ملامتیان و بازتابِ اندیشه هایِ آنان در غزلیاتِ عطّار و مولانا

فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

مقاله 5، دوره 13، شماره 9، اردیبهشت 1396، صفحه 97-123   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

نجلا ابراهیمی طلب^*

چکیده

لامتیّه، فرقهای از خراسان و به خصوص از مردم نیشابور بودند؛ ملامتی به
دنبال این تفّکر است که عبادت، پارسایی، زهد و علم و حال خود را
پوشیده نگاه دارد، چه ایشان عبادات خود را سِرّی بین خود و خدا میداند
و لذا آگاهی دیگران بر اعمال خود را نمیپذیرند؛ از مبلّغان و مروّجان این
فرقه میتوان حمدون قصّار را نام برد؛ این جریان در واقع نهضتی بود علیه
مقّدسمآبی برخی از صوفیان که زهد را به آفت ریا و تزویر آلوده بودند.
تعلیمات این مکتب ملامتیه یا فرقۀ افراطی آن، قلندریه در نهایت وارد - -
شهرت یافتند؛ » قلندریات « ادبیّات شد و اشعاری را پدید آورد که به
قلندریات، به اشعاری گفته میشود که اساس آن تخریب ظاهر است و
شاعر در آن از اموری سخن میگوید که میتواند مایۀ بدنامی شود، مانند:
رفتن به میخانه، ادعای کفر، انجام محرّمات، عشق به ترسا، رندی و
لااُبالیگری و ...؛ غزلیات عطّار و مولوی از مهمترین اشعار عارفانه و
قلندرانهای هستند که سنایی بنیانگذار آن بود؛ این مقاله بر آن است که به
تحلیل چگونگی پیدایش مکتب ملامتیّه و عقاید آنان و نفوذ این افکار در
ادبیّات گذشته بپردازد و سپس، محورهای فکری این فرقه را در غزلیات
عطّار و مولانا دستهبندی و بررسی نماید.

کلیدواژه‌ها

ملامتیّه؛ قلندریّه؛ غزل؛ شعر عرفانی؛ عطّار؛ مولوی

مراجع