185:1137–1150.

Chen, Y.C. & Chen, M.H. 2001. Heavy metal concentrations in nine species of fishes caught in coastal waters off Ann-Ping, S.W. Taiwan. Journal of Food Drug Analytic, 9: 107-114.

Coulibaly, S., Celestin Atse, B., Mathias Koffi, K., Sylla, S., Justin Konan, K. & Joel Kouassi, N. 2012. Seasonal accumulations of some heavy metal in water, sediment and tissues of Black-Chinned Tilapia Sarotherodon melanotheron from Bietri Bay in Ebrie Lagoon, Ivory Coast. Bulletin of Environmental Contamination and Toxicology, 88: 571–576.

Derrag, Z., Dali, Y. & Mesli, L. 2014. Seasonal Variations Of Heavy Metals In Common Carp (CyprinusCarpio L., 1758) Collected From Sikkak Dam Of Tlemcen (Algeria). Journal of Engineering Research and Applications, 4 (1): 1-8.

Dogan-Saglamtimur, N. & Kumbur, H. 2010. Metals (Hg, Pb, Cu and Zn) Bioaccumulation in Sediment, Fish, and Human Scalp Hair: A Case Study from the City of Mersin along the Southern Coast of Turkey. Biological trace element research, 136 (1): 55-70.

Hantoush, A.A. Al-Najare, G.A. Amteghy, A.H.  Al-Saad, H.T. & Abd Ali, K. 2012. Seasonal variations of some trace elements concentrations in Silver Carp Hypophthalmichthys molitrix Consolidated from farms in central Iraq. Marsh Bulletin, 7 (2): 126-136.

Levengood, J.M., Soucek, D.J., Sass, G.G., Dickinson, A. & Epifanio, J.M. 2014. Elements of concern in fillets of bighead and silver carp from the Illinois River, Illinois. Chemosphere, 104: 63-68.

MAFF. 1995. Monitoring and surveillance of non-radioactive contaminants in the aquatic environment and activities regulating the disposal of wastes at sea, 1993. Aquatic Environment Monitoring Report No. 44. Directorate of Fisheries Research. Lowestoft, UK.

Majnoni, F., Mansouri, B., Rezaei, M.R. & Hamidian, A.H. 2013. Metal concentration in tissues of common carp, Cyprinus carpio and silver carp, Hypophthalmichthys molitrix from the Zarivar Wetland in Weastern Iran. Archives of Polish Fisheries,21: 11-18.

Miloskovic, A. & Simic, V. 2015. Arsenic and other trace elements in five edible fish species in relation to fish size and weight and potential health risks for human consumption. Polish Journal of Environmental Studies, 24 (1): 199-206.

Nwani, C. D., Nwachi, D. A., Okogwu, O. I., Ude, E. F. & Odoh, G. E. 2010. Heavy metals in fish species from lotic freshwater ecosystem at Afikpo, Nigeria. Journal of Environmental Biology, 31 (5): 595-601.

ROPMI 1999. Manual of oceanographic and pollulant analysis method. Third Edition. Kuwait. 1-100.Qin, D., Jiang, H., Bai, S., Tang, S. & Mou, Z. 2015. Determination of 28 trace elements in three farmed cyprinid fish species from Northeast China. Food Control, 50: 1-8.

Razavi, N.R., Arts, M.T., Qu, M., Jin, B., Ren, W., Wang, Y. & Campbell, L.M. 2014. Effect of eutrophication on mercury, selenium, and essential fatty acids in Bighead Carp (Hypophthalmichthys nobilis) from reservoirs of eastern China. Science of the Total Environment, 499: 36–46.

Rouessac, F. & Rouessac, A. 2007. Chemical analysis modern instrumentation methods and techniques. 2nd Edition. John Wiley & Sons Ltd. England.

Tuzen, M. 2009. Toxic and essential trace elemental contents in fish species from the Black Sea, Turkey. Journal of Food and chemical Toxicology, 47 (9): 2302-2307.

Valinasab, T. 1994. Assessment of demersal resources by swept area method (from the head of Naiband to Sirik). Fisheries research center of the Oman Sea Bandar Abbas. Iran.

Valinasab, T. 1995. Countering method for plotting of points on the map which used on swept area studies in the Oman Sea. Fisheries research center of the Oman Sea. Bandar Abbas. Iran.

WHO (World Health Organization). 1996. Health criteria other supporting information. In: Guidelines for Drinking Water Quality, 2nd ed. Geneva.

Yi, Y.J. & Zhang, S.H. 2012. The relationships between fish heavy metal concentrations and fish size in the upper and middle reach of Yangtze River. Procedia Environmental Sciences, 13: 1699 –1707.