تاثیر تراکم بر صفات عملکرد دو سویه جوجه گوشتی

هیستو بیولوژی دامپزشکی

مقاله 1، دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 8، شهریور 1396، صفحه 1-12   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

مسعود سلطانی الوار^{* 1}؛ محمد فلاح گرجی²؛ پیام عابدینی³

¹دانشگاه آزاد شوشتر

²تهران

³ساوه

چکیده

به منظور بررسی عملکرد سویه‌های مختلف جوجه‌های گوشتی در شرایط تنش گرمایی وامکان کاهش اثرات تنش گرمایی،آزمایشی به روش فاکتوریل(2* 2)در قالب یک طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار و 384 قطعه جوجه گوشتی به مدت 42 روزانجام گرفت. صفات مورد بررسی شامل اندازه گیری میزان افزایش وزن،‌ وزن نهایی، میزان خوراک مصرفی، ضریب تبدیل غذایی و درصد تلفات در دو مقطع 21 و 42 روزگی می باشد نتایج بدست آمده حاکی از آن بود که تاثیر سویه بر خوراک مصرفی، وزن زنده و تلفات کل دوره معنی‌دار (01/0 < P) بود. بطوری که سویه آرین خوراک مصرفی و وزن زنده بهتری از راس داشته و در عین حال درصد تلفات آرین نیز بطور معنی‌داری بالاتر از راس بود. تراکم تنها درصد تلفات کل دوره را بطور معنی‌داری تحت تاثیر قرار داد (05/0 < P) بطوری که با افزایش تراکم درصد تلفات نیز بطور معنی‌داری افزایش یافت.

اصل مقاله

مقدمه:

      صنعت طیور در سال های اخیر نقشی پیشرو در میان صنایع کشاورزی در بیشتر نقاط دنیا به عهده داشته است. کشورهای در حال توسعه که در مناطق گرم دنیا قرار گرفته‌اند، توان بالقوه بالایی جهت رشد در این صنعت را دارند. ولی محدودیت هایی در مسیر توسعه بیشتر این صنعت در این مناطق وجود دارد.

اولین محدودیت در دسترس بودن مقدار کافی سرمایه است. محدودیت دیگر این مناطق در دسترس نبودن مقادیر کافی غلات و مکمل های پروتئینی مورد نیاز جهت متوازن کردن غذاهای طیور می باشد. سومین محدودیت در راه توسعه بیشتر صنعت طیور در این مناطق گسترش صنایع پشتیبانی مختلف مورد نیاز جهت تولید طیور بصورت تجارتی است. از سوی دیگر عدم وجود پرورش دهندگان حرفه‌ای طیور با سطح متوسط و عالی مدیریتی در این مناطق یک مانع مهم دیگر در رشد بیشتر این صنعت می‌باشد. تشخیص و کنترل بیماری ها نیز از اهمیت زیادی در توسعه و رشد پیوسته فعالیت های وابسته به صنعت طیور برخوردار است. در نهایت مشخص ترین عامل محدود کننده پرورش طیور در مناطق گرم، ‌شرایط اقلیمی است. درجه حرارت بالا، تنش شدیدی را بر طیور اعمال می‌کند که این مسئله به کاهش عملکرد منجر می‌شود(1,9 ,12). ایران نیز یکی از کشورهای در حال توسعه مناطق گرم دنیا است که تنش حرارتی در بعضی از فصول مانند تابستان می‌تواند روی کاهش تولیدات طیور در این کشور موثر باشد. بنابراین مطالعه بر روی عوامل مؤثر در این فرآیند و شناخت راه های کنترل آن می‌تواند بهره‌دهی اقتصادی صنعت طیور در ایران را افزاش دهد.

             موثرترین عامل محدود کننده پرورش طیور به ویژه در مناطق گرم ، تراکم تعداد پرنده در واحد سطح  و تاثیر آن بر میزان رشد و ترکیب لاشه آن‌ها می باشد (7). درجه حرارت بالاتر از محدوده آسایش،‌ به ویژه اگر با تراکم تعداد در واحد سطح نیز همراه باشد، تنش های شدیدی بر طیور وارد ساخته و به شدت تولیدات آن ها را تحت تاثیر قرار می دهد. ایران یکی از کشورهای واقع در مناطق گرم جهان بوده و بیشتر مناطق کشور بخش عمده ای از طول سال را با تنش حرارتی مواجه هستند. این مسئله باعث می شود جهت کاستن از اثرات سوء تنش حرارتی اقدام به کاهش تعداد پرنده در واحد سطح پرورش بشود، که خود منجر به کاهش بهره دهی و راندمان اقتصادی پرورش و اتلاف منابع و سرمایه خوهد شد. تا کنون راهکارهای مدیریتی متنوعی جهت مقابله با این مشکل بکار گرفته شده و نتایج مختلفی نیز کسب گردیده است. اما شناخت راه های جدیدتر و مناسب تر که اثرات جانبی کمتر، نتایج بهتر و از هزینه کمتری نیز برخوردار باشند، به ویژه اینکه جزء صفات ذاتی هر سویه بوده و با تقویت این ویژگی ها از طریق اتخاذ روش های مدیریتی و پرورشی، پاسخ های مطلوب و در حداکثر توان ژنتیکی هر سویه کسب گردد، می تواند از جنبه های مختلف علمی، پرورشی و اقتصادی مورد توجه قرار گرفته و بهره دهی صنعت پرورش طیور در ایران را افزایش دهد.

        از آنجایی که در گله‌های گوشتی مابین صفت رشد سریع و اندازه بدن پرنده با مقاومت به گرما همبستگی منفی وجود دارد،( 8 ) ایجاد صفت تحمل به گرما در این گله‌ها بسیار مهم خواهد بود. پرندگان با رشد سریع، نیازهای غذایی بیشتری داشته که این مسئله باعث تولید حرارت بیشتری می‌شود و در نهایت دفع حرارت به دنبال مصرف غذا برای این پرندگان مشکل می‌باشد. برای مقابله با این عمل، پرندگان غذای خود را کاهش داده و رشد آن‌ها کندتر می‌شود و در صورتی که دما به اندازه کافی بالا باشد، ضریب تبدیل غذایی نیز کاهش می‌یابد (9-10)

 

 

 

مواد و روش کار

این آزمایش در تابستان سال 91 در یک سالن مرغداری تحقیقاتی انجام گرفت. ابتدا از مواد خوراکی خریداری شده نمونه‌برداری بعمل آمد. سپس نمونه‌ها به آزمایشگاه ارسال و مقادیر رطوبت، پروتئین خام، الیاف خام، چربی خام، خاکستر، عصاره عاری از ازت و کلسیم و فسفر آن‌ها براساس روش های استاندارد AOAC (1990) اندازه‌گیری شدند(5 ). سپس مقادیر اسیدهای آمینه آن‌ها با استفاده از معادلات موجود در جداول استاندارد غذایی NRC (1994) و در نظر گرفتن مقدار پروتئین خام آن‌ها برآورد شد (8). مقادیر انرژی قابل متابولیسم آن‌ها نیز با همان روش اندازه‌گیری شد. سپس با استفاده از ترکیبات مواد خوراکی بدست آمده، جیره‌های غذایی براساس جداول استاندارد غذایی NRC (1994) متوازن شدند (8). مقدار مواد خوراکی،‌انرژی و مواد مغذی موجود در جیره‌های آزمایشی در جدول 2 ـ 1 ارائه شده است. این پژوهش به روش فاکتوریل (2  * 2) در قالب یک طرح کاملاً تصادفی و در 4 تکرار و با استفاده از 384 قطعه جوجه گوشتی در مدت 42 انجام گرفت. عامل اول شامل دو سویه جوجه گوشتی رایج (راس و آرین)، عامل دوم شامل دو سطح تراکم (10 و 14 قطعه در متر مربع سطح پرورش) می باشد.          صفات مورد بررسی شامل اندازه گیری میزان افزایش وزن،‌ وزن نهایی، میزان خوراک مصرفی، ضریب تبدیل غذایی و درصد تلفات در دو مقطع 21 و 42 روزگی در 2 قطعه مرغ از هر پن می باشد.       اندازه گیری صفات یاد شده به روش کمی و از طریق وزن کشی و اندازه گیری وزن پرنده، وزن خوراک یا وزن قطعات لاشه انجام شد. داده های حاصل در جداول ثبت رکورد استاندارد وارد گردید و پس از کنترل و انجام ویرایش لازم بر روی آن ها به منظور انجام تصحیحات مربوطه به نرم افزار داده پردازی Excel وارد شد، مورد تصحیح قرار گرفت و در نهایت برای انجام آنالیز های آماری لازم به نرم افزار SAS   نسخه 2008 منتقل و تجزیه و تحلیل آماری بر روی آن‌ها صورت گرفت. مقایسه میانگین های مربوط به تیمارها نیز با روش آزمون چند دامنه ای دانکن انجام شد. کلیه مقایسات و تجزیه و تحلیل ها در سطح خطای 5 درصد انجام گرفتند.

 

 

 

 

مدل آماری تحقیق

مدل آماری تحقیق به شرح ذیل است:

 

Y_ijkl = μ + A _i + _{B j} + C _k + (AB) _ij + (AC) _ik + (BC) _jk + (ABC) _ijk + e _ijkl

اجزای مدل فوق به شرح زیر است:

Y_ijkl = مشاهده مربوط به صفت مورد نظر،

 μ = میانگین صفت در جامعه،

 A _i = اثر عامل سویه،

 B _j = اثر عامل تراکم،

C _k = اثر عامل سطح انرژی جیره،

 (AB) _ij = اثر متقابل سویه در تراکم،

 (AC) _ik = اثر متقابل سویه در سطح انرژی جیره،

 (BC) _jk = اثر متقابل تراکم در سطح انرژی جیره،

 (ABC) _ijk = اثر متقابل سویه در تراکم در سطح انرژی جیره،

 و e _ijkl = اثر اشتباه آزمایشی.

 

تجزیه شیمیایی مواد خوراکی

 

جهت فرموله کردن جیره ابتدا مقدار ماده خشک، پروتئین خام، فیبر خام، چربی خام و خاکستر اجزاء اصلی جیره یعنی ذرت و کنجاله سویا در آزمایشگاه تجزیه مواد خوراکی با استفاده از سیستم ای.او.ای.سی^[1](1990) تعیین گردید(جدول 1).میزان انرژی قابل­متابولیسم مواد خوراکی نیز با استفاده از معادلات ارائه شده توسط ان.آر.سی (1994) محاسبه شد(2  ).

جیره­های مورد استفاده در آزمایش

در هفته نخست، جیره آغازین و پس از آن جیرهای آزمایشی در اختیار جوجه ها قرار گرفت. این جیره ها به­گونه ای تنظیم شده بودند تا مقادیر مواد مغذی توصیه شده توسط راهنمای پرورش نژاد گوشتی راس سویه 308 و آرین را تامین نمایند. جیرهای آزمایشی به سه دوره آغازین، رشد و پایانی و برای 3 مقطع صفر تا 10 روزگی،‌ 11 تا 21 روزگی و 22 تا 42 روزگی گروه بندی شدند. برای هر گروه فرمول خاص تهیه و استفاده شد. مشخصات جیره ها، آنالیز شیمیایی اقلام خوراکی و محاسبه مواد مغذی جیره ها در جداول 1 و 2  ارائه شدهاست.

 

جدول 1- ترکیب شیمیایی مواد خوراکی مورد استفاده در جیره ها

ماده غذایی	پروتئین خام (درصد)	انرژی قابل متابولیسم (کیلو کالری بر کیلوگرم)	کلسیم (درصد)	فسفر (درصد)	فیبر (درصد)	خاکستر (درصد)	رطوبت (درصد)	چربی (درصد)
ذرت	52/7	3391	12/0	23/0	5/1	02/1	22/10	5/3
سویا	10/45	3094	48/0	68/0	87/4	64/6	12/9	8/0
روغن آفتاب گردان	-	8500	-	-	-	-	-	9/99
کربنات کلسیم	-	-	32	-	-	-	-	-
دی کلسیم فسفات	-	-	23	5/18	-	-	-	-

 

 

 

 

 

 

جدول 2 ـ مقدار مواد خوراکی،‌انرژی و مواد مغذی موجود در جیره‌های آزمایشی

ماده خوراکی (%)	جیره‌های دوره آغازین		جیره‌های دوره رشد
	1	2	1	2	1	2
ذرت	03/54	78/58	51/64	46/67	63/62	69/61
کنجاله سویا	31/38	78/35	04/30	62/27	26/23	60/20
گندم	ــــ	ــــ	ــــ	ــــ	10	10
سبوس گندم	ــــ	ــــ	ــــ	25/1	ــــ	39/4
روغن آفتابگردان	34/3	24/1	67/1	ــــ	6/0	ــــ
کربنات کلسیم	13/1	11/1	05/1	03/1	1	9/0
دی کلسیم فسفات	55/1	49/1	38/1	32/1	16/1	09/1
نمک	44/0	42/0	27/0	25/0	25/0	23/0
پرمیکس مواد معدنی و ویتامینه	5/0	5/0	5/0	5/0	5/0	5/0
D و L میتونین	19/0	18/0	08/0	07/0	03/0	03/0
ماسه	51/0	5/0	5/0	5/0	57/0	57/0
جمع	100	100	100	100	100	100
انرژی قابل متابولیسم (کیلوکالری در کیلوگرم)	3000	2900	3000	2900	3000	2900
پروتئین خام (%)	56/21	84/20	75/18	12/18	87/16	31/16
کلسیم (%)	936/0	904/0	84/0	81/0	75/0	73/0
فسفر قابل دسترس (%)	42/0	41/0	38/0	36/0	34/0	32/0
لیزین (%)	17/1	11/1	97/0	92/0	83/0	79/0
متیونین (%)	51/0	49/0	37/0	36/0	30/0	29/0

 

 

 

برنامه واکسیناسیون

          برنامه واکسیناسیون جوجه ها طبق نظر دامپزشک مزرعه و مطابق با برنامه بهداشتی اعلام شده از سوی شبکه دامپزشکی استان در خصوص مزارع مرغداری گوشتی بر اساس مشخصات جدول 3 انجام گرفت.

 

 

جدول3 برنامه واکسیناسیون جوجه های آزمایش

نوع واکسن	سن استفاده به روز	مشخصات	نوع مصرف
برونشیت + نیوکاسل	2	IBH120+NDVeternia 1000	آشامیدنی
گامبورو	8	IBD B1 Veterinary 1000	آشامیدنی
نیوکاسل	15	ND- Lasota Veterinary 1000	آشامیدنی
گامبورو	25	IBD B1 Veterinary 1000	آشامیدنی
نیوکاسل	30	ND- Lasota Veterinary 1000	آشامیدنی

 

 

 

 

نتایج:

اثرسویه بر صفات تولیدی:

 

نتایج مربوط به اثر سویه بر خوراک مصرفی و وزن زنده جوجه‌ها در دوره آغازین در جدول 3 ـ 1  ارایه شده است. خوراک مصرفی سویه آرین بطور معنی‌داری بیشتر از سویه راس بوده است (01/0 P<). علاوه بر این رشد جوجه‌های سویه آرین نیز بطور معنی‌داری بیشتر از سویه راس بوده است ولی ضریب تبدیل غذایی جوجه‌های آرین و راس با یکدیگر تفاوت معنی‌داری نداشته است.    همچنین خوراک مصرفی و رشد جوجه‌های آرین در  دوره رشد نیز بطور معنی‌داری بیشتر از سویه راس بوده است (05/0P<) . ولی ضریب تبدیل غذایی جوجه‌های راس و آرین در دوره رشد تفاوت معنی‌دار نداشته است.    تلفات کل دوره در جوجه‌های آرین (99/4%) بطور معنی‌دار بیشتر از تلفات جوجه‌های راس (127/1%) بود. این نتایج نشان دهنده آن است که بین سویه‌های مختلف در مقاومت به تنش حرارتی تفاوت معنی‌دار وجود دارد (05/0P<).

 

جدول 3 ـ 1 میانگین و انحراف معیار صفات تولیدی سویه‌های مختلف جوجه‌های گوشتی

سویه
صفات	آرین	راس	اثر سویه
خوراک مصرفی دوره آغازین (کیلوگرم) وزن زنده دورة آغازین (کیلوگرم) ضریب تبدیل غذایی دوره آغازین	a047/0 ± 8122/0 a026/0 ± 4496/0 109/0  ± 81/1	b066/0 ± 6385/0 b038/0 ± 3426/0 248/0  ± 8810/1	** ** NS
خوراک مصرفی دوره رشد (کیلوگرم) وزن زنده دوره رشد (کیلوگرم) ضریب تبدیل غذایی دوره رشد	a11/0 ± 3944/2 a084/0 ± 0485/1 163/0  ± 2939/2	b13/0 ± 1807/2 b086/ ± 9452/0 184/0  ± 3193/2	** ** NS
خوراک مصرفی دوره پایانی (کیلوگرم) وزن زنده دوره پایانی (کیلوگرم) ضریب تبدیل غذایی دوره پایانی	495/0  ± 5248/2 079/0  ± 733/0 755/0  ± 4779/3	457/0  ± 4904/2 055/0  ± 7348/0 776/0  ± 4308/3	NS NS NS
خوراک مصرفی کل دوره (کیلوگرم) وزن زنده کل دوره (کیلوگرم) ضریب تبدیل غذایی کل دوره	a263/0 ± 2774/5 a129/0 ± 2293/2 128/0  ± 3716/2	b296/0 ± 8322/4 b134/0 ± 0181/2 157/0  ± 40/2	** ** NS
تلفات کل دوره (درصد) درصد تلفات کل دوره تصحیح شده*	a7/5 ± 999/4 a314/7  ± 677/11	b168/2 ± 127/1 b074/4  ± 183/6	** **

حروف انگلیسی متفاوت در هر صفت نشان دهنده معنی‌دار بودن تفاوت بین میانگینها در سطح 05/0 P< است.-منظور از  **  یعنی   معنی‌دار در سطح احتمال یک درصد ؛ و منظور از   * یعنی  معنی‌دار در سطح احتمال پنج درصد؛ و منظور از   N.S  یعنی معنی‌دار نیست.- درصد تلفات با استفاده از فرمول     Arcsine√ x + 0.5     تصحیح شده که در فرمول  فوق x  برابر با درصد تلفات می باشد.

 

 

اثر تراکم های مختلف پرنده بر صفات تولیدی جوجه‌های گوشتی

                  

 

جدول 4  نشان دهنده معنی‌دار بودن اثر تراکم بر ضریب تبدیل غذایی است. ولی تراکم در دورة آغازین تاثیر معنی‌داری بر خوراک مصرفی و وزن زنده جوجه‌ها نداشته است. همچنین تاثیر تراکم در دوران رشد بر خوراک مصرفی، وزن زنده و ضریب تبدیل غذایی معنی‌دار نبود.

 

 

 

 

 

 

جدول 4 ـ میانگین و انحراف معیار صفات تولیدی جوجه‌های گوشتی پرورش یافته در تراکمهای متفاوت   

تراکم (قطعه / مترمربع)
صفات	14	10	اثر تراکم
خوراک مصرفی دوره آغازین (کیلوگرم) وزن زنده دورة آغازین (کیلوگرم) ضریب تبدیل غذایی دوره آغازین	094/0 ± 7017/0 064/0 ± 3989/0 b119/0 ± 7701/1	093/0  ± 7483/0 063/0  ± 39/0 a272/0  ± 9485/1	NS NS *
خوراک مصرفی دوره رشد (کیلوگرم) وزن زنده دوره رشد (کیلوگرم) ضریب تبدیل غذایی دوره رشد	1779/0  ± 2778/2 113/0  ± 9917/0 191/0  ± 3115/2	135/0  ± 3222/2 102/0  ± 0094/1 175/0  ± 3141/2	NS NS NS
خوراک مصرفی دوره پایانی (کیلوگرم) وزن زنده دوره پایانی (کیلوگرم) ضریب تبدیل غذایی دوره پایانی	4016/0  ± 6233/2 b064/0 ± 6994/0 b492/0  ± 752/3	449/0 ± 4222/2 a6/0 ± 7572/0 a711/0 ± 2297/3	NS * NS
خوراک مصرفی کل دوره (کیلوگرم) وزن زنده کل دوره (کیلوگرم) ضریب تبدیل غذایی کل دوره	382/0  ± 0567/5 175/0 ± 0894/2 127/0 ± 4246/2	392/0 ± 1172/5 173/0 ± 1544/2 161/0 ± 38/2	NS NS NS
درصد تلفات کل دوره درصد تلفات کل دوره تصحیح شده	a378/4 ± 042/4 a248/6 ± 804/10	b017/2 ± 708/0 b546/3 ± 328/5	* *

 

بحث و نتیجه گیری

نتایج مطالعه حاضر نشان میدهد که اثر سویه بر خوراک مصرفی و وزن زنده جوجه‌ها در دوره آغازین معنی‌دار بوده است (01/0 P<) . خوراک مصرفی سویه آرین بطور معنی‌داری بیشتر از سویه راس بوده است. علاوه بر این رشد جوجه‌های سویه آرین نیز بطور معنی‌داری بیشتر از سویه راس بوده است ولی ضریب تبدیل غذایی جوجه‌های آرین و راس با یکدیگر تفاوت معنی‌داری نداشته است. این نتایج احتمالاً نشان دهنده این مسئله است که سویه آرین در دوره آغازین و اوایل رشد، مقاومت بیشتری نسبت به سویه راس در مقابل تنش گرمایی داشته است. بعبارت دیگر در مناطق گرمسیری و تنش گرمایی در فصول تابستان رشد اولیه جوجه آرین بیشتر از راس می‌باشد.    خوراک مصرفی و رشد جوجه‌های آرین در  دوره رشد نیز بطور معنی‌داری بیشتر از سویه راس بوده است (05/0P<) . ولی ضریب تبدیل غذایی جوجه‌های راس و آرین در دوره رشد تفاوت معنی‌دار نداشته است. نتایج جدول 3  بیانگر آن است که در دوره پایانی جوجه راس توانسته‌اند عقب افتادگی وزن خود را جبران کرده و رشدی معادل رشد جوجه‌های آرین داشته باشند. علاوه بر این خوراک مصرفی و ضریب تبدیل غذایی جوجه‌های راس و آرین در دوره پایانی تفاوت معنی‌دار نداشته است. خوراک مصرفی کل دوره در جوجه‌های آرین 27/5 کیلوگرم و جوجه‌های راس 83/4 کیلوگرم بوده است که تفاوتشان معنی‌دار (05/0P<) بوده است. به تبع آن وزن زنده کل دوره جوجه‌های آرین 23/2 کیلوگرم و جوجه‌های راس 018/2 کیلوگرم بود که تفاوت ایندو نیز معنی‌دار بوده است (05/0P<) ولی بین ضریب تبدیل غذایی جوجه‌های آرین (37/2) و راس (4/2) تفاوت معنی داری وجود نداشت.

در عین حال تلفات کل دوره در جوجه‌های آرین (99/4%) بطور معنی‌دار بیشتر از تلفات جوجه‌های راس (127/1%) بود. این نتایج نشان دهنده آن است که بین سویه‌های مختلف در مقاومت به تنش حرارتی تفاوت معنی‌دار وجود دارد. برخی از سویه‌ها در شرایط تنش گرمایی ممکن است رشد بهتری را نشان دهند ولی ممکن است ضریب تبدیل غذایی آن‌ها بطور معنی‌داری بهتر نشده و حتی ممکن است تلفات آن‌ها نیز بطور معنی‌دار بالاتر رود. بعبارت دیگر لازم است در هنگام اصلاح نژاد علاوه بر توجه به ایجاد مقاومت به تنش حرارتی سعی نمود که ژن ‌های مربوط به بهتر شدن عملکرد نیز در جوجه‌های گوشتی تمرکز یافته و در یک برنامه انتخابی مطلوب، ژن‌های مقاومت به تنش حرارتی و تولید بهتر را در یک زمان در حیوان جمع نمود (1؛ 11). ولی برخی از گزارشات حاکی از آن است که جوجه‌هایی که رشد بیشتری در تنش گرمایی دارند، تلفات بالاتری نیز دارند (1،4) یعنی احتمالا یک همبستگی منفی بین این دو حالت برقرار است و اصلاح نژاد برای دسترسی به هر دو این صفات مشکل خواهد شد.

 

 

منابع

1- پوررضا، ج .، و ا. کریمی.1378. پرورش طیور در مناطق گرم (ترجمه). نشر ارکان اصفهان. صفحات 247 تا  264.

2- گلیان، ا. و سالار معینی، م. 1375. احتیاجات غذایی طیور (ترجمه) واحد آموزش و پژوهش معاونت کشاورزی سازمان اقتصادی کوثر

3-راهنمای مدیریت پرورش جوجه گوشتی آرین.1379. مرکز پشتیبانی طیور. شرکت پشتیبانی امور دام کشور.

 

فصلنامه علمی – تخصصی چکاوک. پاییز 1379. تغذیه در شرایط تنش گرمایی. صفحات 17 تا 24.-4

‌

5- AOAC.1990. Official methods of analysis. 15th edition. Association of official analytical chemists. Arlington U.S.A

 

6-Begmon, M., and Named, A. 1994. The effect of stocking density on the performance of broiler chickens. Journal of Animal Science. 23: 89-94.

 

 

 

 7- Cetin, M., Truncal, P. 1995. Effect of population density on biochemical blood parameters of broiler chicks. CAB Abstract.

 

8. Fox, T.W. 1951. Studies on heat tolerance in the domestic foul. Poultry science, 30: 477-483.

9- Milligan, J.L. and Winn, P.N. 1964. The influence of temperature and humidity on broiler performance in environmental chambers. Poultry science. 43: 817-824.

 

 

10- Rama Rao, S.V., D. Nagalakshmi and V.R. Reddy (2002) Feeding to Minimize Heat Stress Poultry International. Vol.41. No.7. Pp.30-33.

 

 

11. Washburn., K.W. and Eberhard, D. 1988. The effect of environmental temperature on fatness and efficiency of feed utilization. Proceeding 8th world’s poultry congress, Nagoya, Japan.

 

12. May, L.D. and Lott, B.D. 1992. Feed consumption patterns of broilers at high environmental temperatures. Poultry science. 71: 331-336.

 

---

[1]. Association of official analytic ca l chemists (A.O.A.C)

مراجع