بررسی آلودگی انگل های خارجی طیور بومی شهرستان لنگرود در سال 1395

هیستو بیولوژی دامپزشکی

مقاله 1، دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 8، شهریور 1396، صفحه 43-46   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

جعفر حسین زاده مرزناکی^*

دانش آموخته دانشکده دامپزشکی ،دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل

چکیده

یکی از مشکلات عمده در پرورش طیور بومی که سبب خساراتی نیز می شود، مسئله آلودگی به انگل های خارجی است.علت آن پایین بودن سطح بهداشت در روش نگهداری، جمعیت بالای روستا نشینان در ایران و اینکه به صورت سنتی اقدام به نگهداری و پرورش ماکیان می نمایند.لذا شناسایی عوامل بیماریزا در این دسته از طیور مهم بوده و به مبارزه و پیشگیری از بیماری های آنها کمک می کند.این مطالعه با هدف بررسی آلودگی به انگل های خارجی در طیور بومی شهرستان لنگرود در سال 1395 انجام گرفت.بدین منظور بدن 180 قطعه پرنده به دقت مورد بررسی قرار گرفت.در مجموع 100 قطعه(55%)آلودگی به انگل های خارجی را نشان دادند.انگل های جداشده شامل:منوپون گالینه(22%)، گونیودس دیسیمیلیس(19%)، مگنینا کوبیتالیس(8.3%) و هیالوما(5.5%)بودند. نهایتا در این بررسی مشخص شد آلودگی به انگل های خارجی در بین طیور بومی شهرستان لنگرود نسبتا شایع است، که جهت کنترل این آلودگی لازم است راهکارهای لازم اعمال شود.

کلیدواژه‌ها

طیور بومی؛ انگل های خارجی؛ شهرستان لنگرود

اصل مقاله

مقدمه :با وجود پیشرفت روز افزون صنعت پرورش طیور، بهداشت و پرورش ماکیان بومی نیز واجد اهمیت ویژه و جداگانه ای می باشد و خصوصا برای اینکه ماکیان بومی یکی از منابع مهم تغذیه ای در کشور به شمار می آید.با توجه به اینکه بیش از نصف جمعیت ایران روستانشین می باشد و به صورت سنتی اقدام به نگهداری و پرورش ماکیان می نمایند و حتی برخی از افراد شهرنشین نیز مبادرت به این کار دارند، لذا شناسایی عوامل بیماریزا در این دسته از طیور مهم بوده و به مبارزه و پیشگیری از بیماری های آنها کمک می نماید(2،3،4).انگل های خارجی که در ماکیان بومی مشاهده می شوند از راسته های مختلف بند پایان مانند کک ها، شپش ها، ساس ها، کنه ها و جرب ها و غیره می باشند و با ایجاد آزار و اذیت، تحریک، خارش و کم خونی و بیقراری، عوارض خود را به صورت کاهش ضریب تبدیل، کاهش وزن، کاهش تولید گوشت و تخم مرغ به ماکیان تحمیل می نمایند (2،3،4).این تحقیق به علت عدم وجود سابقه بررسی و شناسایی گونه های انگل خارجی ماکیان بومی در منطقه مورد مطالعه، در رابطه با طیور بومی شهرستان لنگرود در سال 1395 انجام گرفت.

مواد و روش کار:

در مدت 12 ماه از فروردین 1395 تا اسفند 1395 بصورت کاملا تصادفی 180 قطعه از طیور بومی، شهرستان لنگرود از لحاظ آلودگی به انگل های خارجی مورد برسی قرار گرفت.ابتدا پرندگان ذبح شده و لاشه آن ها به کیسه های پلاستیکی حاوی اتر به مدت 2 ساعت انتقال یافت.سپس لاشه هر پرنده به طور جداگانه به منظور بررسی انگل شناسی تشریح شد.بدین صورت که تمام سطح بدن، پوست و پرها بطور کامل با ذره بین مورد بررسی قرار گرفت.نمونه های جدا شده به داخل ظروف پلاستیکی حاوی الکل 70% منتقل شد.به منظور شناسایی انگل ها به صورت جداگانه از تک تک نمونه ها لام تهیه شده و با استفاده از میکروسکوپ نوری و کلیدهای تشخیصی معتبر(Yamaguti and Walker) ، گونه های انگل تشخیص داده می شد(5).

نتایج :

در مجموع از 180 پرنده مورد بررسی 100پرنده(55%) دارای آلودگی و 80 پرنده(45%) فاقد آلودگی بودند.از موارد آلوده شپش های منوپون گالینه، گونیودس دیسیمیلیس، مگنینا کوبیتالیس و کنه هیالوما جدا گردید که فراوانی و شیوع این انگل ها به همراه تصاویر میکروسکوپیک آن ها در جدول و شکل 1 گزارش  شده است.

 

                  جدول1-فراوانی و شیوع گونه های انگل خارجی جدا شده از طیور بومی شهرستان لنگرود

گونه انگل	تعداد نمونه	شیوع(درصد)
منوپون گالینه	40	22
گونیودس دیسیمیلیس	35	19
مگنینیا کوبیتالیس	15	8.3
هیالوما	10	5.5

 

             

شکل1- تصاویر میکروسکوپیک انگل های خارجی به ترتیب 1) مگنینیا کوبیتالیس، 2) منوپون گالینه، 3) هیالوما، 4)گونیودس دیسیمیلیس

 

بحث:

 

مطالعه اخیر نشان می دهد طیور بومی شهرستان لنگرود آلوده به انگل های خارجی منوپون گالینه، گونیودس دیسیمیلیس، مگنینا کوبیتالیس و کنه هیالوما می باشند.در مطالعه ای که بر روی ماکیان بومی شهرستان تبریز توسط هاشم زاده و همکاران در سال 1384 صورت گرفت، شپش هایکوکلوگاستر هتروگرافوس، منوپون گالینه، گونیودس دیسیمیلیس، لیپوروس کاپونیس و کنه سانان آرگاس  پرسیکوس و کنمیدوکوپتس موتانس جدا گردید(8).در مطالعه دیگری که توسط ابراهیمی بر روی طیور بومی شهرستان نجف آباد در سال 1388 صورت گرفت، شپش های منوکانتوس استرامینئوس و منوپون گالینه جدا گردید(1).در مطالعه زکیان و همکاران که بر روی ماکیان بومی استان لرستان صورت گرفت منوپون گالینه، کوگلوتوگاستر هتراگرافوس و آرگاس پرسیکوس جدا گردید(7). در مطالعه دیگری که توسط ممشلی و همکاران در سال 1388 بر روی طیور بومی استان گلستان انجام گرفت میزان آلودگی انگلی 97.2% گزارش گردید(6).انگل های خارجی موجب صدمه به پر و بال پرنده می شوند و با تحریک و ایجاد ضایعه در پوست سبب کاهش عملکرد تغذیه ای در طیور بالغ و تاثیر منفی بر رشد جوجه ها می شوند.در نتیجه موجب کاهش میزان و ارزش پروتئین در دسترس انسان می گردند.پرورش طیور بومی در ایران به صورت سنتی و اغلب در سیستم های باز و یا بسته و دور از شرایط مناسب بهداشتی صورت می گیرد و بنابراین میزان آلودگی گله کوچک طیور بومی به انگل ها بخصوص انگل خارجی زیاد است.لذا به عنوان یک نتیجه کلی می توان بیان کرد طیور بومی در منطقه شهرستان لنگرود آلوده به شپش و کنه می باشند که جهت کنترل این آلودگی لازم است راهکارهای لازم اعمال شود.

 

منابع:

1-ابراهیمی، م.، احمدی، ا.، محمدپور، ه. 1391. بررسی آلودگی به انگل های خارجی در طیور بومی شهرستان نجف آباد. مجله پژوهش های نوین دامپزشکی. سال چهارم، شماره 14. صفحات 20-17.

2- بزرگمهری، م.، فتوتی، ع.، نیک نفس، ف.، مشفقی، ح.، شجاع دوست، ب. 1377. بیماری های طیور. انتشارات واحد آموزش و پژوهش معاونت کشاورزی سازمان اقتصادی کوثر. چاپ اول، صفحات 454-451.

3-بنانی، م.، موذنی جولا، غ. 1379. مروری بر جنبه های علمی بیماریهای طیور. انتشارات آییژ. چاپ اول، صفحه 51.

4-توسلی، م. 1380. حشره شناسی دامپزشکی. انتشارات دانشگاه ارومیه. چاپ اول، صفحات 400-370.

5-حداد زاده، ح.، خضرایی نیا، پ. 1377. اصول تشخیصی و اهمیت بهداشتی بندپایان. انتشارات دانشگاه تهران. صفحات 190-160.

6-ممشلی، م. رنجبر بهادری، ش.، صفدری، ا.، آقاابراهیمی، س. 1389. بررسی آلودگی انگلی طیور بومی در استان گلستان. بیوپاتولوژی مقایسه ای ایران. سال هفتم، شماره 1. صفحات 192-189.

7-زکیان، ن.، نایب زاده، ح.، دزفولیان، ا.، آقا ابراهیمی، ر. 1394. الودگی انگلی ماکیان بومی استان لرستان. پژوهش و سازندگی. شماره109، صفحات 20-18.

8-هاشم زاده، ح.، نامداریان، م.، شیرازی، ش.، شهبازی، پ. 1387. بررسی انگل های خارجی ماکیان بومی شهرستان تبریز. مجله دامپزشکی ایران. دوره چهارم، شماره4. صفحات 100-97.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه :با وجود پیشرفت روز افزون صنعت پرورش طیور، بهداشت و پرورش ماکیان بومی نیز واجد اهمیت ویژه و جداگانه ای می باشد و خصوصا برای اینکه ماکیان بومی یکی از منابع مهم تغذیه ای در کشور به شمار می آید.با توجه به اینکه بیش از نصف جمعیت ایران روستانشین می باشد و به صورت سنتی اقدام به نگهداری و پرورش ماکیان می نمایند و حتی برخی از افراد شهرنشین نیز مبادرت به این کار دارند، لذا شناسایی عوامل بیماریزا در این دسته از طیور مهم بوده و به مبارزه و پیشگیری از بیماری های آنها کمک می نماید(2،3،4).انگل های خارجی که در ماکیان بومی مشاهده می شوند از راسته های مختلف بند پایان مانند کک ها، شپش ها، ساس ها، کنه ها و جرب ها و غیره می باشند و با ایجاد آزار و اذیت، تحریک، خارش و کم خونی و بیقراری، عوارض خود را به صورت کاهش ضریب تبدیل، کاهش وزن، کاهش تولید گوشت و تخم مرغ به ماکیان تحمیل می نمایند (2،3،4).این تحقیق به علت عدم وجود سابقه بررسی و شناسایی گونه های انگل خارجی ماکیان بومی در منطقه مورد مطالعه، در رابطه با طیور بومی شهرستان لنگرود در سال 1395 انجام گرفت.

مواد و روش کار:

در مدت 12 ماه از فروردین 1395 تا اسفند 1395 بصورت کاملا تصادفی 180 قطعه از طیور بومی، شهرستان لنگرود از لحاظ آلودگی به انگل های خارجی مورد برسی قرار گرفت.ابتدا پرندگان ذبح شده و لاشه آن ها به کیسه های پلاستیکی حاوی اتر به مدت 2 ساعت انتقال یافت.سپس لاشه هر پرنده به طور جداگانه به منظور بررسی انگل شناسی تشریح شد.بدین صورت که تمام سطح بدن، پوست و پرها بطور کامل با ذره بین مورد بررسی قرار گرفت.نمونه های جدا شده به داخل ظروف پلاستیکی حاوی الکل 70% منتقل شد.به منظور شناسایی انگل ها به صورت جداگانه از تک تک نمونه ها لام تهیه شده و با استفاده از میکروسکوپ نوری و کلیدهای تشخیصی معتبر(Yamaguti and Walker) ، گونه های انگل تشخیص داده می شد(5).

نتایج :

در مجموع از 180 پرنده مورد بررسی 100پرنده(55%) دارای آلودگی و 80 پرنده(45%) فاقد آلودگی بودند.از موارد آلوده شپش های منوپون گالینه، گونیودس دیسیمیلیس، مگنینا کوبیتالیس و کنه هیالوما جدا گردید که فراوانی و شیوع این انگل ها به همراه تصاویر میکروسکوپیک آن ها در جدول و شکل 1 گزارش  شده است.

 

                  جدول1-فراوانی و شیوع گونه های انگل خارجی جدا شده از طیور بومی شهرستان لنگرود

گونه انگل	تعداد نمونه	شیوع(درصد)
منوپون گالینه	40	22
گونیودس دیسیمیلیس	35	19
مگنینیا کوبیتالیس	15	8.3
هیالوما	10	5.5

 

             

شکل1- تصاویر میکروسکوپیک انگل های خارجی به ترتیب 1) مگنینیا کوبیتالیس، 2) منوپون گالینه، 3) هیالوما، 4)گونیودس دیسیمیلیس

 

بحث:

 

مطالعه اخیر نشان می دهد طیور بومی شهرستان لنگرود آلوده به انگل های خارجی منوپون گالینه، گونیودس دیسیمیلیس، مگنینا کوبیتالیس و کنه هیالوما می باشند.در مطالعه ای که بر روی ماکیان بومی شهرستان تبریز توسط هاشم زاده و همکاران در سال 1384 صورت گرفت، شپش هایکوکلوگاستر هتروگرافوس، منوپون گالینه، گونیودس دیسیمیلیس، لیپوروس کاپونیس و کنه سانان آرگاس  پرسیکوس و کنمیدوکوپتس موتانس جدا گردید(8).در مطالعه دیگری که توسط ابراهیمی بر روی طیور بومی شهرستان نجف آباد در سال 1388 صورت گرفت، شپش های منوکانتوس استرامینئوس و منوپون گالینه جدا گردید(1).در مطالعه زکیان و همکاران که بر روی ماکیان بومی استان لرستان صورت گرفت منوپون گالینه، کوگلوتوگاستر هتراگرافوس و آرگاس پرسیکوس جدا گردید(7). در مطالعه دیگری که توسط ممشلی و همکاران در سال 1388 بر روی طیور بومی استان گلستان انجام گرفت میزان آلودگی انگلی 97.2% گزارش گردید(6).انگل های خارجی موجب صدمه به پر و بال پرنده می شوند و با تحریک و ایجاد ضایعه در پوست سبب کاهش عملکرد تغذیه ای در طیور بالغ و تاثیر منفی بر رشد جوجه ها می شوند.در نتیجه موجب کاهش میزان و ارزش پروتئین در دسترس انسان می گردند.پرورش طیور بومی در ایران به صورت سنتی و اغلب در سیستم های باز و یا بسته و دور از شرایط مناسب بهداشتی صورت می گیرد و بنابراین میزان آلودگی گله کوچک طیور بومی به انگل ها بخصوص انگل خارجی زیاد است.لذا به عنوان یک نتیجه کلی می توان بیان کرد طیور بومی در منطقه شهرستان لنگرود آلوده به شپش و کنه می باشند که جهت کنترل این آلودگی لازم است راهکارهای لازم اعمال شود.

 

منابع:

1-ابراهیمی، م.، احمدی، ا.، محمدپور، ه. 1391. بررسی آلودگی به انگل های خارجی در طیور بومی شهرستان نجف آباد. مجله پژوهش های نوین دامپزشکی. سال چهارم، شماره 14. صفحات 20-17.

2- بزرگمهری، م.، فتوتی، ع.، نیک نفس، ف.، مشفقی، ح.، شجاع دوست، ب. 1377. بیماری های طیور. انتشارات واحد آموزش و پژوهش معاونت کشاورزی سازمان اقتصادی کوثر. چاپ اول، صفحات 454-451.

3-بنانی، م.، موذنی جولا، غ. 1379. مروری بر جنبه های علمی بیماریهای طیور. انتشارات آییژ. چاپ اول، صفحه 51.

4-توسلی، م. 1380. حشره شناسی دامپزشکی. انتشارات دانشگاه ارومیه. چاپ اول، صفحات 400-370.

5-حداد زاده، ح.، خضرایی نیا، پ. 1377. اصول تشخیصی و اهمیت بهداشتی بندپایان. انتشارات دانشگاه تهران. صفحات 190-160.

6-ممشلی، م. رنجبر بهادری، ش.، صفدری، ا.، آقاابراهیمی، س. 1389. بررسی آلودگی انگلی طیور بومی در استان گلستان. بیوپاتولوژی مقایسه ای ایران. سال هفتم، شماره 1. صفحات 192-189.

7-زکیان، ن.، نایب زاده، ح.، دزفولیان، ا.، آقا ابراهیمی، ر. 1394. الودگی انگلی ماکیان بومی استان لرستان. پژوهش و سازندگی. شماره109، صفحات 20-18.

8-هاشم زاده، ح.، نامداریان، م.، شیرازی، ش.، شهبازی، پ. 1387. بررسی انگل های خارجی ماکیان بومی شهرستان تبریز. مجله دامپزشکی ایران. دوره چهارم، شماره4. صفحات 100-97.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مراجع