واکاوی مفاهیم صوفیانه در اشعار مولوی کُرد

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 6، دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 16، شهریور 1396، صفحه 95-116   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

علی فتح الهی¹؛ شمس السادات حسینی^{* 2}

¹دانشیار گروه زبان و ادبیات عرب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم‌آباد

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب، دانشگاه لرستان

چکیده

سید عبدالرحیم مولوی (1221-1300ه.ق) با تخلص شعری (مه­عدوومی) شاعر برجسته و نامی کُرد زبان در سدۀ نوزدهم میلادی است. وی در میان متفکران کُرد دارای جایگاهی خاص بوده و به­ویژه در علم کلام ید طولایی داشته­است. مولوی، مرید طریقت نقشبندی بوده. او قصاید بسیاری را در مدح شیخ سراج الدین و شیخ بهاءالدین سروده است. بیشتر اشعار مولوی مملو از ارادت نسبت به پیر و مرشد و اخلاص در طریقت است. مولوی به زبان­های کُردی، فارسی و عربی مسلط بوده و آثاری را درهر سه زبان به رشته تحریر در آورده است. بهترین اشعار وی، سروده­ های صوفیانۀ اوست. این پژوهش با روش تحلیلی- توصیفی نشان می­دهد که مولوی کُرد شاعری توانا و صوفی­ مسلک است. او همانند بسیاری از عارفان بر معرفت و عشق­ورزی تأکید دارد. مسأله زهدورزی یا تعلّق نداشتن مولوی کُرد به مادیات و همچنین کاربرد مفاهیم عرفانی و مصطلاحات زمینی نزد مولوی، مبتنی بر اصولی فلسفی و عرفانی است.

کلیدواژه‌ها

مولوی کرد؛ تصوف؛ خاندان نقشبندی؛ شعر صوفیانه

مراجع

- پیره­میرد، (1935)، ئاره­زوویه­کی په­سه­ند، گه­لاویژ، ژ3، به­غداد.

- توکلی، محمد رئوف، (1381)، تاریخ تصوف در کردستان، انتشارات توکلی، چاپ دوم، تهران.

- جاف، خه­سره­و، ( 1989)، تاویک له­گه­ل ستایش و خه­لسه­کانی مه­وله­ویدا، میهره­جانی مه­وله­وی، کتیبی ژماره(1)ی گوفاری (روشننبیری نوی)، گوماری عیراق وه­زاره­تی روشنبیری و راگه­یاندن ده­زگای روشنبیری بلاوکردنه­وه­ی کوردی کتیبی زنجیره (241)، بغداد، 142-159.

- زه­روان،(1394)، معرفی چاپ تازه دیوان مولوی، فصلنامه علمی کشکول، اسناد و نسخه­های خطی مناطق کردنشین، سال اول، شماره یکم، مهاباد ص154- 158.

 - سجادی، علاءالدین، (1971)، میژووی ئه­ده­بی کوردی، به­غداد، چاپی دووه­م.

- سنه­ایی، سوران، (1370)، رساله­ی عشق(له­مه­وله­وی ناسیدا)،ئینتشاراتی سه­لاحه­دینی ئه­ییووبی، چاپی یه­که­م، ارومیه.

- عوسمان، رئووف، (1989)، شاعیریتیی مه­وله­وی، میهره­جانی مه­وله­وی، کتیبی ژماره(1)ی گوفاری (روشننبیری نوی)، گوماری عیراق وه­زاره­تی روشنبیری و راگه­یاندن ده­زگای روشنبیری بلاوکردنه­وه­ی کوردی کتیبی زنجیره (241)، بغداد، 67-39.

- عه­بدولکه­ریم، فاتیح، (1989)، مه­وله­وی و عه­قیده­کانی، میهره­جانی مه­وله­وی، کتیبی ژماره(1)ی گوفاری (روشننبیری نوی)، گوماری عیراق وه­زاره­تی روشنبیری و راگه­یاندن ده­زگای روشنبیری بلاوکردنه­وه­ی کوردی کتیبی زنجیره (241)، بغداد، 28-45.

- فروزانفر، بدیع الزمان، (1361) احادیث مثنوی، انتشارات امیر کبیر، تهران، چاپ سوم.

- فیضی، ئه­مین، (1920)، انجمن ادیان کورد، اسطنبول.

- قادر محمد، د.انور، (1390)، غزلیات شاعر بزرگ کُرد مولوی به گویش گورانی(هورامی)، ترجمه دکتر جمال احمدی، انتشارات آراس، چاپ اول، سنندج.

- گوهرین، صادق، (1388)شرح اصطلاحات تصوف، انتشارات قلم، چاپ اول، تهران.

- له­یلان، (1989)، مه­وله­وی و هه­لسوکه­وتی له ده­وروبه­ردا، میهره­جانی مه­وله­وی، کتیبی ژماره(1)ی گوفاری (روشننبیری نوی)، گوماری عیراق وه­زاره­تی روشنبیری و راگه­یاندن ده­زگای روشنبیری بلاوکردنه­وه­ی کوردی کتیبی زنجیره (241)، بغداد، 64-66.

- موحه­ممه­د هه­ورامی­، عوسمان، (1989)، یادکردنه­وه­ی میری شاعیران مه­وله­وی، میهره­جانی مه­وله­وی، کتیبی ژماره(1)ی گوفاری (روشننبیری نوی)، گوماری عیراق وه­زاره­تی روشنبیری و راگه­یاندن ده­زگای روشنبیری بلاوکردنه­وه­ی کوردی کتیبی زنجیره (241)، بغداد، 181-202.

- مه­لا که­ریم، محمدی، (1989)، گه­شتیک به ژیان و شیعری مه­وله­ویدا، میهره­جانی مه­وله­وی، کتیبی ژماره(1)ی گوفاری (روشننبیری نوی)، گوماری عیراق وه­زاره­تی روشنبیری و راگه­یاندن ده­زگایروشنبیری بلاوکردنه­وه­ی کوردی کتیبی زنجیره (241)، بغداد 218-252.

- مه­لاسالح، حه کیم، (1376)، مه­وله­وی (لیکولینه­وه، پشکنین، شیعری بلاونکراوه)، ئینتشاراتی سه­لاحه­دینی ئه­ییووبی، چاپی یه­که­م، ارومیه.

- مه­وله­وی، سید عبدالرحیمی، (1382)، دیوان،کوکردنه­وه، لیکولینه­وه، لیکدانه­وه له سه­ر نووسینی مه­لا عبدالکریمی مدرّس، انتشارات کردستان، چاپی دووهه­م، سنندج.

- نه­قشبه­ندی، شیخ ئه­مین، (1989)، صوفیگه­ری مه­وله­وی، میهره­جانی مه­وله­وی، کتیبی ژماره(1)ی گوفاری (روشننبیری نوی)، گوماری عیراق وه­زاره­تی روشنبیری و راگه­یاندن ده­زگای روشنبیری بلاوکردنه­وه­­ی کوردی کتیبی زنجیره (241)، بغداد، 10-27.

- ئه­مین حه­بیب، موحه­ممه­د، (1989)، گه­شتیک به ئاسوی خه­یالی مه­وله­ویدا، میهره­جانی مه­وله­وی، کتیبی ژماره(1)ی گوفاری (روشننبیری نوی)، گوماری عیراق وه­زاره­تی روشنبیری و راگه­یاندن ده­زگای روشنبیری بلاوکردنه­وه­ی کوردی کتیبی زنجیره (241)، بغداد، 46-63.