رابطه هزینه فرصت وجه نقد و انعطاف‌پذیری مالی با عملکرد شرکت

پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی

مقاله 1، دوره 9، شماره 35، آبان 1396، صفحه 1-22   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

آناهیتا زندی¹؛ محسن تنانی^{* 2}

¹دانشجوی دکترای گروه حسابداری، دانشکده علوم انسانی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.

²استادیار گروه حسابداری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

چکیده

در این مقاله به بررسی رابطه هزینه فرصت وجه نقد و انعطاف‌پذیری مالی با عملکرد شرکت پرداخته‌شده است. در این تحقیق اطلاعات 102 شرکت  برای شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد آزمون قرار گرفت. آزمون فرضیات بر مبنای روش داده‌های تابلویی می‌باشد. پژوهش حاضر به‌صورت همبستگی است و ازنظر هدف از نوع کاربردی است. مطابق فرضیه اول رابطه بین هزینه فرصت وجه نقد و عملکرد شرکت بررسی شد. نتایج نشان داد بین هزینه فرصت وجه نقد و عملکرد شرکت رابطه مستقیم است. به‌بیان‌دیگر، با افزایش (بهبود) عملکرد شرکت بر میزان هزینه فرصت وجه نقد در شرکت افزوده می‌گردد. مطابق فرضیه دوم رابطه انعطاف‌پذیری مالی و عملکرد شرکت مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد بین انعطاف‌پذیری مالی و عملکرد شرکت رابطه ای مستقیم است. به‌بیان‌دیگر، با افزایش (بهبود) عملکرد شرکت بر میزان انعطاف‌پذیری مالی شرکت افزوده می‌گردد.
In this study, the relationship between the opportunity cost of cash and financial flexibility of the company's performance. In this study, 102 participated companies listed in Tehran Stock Exchange was examined.The method is based on the assumptions of the test panel. For the purpose of investigating the correlation method is applied. According to the first hypothesis the relationship between the opportunity cost of funds and performance was tested. The results showed that the relationship between firm performance and opportunity costs of cash is direct.In other words, with increasing (improvement) the firm performance, the opportunity cost of cash is added. According to the second hypothesis, the relationship between financial flexibility and performance was tested. The results showed that the relationship between financial flexibility and firm performance is a direct relationship. In other words, with increasing (improvement) of the company's financial flexibility the firm performance is added.

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: چرخه تبدیل وجه نقد؛ انعطاف‌پذیری مالی؛ عملکرد شرکت

اصل مقاله

رابطه هزینه فرصت وجه نقد و انعطاف‌پذیری مالی با عملکرد شرکت

 

 

 

تاریخ دریافت: 03/04/1396           تاریخ پذیرش: 07/06/1396

آناهیتا زندی[1]

محسن تنانی[2]

 

 

چکیده

در این مقاله به بررسی رابطه هزینه فرصت وجه نقد و انعطاف‌پذیری مالی با عملکرد شرکت پرداخته‌شده است. در این تحقیق اطلاعات 102 شرکت  برای شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد آزمون قرار گرفت. آزمون فرضیات بر مبنای روش داده‌های تابلویی می‌باشد. پژوهش حاضر به‌صورت همبستگی است و ازنظر هدف از نوع کاربردی است. مطابق فرضیه اول رابطه بین هزینه فرصت وجه نقد و عملکرد شرکت بررسی شد. نتایج نشان داد بین هزینه فرصت وجه نقد و عملکرد شرکت رابطه مستقیم است. به‌بیان‌دیگر، با افزایش (بهبود) عملکرد شرکت بر میزان هزینه فرصت وجه نقد در شرکت افزوده می‌گردد. مطابق فرضیه دوم رابطه انعطاف‌پذیری مالی و عملکرد شرکت مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد بین انعطاف‌پذیری مالی و عملکرد شرکت رابطه ای مستقیم است. به‌بیان‌دیگر، با افزایش (بهبود) عملکرد شرکت بر میزان انعطاف‌پذیری مالی شرکت افزوده می‌گردد.

 

واژه‌های کلیدی: چرخه تبدیل وجه نقد، انعطاف‌پذیری مالی، عملکرد شرکت.

 

 

 

1- مقدمه

امروزه در بازارهای رقابتی، بنگاه‌هایی موفق هستند که برای آینده خود برنامه داشته باشند. برنامه‌ریزی مالی از مهم‌ترین رویکردهای برنامه‌ریزی است که اهمیت فراوانی دارد. به دلیل اهمیت فراوان وجوه نقد در موفقیت واحدهای اقتصادی و ضرورت آن برای ادامه بقای آن، وجوه نقد از اجزای جدایی‌ناپذیر برنامه‌ریزی مالی است. وجه نقد اولین و مهم‌ترین عامل حیات هر بنگاه اقتصادی است. درواقع فقط بنگاه‌هایی می‌توانند به بقای خود ادامه دهند که بتوانند بنیادهای نقدی خود را به‌موقع تأمین کنند (رحیمیان،1391،78).

مدیریت وجه نقد، از مهم‌ترین وظایف در فرایند مدیریت مالی است؛ زیرا از یک‌سو کمبود وجه نقد موجب می‌شود که شرکت در برآورده کردن نیازهای روزمره خود با مشکل روبه‌رو شود و از سوی دیگر، نگهداری سطح بالایی از وجه نقد برای شرکت هزینه فرصت به همراه دارد. باوجوداین، بسیاری از شرکت‌ها به دلیل انعطاف‌پذیری در نشان دادن واکنش‌های مناسب نسبت به موقعیت‌های پیش‌بینی‌نشده و همچنین نیازهای روزمره، تمایل به نگهداری مقادیر زیادی وجه نقد دارند (گارکی[i]،95،2009).

انعطاف‌پذیری به یکی از موضوعات مهم در تئوری‌ها و سیاست‌های مالی تبدیل‌شده است. بیشتر بحث‌های موجود پیرامون الگوهای انعطاف‌پذیری، بر سیاست‌های مالی متمرکز است؛ به‌طوری‌که این الگوها یکی از جنبه‌های مهم مدیریت منابع مالی می‌باشند. انعطاف‌پذیری مالی به‌عنوان درجه‌ای از ظرفیت یک شرکت است که می‌تواند منابع مالی خود را در جهت فعالیت‌های واکنشی تجهیز کند تا ارزش شرکت را به حداکثر برساند (هاشمی،37،1389).

انعطاف‌پذیری نقش مهمی در توانمند ساختن مدیران در خصوص سرمایه‌گذاری در آینده ایفا می‌کند. مشکلات بازار سرمایه، حفظ انعطاف‌پذیری را برای شرکت‌ها جهت استفاده از فرصت‌های سودآور الزامی کرده است. میرز[ii] (1977) نشان داد که چگونه تهدیدات ناشی از بدهی شرکت‌ها ممکن است که مانع استفاده آن‌ها از فرصت‌های سودآور شود، حتی هنگامی‌که مدیران و سهامداران علاقه‌مند به استفاده از این فرصت‌ها هستند.

تحصیل بهینه منابع منجر به موفقیت شرکت‌ها در بازار شده و شرکت‌ها از این طریق می‌توانند فرصت‌های بازار را با موفقیت دنبال کنند و از مزایای فعالیت در بازار بهره‌مند شوند (خدائی،155،1389).

 مدیران بیان کرده‌اند که انعطاف‌پذیری نقش مهمی در توانمند ساختن آن‌ها در خصوص سرمایه‌گذاری در آینده ایفا می‌کند بر مبنای بحث‌های صورت گرفته توسط مودیگلیانی و میلر و میرز مشکلات بازار سرمایه، حفظ انعطاف‌پذیری را برای شرکت‌ها جهت استفاده از فرصت‌های سودآور الزامی کرده است.

شرکت‌های دارای انعطاف‌پذیری مالی میزان قدرت استقراض ذخیره‌ای برای خود نگه می‌دارند تا بتوانند در سال‌های بعد با استفاده از سیاست محافظه‌کاری سرمایه‌گذاری بیشتری کنند. طبق مطالب فوق، انعطاف‌پذیری مالی باید رابطه مستقیم و تأثیر مهمی بر مخارج سرمایه‌ای داشته باشند. هم‌چنین شرکت‌های منعطف می‌توانند بعد از یک دوره سیاست اهرمی پایین، راحت‌تر وجوه خود را برای تأمین مالی پروژه‌هایشان بکار گیرند؛ و توانایی سرمایه‌گذاری آن‌ها باید کمتر وابسته به وجوه داخلی باشد. درنتیجه باید انتظار داشته باشیم که یک رابطه منفی بین سرمایه‌گذاری و عامل گردش وجوه نقدی وجود داشته باشد (خدائی،1389،155).

وجه نقد در ارتباط با سرمایه و سود به این دلیل حائز اهمیت است که معرف قدرت خریدی است که می‌توان در اقتصاد بازار به اشخاص یا مؤسسات دیگر انتقال داد تا به مصرف تهیه کالاها و خدمات موردنیاز خود برسانند؛ بنابراین، بسیاری از اندازه‌گیری‌های حسابداری برگردش وجوه نقد درگذشته، حال و انتظارات آینده مبتنی می‌باشد. درآمد سرمایه‌گذاری‌ها معمولاً بر مبنای وجوه نقد خالصی اندازه‌گیری می‌شود که انتظار می‌رود از سرمایه‌گذاری‌ها تحصیل گردد. هزینه‌ها نیز معمولاً بر مبنای وجوه نقد پرداخت‌شده برای تحصیل کالاها و خدمات مورداستفاده واحد انتفاعی اندازه‌گیری می‌شود. بر اساس حسابداری تعهدی می‌توان بخشی از دریافت‌ها یا پرداخت‌های نقدی آتی را به دوره جاری تخصیص داد یا بخشی از دریافت‌ها یا پرداخت‌های نقدی گذشته را به دوره جاری یا دوره‌های آتی انتقال داد (شباهنگ،62،1382).

درنهایت با توجه به اینکه انعطاف‌پذیری مالی شاخصی برای عکس‌العمل به‌موقع واحد اقتصادی می‌باشد و عدم بررسی آن در بیشتر پژوهش‌ها به چشم می‌خورد و این نکته سبب ضعف نتایج و یافته‌های کسب‌شده قبلی می‌باشد و بهبود عملکرد شرکت نیز در حد قابل‌قبول یکی از شاخص‌های افزایش انعطاف‌پذیری مالی و میزان هزینه فرصت وجه نقد شرکت است این پژوهش به بررسی تأثیر هزینه فرصت وجه نقد و انعطاف‌پذیری مالی با عملکرد شرکت در شرکت‌های پذیرفته‌شده بورس اوراق بهادار تهران می‌پردازد.

در این مقاله ضمن اشاره‌ای به پیشینه پژوهش‌های انجام‌گرفته در ارتباط با موضوع، مبانی نظری و فرضیات تحقیق مطرح و درنهایت ضمن معرفی متغیرهای موردنظر و روش مورداستفاده جهت انجام پژوهش، نتایج ارائه می‌گردد.

 

 

2- چارچوب نظری پژوهش

در مفاهیم نظری استانداردهای حسابرسی ایران انعطاف‌پذیری مالی عبارت است از توانایی واحد تجاری مبنی بر اقدام مؤثر جهت تغییر میزان و زمان جریان‌های نقدی آن می‌باشد به‌گونه‌ای که واحد تجاری بتواند در قبال رویدادها و فرصت‌های غیرمنتظره واکنش نشان دهد. انعطاف‌پذیری مالی واحد تجاری را قادر می‌سازد تا از فرصت‌های غیرمنتظره سرمایه‌گذاری به‌خوبی بهره گیرد و در دورانی که جریان‌های نقدی حاصل از عملیات مثلاً به دلیل کاهش غیرمنتظره در تقاضا برای محصولات تولیدی واحد تجاری در سطح پایین و احتمالاً منفی قرار دارد به حیات خود ادامه دهد. (مراد زندی،1394،57)

جریانات ورودی و خروج وجه نقد یک واحد تجاری جزء اساسی‌ترین رویدادهایی است که شالوده بسیاری از تصمیم گیری‌ها و قضاوت‌های سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان درباره آن واحد باشد. سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان تمایل دارند در شرکت‌هایی سرمایه گذاری نمایند که جریان نقد آزاد بالایی داشته باشند. زیرا یکی از ابزارهای ارزیابی قدرت بازپرداخت بدهی و تعیین انعطاف پذیری مالی شرکت‌ها، شاخص جریان نقد آزاد می‌باشد (رضوانی راز و حقیقت، 1384، 50). این مطلوبیت جریان نقد آزاد بالا زمانی قابل قبول است که شرکت مرحله رشد را گذرانده و دیگر فرصت‌های سرمایه گذاری سودآور بالایی نداشته باشد. (ستایش،1394،16)

1)     انعطاف‌پذیری مالی عبارت از توانایی واحد تجاری مبنی بر اقدام مؤثر جهت تغییر میزان و زمان جریان‌های نقدی آن می‌باشد به‌گونه‌ای که واحد تجاری بتواند در قبال رویدادها و فرصت‌های غیرمنتظره واکنش نشان دهد. مجموعه صورت‌های مالی، اطلاعاتی را که جهت ارزیابی انعطاف‌پذیری واحد تجاری مفید است منعکس می‌کند. انعطاف‌پذیری مالی واحد تجاری را قادر می‌سازد تا از فرصت‌های غیرمنتظره سرمایه‌گذاری به‌خوبی بهره گیرد و در دورانی که جریان‌های نقدی حاصل از عملیات مثلاً به دلیل کاهش غیرمنتظره در تقاضا برای محصولات تولیدی واحد تجاری در سطح پائین و احتمالاً منفی قرار دارد به حیات خود ادامه دهد.

2)     توضیحات مکمل در ارتباط با وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف‌پذیری مالی در یادداشت‌های توضیحی ارائه می‌شود جزء لاینفک صورت‌های مالی محسوب می‌گردد. و طبق مفاهیم نظری داریم:

3)     انعطاف‌پذیری مالی معمولاً متضمن از دست دادن برخی منافع در قبال به دست آوردن مزایاست. به‌طور مثال نگه‌داری دارایی‌هایی که به‌راحتی در بازار قابل دادوستد است نشانگر انعطاف‌پذیری مالی است اما همین امر ممکن است متضمن بسنده کردن به نرخ بازدهی باشد که به‌مراتب کمتر از نرخی است که می‌توان از سرمایه‌گذاری در دارایی‌هایی با نقدینگی کمتر به دست آورد. انعطاف‌پذیری مالی می‌تواند مخاطرات مرتبط با عملیات را، مثلاً با تقلیل خطر و ورشکستگی به هنگام تنزل خالص جریان‌های نقدی ناشی از عملیات کاهش دهد.

به‌طورکلی در هر سطح مخاطره عملیاتی، یک واحد تجاری که از انعطاف‌پذیری مالی بالایی برخوردار است در مقایسه با واحد تجاری با انعطاف‌پذیری مالی پایین درمجموع با مخاطره کمتری روبه‌رو است.

4)     صورت‌های مالی اساسی مجموعاً اطلاعاتی را که برای ارزیابی انعطاف‌پذیری مالی مفید است ارائه می‌کند. به‌طور مثال صورت جریان وجوه نقد این اطلاعات را از طریق گزارش جریان‌های نقدی ناشی از عملیات و افشای رابطه آن‌ها با سود فراهم می‌آورد. این اطلاعات می‌تواند در پیش‌بینی جریان‌های نقدی آتی مفید واقع شود و عموماً برای هر واحد تجاری هر چه میزان خالص جریان‌های نقدی آتی ناشی از عملیات بیشتر باشد توان آن واحد تجاری برای مقابله با تغییرات نامساعد در شرایط عملیاتی بیشتر خواهد بود. (قائمی،1391،67)

 

3- پیشینه پژوهش

مرور مطالعات و پژوهش‌های مرتبط با موضوع از منابع مختلف نظیر دانشگاه‌ها و مراکز تهیه و تدارک کننده منابع علمی و پژوهشی، مؤید این نکته هستند که داخل ایران پژوهش‌های انجام‌شده درباره این موضوع اندک است، ولی تحقیقات نسبتاً مشابه انجام‌شده است که در زیر به برخی از آن‌ها پرداخته می شود.

خدایی وله‌زاده قرد و زارع تیموری در پژوهشی با عنوان «تأثیر انعطاف‌پذیری مالی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری» در پژوهش خود در پی یافتن پاسخی به این پرسش است که آیا بعد از یک دوره از اهرم‌های محافظه‌کارانه، شرکت‌ها به درجه‌ای از توانایی انعطاف‌پذیری مالی دست می‌یابند که آن‌ها را قادر می‌سازد تا بتوانند هزینه-های سرمایه‌ای مهم‌تر و بیشتری انجام دهند؛ به‌عبارت‌دیگر آیا شرکت‌هایی که دارای انعطاف‌پذیری مالی هستند، آیا توانایی سرمایه‌گذاری آن‌ها بالا رفته است. در این پژوهش از اقلام تعهدی اختیاری با استفاده از مدل مارچیکا و مورا به‌عنوان شاخصی برای تعیین انعطاف‌پذیری در شرکت‌ها استفاده گردیده است. بدین منظور اطلاعات 171 شرکت طی سال‌های 1382 الی 1386 به کار گرفته‌شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان‌دهنده عدم وجود تأثیر انعطاف‌پذیری مالی بر هزینه‌های سرمایه‌گذاری و همچنین عدم رابطه بین گردش وجوه نقد و هزینه‌های سرمایه‌ای در شرکت‌های موردبررسی بورس تهران می‌باشد. (خدائی،155،1389)

میقانی در پژوهشی با عنوان بررسی رابطه بین انعطاف‌پذیری مالی و تصمیمات ساختار سرمایه که هدف از این پژوهش بررسی ارزش نهایی وجه نقد برای سرمایه‌گذاران و بررسی رابطه انعطاف‌پذیری مالی و ساختار سرمایه و همچنین تأثیر انعطاف‌پذیری مالی بر تصمیمات ساختار سرمایه است. در این پژوهش اطلاعات 94 شرکت طی 6 سال از سال 83 تا 88 برای شرکت‌های تولیدی مورد آزمون قرار گرفت. آزمون فرضیات بر مبنای روش داده‌های تابلویی می‌باشد روش پژوهش به‌صورت همبستگی است و ازنظر هدف از نوع کاربردی است. مطابق فرضیهٔ اول آزمون شد که آیا در بورس اوراق بهادار تهران ارزش نهایی وجه نقد دارای ارزش مثبتی است و این‌که آیا سرمایه‌گذاران ارزشی برای انعطاف‌پذیری مالی شرکت‌ها قائل‌اند. نتایج نشان داد که ارزش نهایی وجه نقد به روش فارکلندووانگ مثبت بود و ارزش نهایی وجه نقد به روش کلارک معنادار نمی‌باشد. نتایج حاصل از فرضیه دوم حاکی از آن است که بین انعطاف‌پذیری مالی و نسبت بدهی رابطه معکوس و معناداری وجود دارد. همچنین نتایج حاصل از فرضیه سوم نیز بیان می‌کند که ارزش نهایی وجه نقد بیشترین تأثیر را بر تصمیمات ساختار سرمایه دارد؛ و فرضیه سوم پژوهش تائید می‌گردد. (میقانی،97،1389)

هاشمی، سجاد دوست این پژوهش بر رابطه انعطاف‌پذیری مالی با سرمایه‌گذاری در دارایی‌های ثابت و ارزش شرکت پرداخته است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که انعطاف‌پذیری مالی نقش مهمی در توانایی واحدهای تجاری ایفا می‌کند و تأثیر چشمگیر و مثبتی بر فرصت‌های غیرمنتظره سرمایه‌گذاری آتی و حداکثر کردن ارزش شرکت دارد. انعطاف‌پذیری مالی یک حلقه ارتباط اساسی در رابطه با تئوری‌های ساختار سرمایه موجود می‌باشد و شرکت‌ها می‌توانند با به‌کارگیری آن از درماندگی در مقابل شوک‌های مالی بزرگ دوری کنند و به حل مشکلات مالی و عملیاتی بپردازند. هرچه میزان انعطاف‌پذیری مالی واحدهای تجاری بیشتر باشد، شرکت‌ها بهتر رشد می‌کنند و می‌توانند در تنگناهای اقتصادی وضعیت مالی بهتری داشته باشند و دامنه سرمایه‌گذاری‌های خود را گسترش دهند. (هاشمی،37،1389)

حمید حقیقت و وهاب بشیری به بررسی اثر انعطاف‌پذیری مالی بر ساختار سرمایه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره سال‌های 1378 تا 1386 پرداخته‌اند. در این پژوهش انعطاف‌پذیری مالی از طریق چرخه حیات شامل تولد، رشد و بلوغ تعریف و به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از روش رگرسیون چند متغیره استفاده‌شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که شرکت‌های مرحله تولد به انتشار سرمایه و بدهی کم‌خطر کنند و نسبت‌های اهرمی متعادلی را نگهداری می‌نمایند. شرکت‌ها در مرحله رشد از تأمین مالی بدهی استفاده و نسبت‌های اهرمی بالایی را نگهداری می‌کنند. شرکت‌های مرحله بلوغ به تأمین مالی درون‌سازمانی متکی هستند و نسبت‌های اهرمی کمتری را نگهداری می‌نمایند. یافته‌های این پژوهش با نظریه ترجیحی در زمینه شرکت‌های در مرحله تولد مطابقت ندارد. (شیری،49،1391)

محمدحسین قائمی و سید مصطفی علوی در پژوهشی با عنوان «رابطه بین شفافیت اطلاعات حسابداری و موجودی نقد» بیان داشتند که موجودی نقد دارایی مهمی برای شرکت‌هاست. میزان نگهداری وجه نقد کافی و یا مازاد با توجه به تصمیمات مدیریت و به‌منظور مواجه نشدن با مخاطرات عدم تقارن اطلاعاتی است. افشای اطلاعات مالی شرکت‌ها به‌طور شفاف که از طریق صورت‌های مالی اساسی منتشر می‌شود، عامل مهمی در جهت کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و مالکان است. عدم تقارن اطلاعاتی منجر به افزایش صرف ریسک و بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران می‌شود. ازاین‌رو شرکت‌ها به‌منظور جلوگیری از افزایش هزینه‌های خود به‌اجبار وجه نقد بیشتری نگهداری می‌کنند. در این مقاله تأثیر شفافیت اطلاعاتی را که به‌وسیله شفافیت سود حسابداری محاسبه‌شده بر میزان نگهداشت وجه نقد طی سال‌های 1383 تا 1389 در بورس اوراق بهادار تهران بررسی‌شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد، بین شفافیت اطلاعات و میزان نگهداری وجه نقد رابطه منفی و معنی‌داری وجود دارد؛ به‌عبارت‌دیگر شرکت‌هایی که دارای شفافیت اطلاعاتی بالاتری هستند، وجه نقد کمتری نگهداری می‌کنند. (قائمی،67،1391)

رجایی به بررسی ارتباط بین انعطاف‌پذیری مالی و ساختار مالکیت در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته‌اند. انعطاف پذیری به عنوان یکی از موضوعات مهم در تفکر سازمانی قلمداد می‌شود. تعریف انعطاف پذیری ریشه در تئوری‌های پست مدرن و تئوری‌های مبتنی بر منابع و شامل توانایی‌های شرکت برای سازگاری با تغییرات غیر قابل پیش بینی و مهم محیط است و نیازمند توانایی‌ها و قابلیت هایمناسب برای نشان دادن واکنش سریع نسبت به محیط می‌باشد که تأثیر بسیار زیادی بر عملکرد شرکت دارد. تضاد منافع سهامداران با مدیریت از موضوعات مهم مورد بحث است. طبق پژوهش‌های مرتبط با حاکمیت شرکتی ساختار مالکیت یکی از راه کارهای حل این معضل مطرح شده است. ساختار مالکیت درواقع یکی از عوامل تعیین کننده نظام حاکمیت شرکتی است؛ لذا در این پژوهش رابطه بین انعطاف پذیری مالی و ساختار مالکیت مورد بررسی و تبیین قرار گرفته است. برای دست یابی به این هدف، بررسی حاضر با انتخاب 109 شرکت از بین شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی سال‌های 1382 الی 1388 انجام شده است. (رجایی،1392،33)

خسروفغانی ماکرانی و آناهیتا زندی به بررسی تأثیر عکس‌العمل بازار در برابر نگهداشت وجه نقد مازاد در شرکت‌ها پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار طی دوره 1388-1393 پرداختند. روش آماری مورد استفاده در این پژوهش روش داده‌های تابلویی می‌باشد که به کمک نرم افزارهای اکسل 2007 و Eviews 7 انجام پذیرفت. نتایج فرضیه‌های تحقیق بیان می کندکه بین نگهداشت وجه نقد مازاد و حجم معاملات، روزهای معاملات، بازدهی سهام، ریسک سیستماتیک رابطه مستقیم وجود دارد، بین واکنش بازار و نگهداشت وجه نقد مازاد هم رابطه مستقیم وجود دارد. در نهایت یافته‌های تحقیق نشان داد که شرکت‌هایی که وجه نقد زیاد در خود نگهداری می‌کنند باعث افزایش ریسک سیستماتیک می‌شود. (زندی،1396،22)

بیان ایشان به پژوهش درزمینه ارتباط انعطاف‌پذیری مالی، اهرم و اندازه شرکت می‌پردازد. ایشان به این نتیجه رسیدند که شرکت‌های کوچک دارای نسبت اهرمی پایین‌تری هستند که این موضوع به‌این‌علت پدیدار می‌شود که شرکت‌های کوچک از طریق افزایش سرمایه داخلی منابع خود را تأمین می‌کنند (مطابق با فرضیه انعطاف‌پذیری). بیان استدلال می‌کند که شرکت‌های کوچک نسبت بدهی و اهرمی خود را در سطح پایینی نگهداری می‌کند تا انعطاف‌پذیری شرکت حفظ شود. قراردادهای بدهی اغلب دارای شرایط محدودکننده برای سرمایه‌گذاری و نسبت‌های بدهی است که می‌تواند عوارض سنگینی مخصوصاً برای شرکت‌های کوچک و با رشد داشته باشد. تأمین مالی داخلی از طریق سهامداران به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا نقدینگی خود را افزایش دهند بدون اینکه انعطاف‌پذیری شرکت از بین برود. بیان نتایج به‌دست‌آمده در پژوهش‌های قبلی مبنی بر رابطه مثبت بین اندازه شرکت، اهرم و انعطاف‌پذیری را رد می‌کند. بیان می‌کند که بین اهرم مالی و انعطاف‌پذیری رابطه معکوس وجود دارد. (بیون^[iii] 2007،201).

این پژوهش به بررسی ارتباط انعطاف‌پذیری مالی، اهرم مالی و اندازه شرکت پرداخته است. در این تحقیق به آزمون فرضیات به شرح 1 و 2 و 3 پرداخته‌شده است. 1- شرکت‌هایی که سوددهی کمتری دارند به‌احتمال‌زیاد اقدام به انتشار سهام به‌منظور تقویت نگهداشت وجه نقد برای حفظ انعطاف‌پذیری مالی می‌نمایند لذا از اهرم مالی پایینی برخوردار هستند. یا به‌عبارت‌دیگر نگهداشت وجه نقد با اهرم مالی ارتباط معکوسی دارد.2- شرکت‌هایی که توان سودآوری کمتری دارند احتمالاً انعطاف‌پذیری پایین و ظرفیت اعتبار گیری کمی دارند اما به‌صورت بیش‌ازاندازه نیازمند وجه نقد اضافی هستند و 3- شرکت‌هایی که توانایی کسب سود بالاتر و نگهداشت آن رادارند اهرم مالی بالاتری از شرکت‌های دارای توان کمتر در کسب سود و نگهداشت را دارند. نتایج حاصل از آزمون فرضیات به شرح ذیل بوده است: 1- شرکت‌های با توان سودآوری کمتر در بیشتر مواقع سهام سرمایه بیشتری از شرکت‌هایی که توان سوددهی بیشتری دارند صادر کرده‌اند.2- زمانی که شرکت‌های کوچک از تأمین مالی از طریق بدهی اجتناب نمودند آن‌ها به میزان بیشتری در کسب سرمایه خارجی فعال می‌شوند.3- شرکت‌های کوچک با توان سوددهی پایین نگهداشت وجه نقد پایین‌تری از سایر شرکت‌ها نداشته است و اینکه شرکت‌های با توان کسب سود پایین اهرم مالی پایینی نسبت به شرکت‌های با توان سوددهی بالا رادارند.4- اندازه شرکت ارتباط معنادار مثبتی با اهرم مالی شرکت دارد. (بیون 2007،201)

ارتباط انعطاف‌پذیری مالی و تصمیمات سرمایه‌گذاری پژوهش کرده‌اند و به این نتیجه رسیدند که رابطه قوی بین انعطاف‌پذیری مالی و سرمایه‌گذاری وجود دارد؛ به‌عبارت‌دیگر بعد از یک دوره سیاست اهرم پایین، شرکت‌های دارای انعطاف‌پذیری مالی، توانایی بیشتری برای انجام هزینه‌های سرمایه‌ای دارند. (مارجیا^[iv]،2007،98(

ایشان در این پژوهش ارزش انعطاف‌پذیری را اندازه‌گیری نمودند، آن‌ها نشان دادند که ارزش انعطاف‌پذیری به هزینه تأمین مالی خارجی، نرخ مالیات شرکت، هزینه فرصت نگهداری وجه نقد، فرصت‌های رشد بالقوه شرکت و برگشت‌پذیری سرمایه بستگی دارد. آن‌ها نشان دادند که شرکت‌هایی که با مشکلات مالی درگیر هستند باید به‌طور هم‌زمان هم استقراض کرده و هم قرض دهند. (گالمبیا^[v] 2008؛98)

در پایان‌نامه کسب درجه دکتری به بررسی رابطه بین نگهداشت وجه نقد، ساختار سرمایه و انعطاف‌پذیری مالی پرداخته است. اطلاعات موردنیاز برای انجام این پژوهش از دیتابیس‌های شرکت‌های بورسی برای سال‌های بین 1970-2008 مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته است. نتایج این پژوهش نشان داد که انعطاف‌پذیری مالی یکی از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده ساختار سرمایه است. همچنین انعطاف‌پذیری مالی از دو جز انعطاف‌پذیری داخلی و انعطاف‌پذیری خارجی اندازه‌گیری شده است. در مورد انعطاف‌پذیری داخلی شواهد نشان داد که اثرات قابل‌توجهی بین نگهداشت وجه نقد و ظرفیت بدهی وجود دارد و شرکت‌ها باید هنگامی‌که ظرفیت بدهی افزایش می‌یابد کاهش نقدینگی داشته باشند. (شن^[vi]،2012،10507)

این پژوهش به بررسی عملکرد شرکت‌ها در جذب سرمایه‌گذاری در دوران رکود با توجه به میزان انعطاف‌پذیری شرکت‌ها پرداخته است. یافته‌های پژوهش مذکور حاکی از آن است که انعطاف‌پذیری مالی یک عامل مهم در جذب سرمایه و سرمایه‌گذاری در طول دوران رکود می‌باشد. همچنین شواهدی به دست آمد که نسبت اهرم مالی یکی از اجزای مهم انعطاف‌پذیری مالی می‌باشد. همچنین نتایج نشان داد که شرکت‌های با انعطاف‌پذیری مالی کمتر در زمان پایین آمدن غیرمنتظره جریان نقد آسیب‌پذیرتر هستند. (اوزگ^[vii]،123،2012)

ساندوی تحقیقی با عنوان بینش سرمایه‌گذار و نگهداشت وجه نقد انجام دادند. آن‌ها در این مطالعه، انگیزه شرکت‌ها را در نگهداری وجه نقد بررسی کردند. آن‌ها دریافتند که شرکت‌هایی که دارای فرصت‌های سرمایه‌گذاری بلندمدت‌تری هستند، وجه نقد بیشتری را نگهداری می‌کنند. همچنین آن‌ها دریافتند که شرکت‌هایی که فرصت بیشتری برای سرمایه‌گذاری دارند، سود کمتری سهامداران پرداخت می‌کنند (ساندوی،55،2012).

آورد در تحقیق خود با عنوان انعطاف‌پذیری مالی در درجه اول، سیاست‌های محافظه‌کارانه بدهی را در پیش می‌گیرند و به‌ندرت با نگه‌داری وجه نقد زیاد، به داشتن انعطاف‌پذیری مالی مبادرت می‌ورزند (مطابق یافته‌های آن‌ها، بدهی مهم‌ترین جزء انعطاف‌پذیری مالی است). نتایج تحقیق همچنین نشان می‌دهد شرکت‌هایی که در طول دوره بحران مالی انعطاف‌پذیری مالی داشته‌اند، توانایی بیشتر در جذب فرصت‌های سرمایه‌گذاری و وابستگی اندکی به در دسترس بودن منابع داخلی جهت سرمایه‌گذاری داشته‌اند. همچنین شرکت‌های دارای انعطاف‌پذیری مالی، نسبت به شرکت‌هایی که انعطاف‌پذیری کم‌تری دارند عملکرد بهتری داشته‌اند. (آورد،22،2012)

سکورس به بررسی رشد بهره وری، ارزیابی سهام و استفاده بهینه از منابع پرداخته است. رشد بهره وری قابل ملاحظه در اثر به حداکثر رساندن منابع سرمایه ای و اقتصادی است. اندازه گیری و رشد بهره‌وری به یک موضوع رایج در تغییرات منابع سرمایه ای و همچنین در ارزیابی سهام مبدل شده است. نتایج نشان دهنده ارتباط مستقیم رشد بهره وری، ارزیابی سهام و استفاده بهینه از منابع می‌باشد. (سکورس، 2015،32)

هو و همکاران به بررسی سهام مدیریتی، سرمایه گذاری انعطاف پذیری، ارزیابی سهام در بازارهای سهام چین 2003-2012 رداخته اند. این مقاله به بررسی تأثیر سهام مدیریتی در تصمیمات سرمایه گذاری شرکت‌های بزرگ و ارزیابی سهام بر اساس تئوری ارزیابی پرداخته‌اند. نتایج تجربی نشان می‌دهد که سهام مدیریتی می‌تواند موجب افزایش انعطاف پذیری ازمدیریت سرمایه گذاری، افزایش ارزش حقوق صاحبان سهام مربوطه شود. (هو، 2015،23)

 

4- فرضیه‌های پژوهش

فرضیه اصلی اول: بین هزینه فرصت وجه نقد و عملکرد شرکت رابطه وجود دارد.

الف) بین هزینه فرصت وجه نقد و ROE رابطه وجود دارد.

ب) بین هزینه فرصت وجه نقد و ROA رابطه وجود دارد.

ج) بین هزینه فرصت وجه نقد و EVA رابطه وجود دارد.

 

فرضیه اصلی دوم: بین انعطاف پذیری مالی و عملکرد شرکت رابطه وجود دارد.

الف) بین انعطاف پذیری مالی و ROE رابطه وجود دارد.

ب) بین انعطاف پذیری مالی و ROA رابطه وجود دارد.

ج) بین انعطاف پذیری مالی و EVA رابطه وجود دارد.

 

5- مدل تحقیق

برای بررسی رابطه «بین هزینه فرصت وجه نقد با عملکرد شرکت» از یک مدل رگرسیونی به‌صورت رابطه 1 استفاده‌شده است:

(1)

 

 

PSPRAD = سطح انباشت وجه نقد

سطح انباشته وجه نقد به‌صورت رابطه 2 قابل‌محاسبه می‌باشد:

سطح انباشت وجه نقد: یکی از متغیرهای مستقل در این پژوهش سطح انباشت وجه نقد است که بر اساس رابطه 2 قابل‌محاسبه است: (طبری،1394،93)

(2)

 

 

بازده دارایی‌ها

بازده دارایی‌ها (ROA) بیان‌گر کارایی استفاده از دارایی‌هاست و میزان سود به ازای هر ریال از وجوه سرمایه‌گذاری شده در شرکت را نشان می‌دهد. به دست می‌آید.

(3)

 

ROA: بازده دارایی‌ها

NI: سود خالص

TA: کل دارایی‌ها

 

 

 

بازده حقوق صاحبان سهام

بازده حقوق صاحبان سهام (ROE) بیان‌گر کارایی استفاده از حقوق صاحبان سهام عادی است و سود شرکت را درازای هر یک ریال حقوق صاحبان سهام نشان می‌دهد.

(4)

 

ROE: بازده حقوق صاحبان سهام

NI: سود خالص

SHE: حقوق صاحبان سهام

 

ارزش‌افزوده اقتصادی (EVA)

طبق رابطه 5 به دست می‌آید.

(5)

EVAt=NOPATt-(WACCt x Capital t-1 (

EVA = ارزش‌افزوده اقتصادی

= Capital سرمایه بکار گرفته‌شده

NOPAT = سود خالص عملیاتی پس از کسر مالیات

WACC = میانگین موزون هزینه سرمایه

 

برای محاسبه نرخ هزینه سرمایه از میانگین موزون هزینه سرمایه استفاده ‌شده است که برای شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار ایران به‌صورت رابطه 6 قابل‌محاسبه است:

 (6)

 

که در آن:

 Wd و Ws = به ترتیب وزن بدهی و حقوق صاحبان سهام عادی به دست می‌آید.

(7)

 

 (8)

 

 

Kd و Ks = به ترتیب نرخ هزینه بدهی و نرخ هزینه حقوق صاحبان سهام عادی.

که در این پژوهش نرخ هزینه حقوق صاحبان سهام عادی (Ks) از تقسیم سود نقدی که شرکت به سهامداران پرداخت‌نموده بر ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام به‌دست‌آمده است.

 

نرخ هزینه بدهی (Kd):

که در این پژوهش به دلیل عدم افشای نرخ هزینه تک‌تک اقلام بدهی‌های بهره دار، این نرخ از تقسیم هزینه‌های مالی شرکت بر بدهی‌های بهره طبق رابطه 9 به‌دست‌آمده است.

نرخ مؤثر مالیاتی (t) برای شرکت‌های بورسی بر اساس قانون جدید مالیات‌های مستقیم 5/22 درصد در نظر گرفته خواهد شد.

(9)

 

 

Financial LEVER = انعطاف‌پذیری مالی

انعطاف‌پذیری مالی: برای مشخص شدن شرکت‌های دارای انعطاف‌پذیری مالی، شرکت‌هایی که در سه سال متوالی دارای نسبت اهرمی کمتر از میانه جامعه آماری می‌باشند، به‌عنوان شرکت‌های دارای انعطاف‌پذیری مالی طبقه‌بندی‌شده‌اند. (مارجیا،2007، ص 39). البته در ایران نیز این فرمول توسط خدایی وله زاده قرد و همکاران (خدائی،1389، 155) بکار گرفته‌شده است.

اهرم مالی: میزان استفاده از بدهی‌ها برای تأمین مالی دارایی‌های یک شرکت را اهرم مالی می‌گویند که طبق رابطه 10 به دست می‌آید.

(10)

 

 

 Financial LEVER= اهرم مالی

 Total debt = ارزش دفتری کل بدهی‌ها

 Total Asset = ارزش دفتری کل دارایی‌ها

 

 

برای آزمون رابطه «بین عملکرد شرکت با انعطاف‌پذیری مالی» از یک مدل رگرسیونی به‌صورت رابطه 11 استفاده‌شده است.

(11)

                            

 

6-روش‌شناسی پژوهش

این پژوهش ازنظر نوع هدف جزء پژوهش‌های کاربردی است. روش پژوهش ازنظر ماهیت و محتوایی همبستگی می‌باشد. انجام پژوهش در چارچوب استدلالات قیاسی استقرایی صورت گرفته است. بدین ترتیب که مبانی نظری و پیشینه پژوهش از راه مطالعات کتابخانه‌ای، مقالات و سایت‌ها در قالب قیاسی و گردآوری اطلاعات برای تائید و رد فرضیه‌ها به‌صورت استقرایی انجام‌گرفته است.

 

 7- جامعه آماری

جامعه آماری موردمطالعه کلیه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد. انتخاب شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران به‌عنوان جامعه آماری به علت قابلیت دسترسی و قابلیت اتکای بیشتر به اطلاعات می‌باشد چراکه این شرکت‌ها بعد از طی مراحلی که باید شرایط و معیارهای پذیرش را دارا باشند در بورس پذیرفته می‌شوند و مراحل حسابرسی و ارائه اطلاعات و... در هر دوره با نظارت و کیفیت بهتری انجام می‌شود و همچنین تنها شرکت‌هایی هستند که سهام آن‌ها در بورس قیمت‌گذاری و معامله‌شده و بیشتر موردتوجه سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان که به معیارهای عملکرد شرکت توجه دارند، واقع می‌شوند.

جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال‌های 1386-1393 می‌باشد.

برای انتخاب نمونه آماری این تحقیق از روش نمونه‌گیری حذفی استفاده می‌شود بدین ترتیب که از بین جامعه آماری تحقیق که کلیه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران، ملاک‌های زیر در نظر گرفته می‌شود.

1)     شرکت‌های موردنظر حداقل از ابتدای 87 در بورس اوراق بهادار تهران است پذیرفته‌شده باشند.

2)     شرکت‌های موردنظر از شرکت‌های سرمایه‌گذاری و واسطه‌گری نباشند.

3)     شرکت‌هایی که سال مالی آن‌ها در طول دوره تحقیق تغییر نکرده باشند.

با توجه به شرایط فوق شرکت‌هایی که شرایط لازم را دارا باشند، نمونه آماری تحقیق را تشکیل می‌دهند.

 

جدول 1- روند انتخاب نمونه

تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در پایان سال 1392	475
تعداد شرکت‌هایی که در قلمرو زمانی برون‌رفت از بورس داشته‌اند	159
تعداد شرکت‌هایی که در قلمرو زمانی پژوهش وارد بورس شده‌اند	156
تعداد شرکت‌هایی که سرمایه‌گذار و واسطه‌گر مالی بوده‌اند	32
تعداد شرکت‌هایی که وقفه‌های معاملاتی بیش از 3 ماه داشته‌اند	26
تعداد نمونه موردمطالعه	102

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

8- روش گردآوری اطلاعات

اطلاعات مورد استفاده در این پژوهش از صورت‌های مالی و یادداشت‌های پیوست صورت‌های مالی و همچنین از اطلاعات اولیه تابلوی بورس (گردآوری‌شده در نرم‌افزار تدبیر پرداز، ره‌آورد نوین و بانک اطلاعاتی اداره آمار شرکت بورس) استفاده‌شده است.

قلمرو زمانی پژوهش حاضر بین سال‌های 1386 تا 1393 می‌باشد. جامعه آماری این پژوهش کلیه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران تا پایان سال 1393 می‌باشد؛ و حجم نمونه با در نظر گرفتن شرایط طبق جدول 1 گزیده شده است.

 

9- یافته‌های پژوهش

انجام آزمون فرضیه‌ها، مستلزم برقراری فرض‌های نرمال بودن متغیرهای وابسته، همسانی واریانس و عدم خودهمبستگی است؛ زیرا در صورت عدم برقراری، نتایج به‌دست‌آمده قابلیت اتکا ندارند و این امر موجب استنتاج‌های غلط می‌شود. پس از اطمینان از برقراری فروض رگرسیون، به آزمون فرضیه‌های پژوهش پرداخته‌شده است. برای بررسی نوع آزمون مدل در مقاطع و دوره‌های زمانی مختلف داده‌های ترکیبی از آزمون F مقطعی (چاو) و هاسمن استفاده‌شده است.

 

 

 

 

جدول 2- شاخص آمار توصیفی متغیرها:

متغیرها	مرکزی		پراکندگی	توزیع
PSPRAD	میانگین	میانه	انحراف استاندارد	چولگی	کشیدگی
ROA	0319/0	02937/0	1273/0	8987/2	112356/0
ROE	8178/10	11902/0	352167/0	78952/0	02356/0
EVA	7456/0	585/0	632490/0	8987/2	112356/0
WACC	962025/0	854/0	191337/0	78952/0	02356/0
Ws	666084/0	447500/0	525286/0	8987/2	112356/0
Wd	277924/0	21500/0	228612/0	78952/0	02356/0
Kd	2035504/0	0918500/0	184141/5	8987/2	112356/0
Financial LEVER	168237/0	154522/0	436115/0	175893/3	203482/0

منبع یافته‌های پژوهشگر

 

با توجه به کشیدگی و چولگی بیان شده در جدول توصیفی ما از داده‌های نرمال استفاده کرده‌ایم چون چولگی بین عدد 3+ و 3- است، و کشیدگی بین 1- و 1+ است پس این داده‌ها نرمال می‌باشد. میانه شاخصی است که 50 درصد (نیمی) مشاهدات از آن کوچک‌تر و 50 درصد (نیمی) مشاهدات از آن بزرگ‌تر هستند. انحراف معیار (که با نماد σ نشان داده می‌شود) یکی از شاخص‌های پراکندگی است که نشان می‌دهد به طور میانگین داده‌ها چه مقدار از مقدار متوسط فاصله دارند. اگر انحراف معیار مجموعه‌ای از داده‌ها نزدیک به صفر باشد، نشانه آن است که داده‌ها نزدیک به میانگین هستند و پراکندگی اندکی دارند؛ در حالی که انحراف معیار بزرگ بیانگر پراکندگی قابل توجه داده‌ها می‌باشد. انحراف معیار برابر با ریشه دوم واریانس است. خوبی آن نسبت به واریانس، این است که هم‌بعد با داده‌ها می‌باشد.

با توجه به جدول 2 که شرکت‌ها 3.1 درصد بازده دارایی را بر عهده می‌گیرند، 74.5 درصد ارزش افزوده اقتصادی است برای این شرکت‌ها است، 66.6 درصد وزن بدهی شرکت مورد قبول است، میانگین موزون هزینه سرمایه برابر 96.2 و نرخ هزینه بدهی شرکت‌ها برابر 20.35 درصد می‌باشد.

 

9-1- آزمون فرضیه اول

نتایج آزمون این فرضیه به‌طور خلاصه در جدول 3 ارائه‌شده است:

جدول 3- نتایج آماری آزمون مدل فرضیه اول

شرح	ضریب	t-static	p-value
ROA	141/0	165/3	000/0
ROE	745/0	801/30	000/0
EVA	195/0	618/3	000/0
MTB	325/0	333/8	000/0
ضریب ثابت	294/0	271/6	0000/0
R-squared		54215/0
Adjusted R-squared		49521/0
F-static		3215/5
P-value		0000/0
D-W		012/2
تعداد مشاهدات		714

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

با توجه به نتایج جدول 1 آماره t و سطح معنی‌داری آن (p-value) برای سه معیار ارزیابی عملکرد شرکت مورد تائید واقع گردیده است. با توجه به این‌که سطح خطای در نظر گرفته‌شده برای آزمون فرضیه‌های این پژوهش 05/0 بوده است، بنابراین فرضیه اول پژوهش با اطمینان 95% مورد تائید قرار می‌گیرد. ضریب متغیر مستقل (معیارهای ارزیابی عملکرد شرکت) مثبت می‌باشد. درنتیجه، نوع تأثیر بین هزینه فرصت وجه نقد و عملکرد شرکت تاثیری مستقیم است. به‌بیان‌دیگر، با افزایش (بهبود) عملکرد شرکت بر میزان هزینه فرصت وجه نقد در شرکت افزوده می‌گردد.

 

جدول 4- نتایج آماری آزمون مدل فرضیه دوم

شرح	ضریب	t-static	p-value
ROA	272/0	625/4	000/0
ROE	295/0	958/4	000/0
EVA	325/0	265/5	000/0
MTB	201/0	301/3	000/0
ضریب ثابت	412/0	652/5	0000/0
R-squared		61252/0
Adjusted R-squared		58412/0
F-static		3315/6
P-value		0000/0
D-W		974/1
تعداد مشاهدات		714

منبع یافته‌های پژوهشگر

 

با توجه به نتایج جدول 4 آماره t و سطح معنی‌داری آن (p-value) برای سه معیار ارزیابی عملکرد شرکت مورد تائید واقع گردیده است. با توجه به اینکه سطح خطای در نظر گرفته‌شده برای آزمون فرضیه‌های این پژوهش 05/0 بوده است، بنابراین فرضیه دوم پژوهش با اطمینان 95% مورد تائید قرار می‌گیرد. ضریب متغیر مستقل (معیارهای ارزیابی عملکرد شرکت) مثبت می‌باشد. درنتیجه، نوع تأثیر بین انعطاف‌پذیری مالی و عملکرد شرکت تاثیری مستقیم است. به‌بیان‌دیگر، با افزایش (بهبود) عملکرد شرکت بر میزان انعطاف‌پذیری مالی شرکت افزوده می‌گردد.

 

10- بحث و نتیجه‌گیری

به‌طورکلی، نتایج حاصل از پژوهش نشان دهنده این است که رابطه منفی و معناداری بین شاخص حساسیت جریان نقد سرمایه‌گذاری و شاخص هزینه فرصت در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد. این بدان معنا است که با افزایش هزینه فرصت، واکنش رفتاری جریان نقد عملیاتی در قبال مخارج سرمایه‌ای، حساسیت داشته و در نتیجه حساسیت جریان نقد سرمایه‌گذاری روند کاهشی خواهد داشت.

همان‌گونه که در بخش پیشینه پژوهش بیان شد، نتایج پژوهش با افزایش هزینه فرصت در گزارش مالی، حساسیت جریان وجه نقد سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد. شرکت‌ها با درجه بالاتر محافظه‌کاری حسابداری، انعطاف‌پذیری کمتری از جنبه حساسیت جریان وجه نقد سرمایه‌گذاری دارند و با افزایش هزینه فرصت در گزارش مالی، حساسیت جریان وجه نقد سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد.

با توجه به نتیجه حاصل از فرضیه اول مبنی بر این‌که «بین هزینه فرصت وجه نقد و عملکرد شرکت رابطه وجود دارد» که مورد تائید واقع گردید به سهامداران و سایر سرمایه‌گذاران در شرکت‌های بورسی توصیه می‌گردد معیارهای ارزیابی عملکرد شرکت را به‌عنوان عوامل تأثیرگذار بر هزینه فرصت وجه نقد شرکت در نظر داشته باشند زیرا با توجه به نتایج حاصل‌شده از فرضیه‌های این پژوهش با بهبود عملکرد شرکت بر میزان هزینه فرصت وجه نقد شرکت افزوده می‌گردد و شرکت‌هایی که دارای هزینه فرصت وجه نقد بالاتری باشند فرصت‌های سرمایه‌گذاری بیشتری خواهند داشت و در این صورت می‌توانند سرمایه‌گذاری‌های با سودآوری بالاتر انجام داده و درنهایت بازدهی بالاتری را برای سهامداران خود ایجاد نمایند.

با توجه به نتیجه حاصل از فرضیه دوم مبنی بر این‌که «بین انعطاف‌پذیری مالی و عملکرد شرکت رابطه وجود دارد» که مورد تائید واقع گردید به مدیران و مشاورین شرکت‌های بورسی توصیه می‌گردد با برنامه‌ریزی بهتر و بودجه عملیاتی‌تر سعی بر توسعه و بهبود فعالیت‌های شرکت داشته و عملکرد شرکت را بهبود بخشند زیرا با توجه به نتایج حاصل‌شده از فرضیه‌های این پژوهش با بهبود عملکرد شرکت بر میزان انعطاف‌پذیری مالی شرکت افزوده می‌گردد و قدر مسلم با افزایش انعطاف‌پذیری مالی در شرکت سودآوری آتی افزایش می‌یابد و شرکت قدرت بالاتری برای توسعه فعالیت‌های خود خواهد داشت و می‌تواند سرمایه‌گذاری‌های بیشتری با هزینه کمتر انجام دهد و درنهایت بازدهی بالاتری را برای سهامداران خود ایجاد نماید.

همان‌گونه که در بالا نیز به آن اشاره گردید تریانتیس و گامبا (گالمبا، 2008،98) ارزش انعطاف‌پذیری را اندازه‌گیری نمودند، آن‌ها نشان دادند که ارزش انعطاف‌پذیری به هزینه تأمین مالی خارجی، نرخ مالیات شرکت، هزینه فرصت نگهداری وجه نقد، فرصت‌های رشد بالقوه شرکت و برگشت‌پذیری سرمایه بستگی دارد؛ و نیز مارچیکا و مورا (مارجیا،2007،39) ارتباط انعطاف‌پذیری مالی و تصمیمات سرمایه‌گذاری را بررسی نمودند و به این نتیجه رسیدند که رابطه قوی بین انعطاف‌پذیری مالی و سرمایه‌گذاری وجود دارد؛ به‌عبارت‌دیگر بعد از یک دوره سیاست اهرم پایین، شرکت‌های دارای انعطاف‌پذیری مالی، توانایی بیشتری برای انجام هزینه‌های سرمایه‌ای دارند، هاشمی، سجاد دوست (هاشمی،1389،37) نیز به بررسی رابطه انعطاف‌پذیری مالی با سرمایه‌گذاری در دارایی‌های ثابت و ارزش شرکت پرداخته ونشان داد که انعطاف‌پذیری مالی یک حلقه ارتباط اساسی در رابطه با تئوری‌های ساختار سرمایه موجود می‌باشد و شرکت‌ها می‌توانند با به‌کارگیری آن از درماندگی در مقابل شوک‌های مالی بزرگ دوری کنند و به حل مشکلات مالی و عملیاتی بپردازند.

نتایج فرضیات در این تحقیق بدین صورت است رابطه منفی و معناداری بین شاخص حساسیت جریان نقد سرمایه‌گذاری و شاخص هزینه فرصت در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد.

 

 

 

---

1- دانشجوی دکترای گروه حسابداری، دانشکده علوم انسانی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران. مسئول مکاتبات  

2- استادیار گروه حسابداری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران. نویسنده اصلی [e-mail]

---

[i]. Garcia

[ii]. Mirez

[iii]. Byoun

[iv]. Marchica

[v]. Garcia

[vi]. Shen

[vii]. Özgür

مراجع

فهرست منابع

1)    حقیقت، حمید و وهاب بشیری، (1391)، "بررسی رابطه انعطاف‌پذیری مالی و ساختار سرمایه. مجله دانش حسابداری"، سال سوم، شماره 8، صص 49 تا 71.

2)    خدائی وله زاقرد، محمد و مهدی زارع تیموری، (1389)، "تأثیر انعطاف‌پذیری مالی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری"، مجله مهندسی مالی و مدیریت پرتفوی، شماره 3، صص 155 تا 173.

3)    رحیمیان، نظام‌الدین، هانیه کاکاوند و محمود حسن‌زاده، (1391)، "وجوه نقد نگهداری شده و بازده سبد سرمایه‌گذاری سهام"، پژوهش‌های تجربی حسابداری مالی، سال دوم، شماره 1، پیاپی (3)، صص 78-92.

4)    رجایی، محمدحسین و منا باتوته، (1392)، "بررسی ارتباط بین انعطاف پذیری مالی و ساختار مالکیت در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران"، اولین کنفرانس ملی حسابداری و مدیریت.

5)    رضوانی راز، کریم، قاسم رکابدار و محمد رمضان احمدی، (1388)، "بررسی رابطه بین جریان‌های نقد آزاد و سیاست تقسیم سود در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران"، فصلنامه علمی پژوهشی حسابداری مالی، شماره 4، صص 107-92.

6)    ستایش، محمد و محسن صالحی نیا، (1394)، "تأثیر ساختار مالکیت و ساختار سرمایه بر جریان‌های نقدی آزاد"، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، دوره 7، شماره 25، صص 21-38

7)    شباهنگ، رضا، (1382)، "تئوری حسابداری"، جلد اول، سازمان حسابرسی، از انتشارات مرکز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی.

8)    علوی، محمدحسین و سید مصطفی قائمی، (1391)، "رابطه بین شفافیت اطلاعات حسابداری و موجودی نقد"، فصلنامه علمی پژوهشی حسابداری مدیریت سال پنجم، شماره دوازدهم. صص 67 تا 78.

9)    علوی طبری، سید حسین و حدیثه حاجی مراد خانی، (1394)، "رابطه کیفیت حسابرسی و نقد شوندگی سهام"، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، سال 7، شماره 27، صص 93 تا 109.

10) فغانی ماکرانی، خسرو و آناهیتا زندی، (1396)، "تأثیر عکس العمل بازار در برابر نگهداشت وجه نقد مازاد"، فصلنامه علمی پژوهشی دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، سال 6، شماره 22، صص 1 تا 12.

11) مرادزندی، آناهیتا و محسن تنانی، (1394)، "تأثیر جریان وجه نقد آزاد و سطح انباشت وجه نقد بر انعطاف‌پذیری مالی"، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، سال 7، شماره 27، صص 57 تا 71.

12) میقانی، حمزه، (1389)، "بررسی رابطه بین انعطاف‌پذیری مالی و تصمیمات ساختار سرمایه"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اراک، صص 90-110.

13) هاشمی، سید عباس و سید احمد سجاد دوست، (1389)، "درآمدی بر رابطه انعطاف‌پذیری مالی با سرمایه‌گذاری در دارایی ثابت و ارزش شرکت"، فصل‌نامه علمی دانشجویان حسابداری و مدیریت مالی، شماره 4، صص 59 تا 74.

14)  Byoun, Souk, (2007), “Financial Flexibility, Leverage and Firm Size”, Ssrn, January,PP.190-220.

15)  Gamba A, Triantis A, (2008), “The Value of Financial Flexibility”, Journal of Finance Vol. 63, PP. 2263-2296.

16)  Garcia-Teruel, P. J., Martinez- Solano, P., & Sanchez-Ballesta, J. P, (2009), “Accruals Quality and Corporate Cash Holdings”, Journal of Accounting and Finance, Vol. 49, PP. 95–115.

17)  Marchica,M. R, Mura, (2007), “Financial Flexibility and Investment Decisions”, Ssrn, PP. 20-45

18)  Moirz & Miller, (1977), "Capital Income Tax and Cost of Capital: a Correction", American Economic, PP. 433-443.

19)  Oded, J, (2012), “Payout Policy, Financial Flexibility, and Agency Costs of Free Cash Flow”, Journal of Practice & Theory, Vol. 22, No. 2, PP. 61

20)  Özgür Arslana, Chris Florackisb and Aydin Ozkanc, (2012), “Financial Flexibility, Corporate Investment and Performance: Evidence from East Asian Firms”, Electronic Copy Available at:Http://Ssrn.Com /Abstract= 1234682

21)  Shen Hwee Chua, Bacc, Msc, (2012), “Cash Holdings, Capital Structure and Financial Flexibility”, Thesis Submitted to the University of Nottingham for the Degree of Doctor of Philosophy, PP. 20-35

22)  Sunday, E. O. Rafiu, O. S. &Lawrencia, O. O, (2012), “The Determinants of Corporate Cash Holdings in Nigeria: Evidence from General Method of Moments (GMM)”, International Journal of Social and Human Sciences.Vol. 55, PP. 61

23)  Qingchuan Hou, (2015), "Managerial Shareholding, Investment Flexibility,and Equity Valuation", the Author(s) this Article is Published with Open Access by the Hong Kong Polytechnic University.

24)  Dale squiresa, (2015), "Productivity Growth, Catchability, Atock Assessments, and Optimum Renewable Resource use", Marine Policy, Vol. 62, PP. 309–317.

 

 

 

 

 

یادداشت‌ها