بررسی تمثیل های حماسی و اسطوره ای در سروده های نیمایی مهدی اخوان ثالث (م. امید)

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 4، دوره 9، شماره 33، آبان 1396، صفحه 69-85   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

مهران عالی وند^*

کارشناس ارشد زبان و ادبیّات فارسی، آموزش و پرورش، شهرستان ایذه، ایران، ایذه

چکیده

در این مقاله، تمثیل‌های حماسی و اسطوره­ای به کاررفته در سروده­های نیمایی مهدی اخوان ثالث (م. امید) و اهداف و شیوه­های کاربرد آن­ها در این سروده­ها بررسی و توصیف شده­است. هدف از این پژوهش آن است که دانسته شود شاعر این تمثیل­های حماسی و اسطوره­ای را چگونه و  با  چه    هدف­هایی در سروده­های خویش به کار گرفته و این اشاره­ها و تناسب­های ذهنی چه تأثیری در پرورش معانی و مفاهیم مورد نظر شاعر داشته­است. بدین منظور، این مفاهیم اسطوره­­ای و اشاره­های داستانی را در سه بخش تمثیل‌های حماسی و اسطوره­ای ایرانی، اشاره­ها و تلمیحات اسلامی و     اشاره­های داستانی غربی، دسته­بندی و بررسی نموده­ایم که در این میان، تمثیل­های حماسی و     اسطوره­های ایرانی سهم بسیار چشم­گیری در سروده­های شاعر داشته­است. این تمثیل‌های حماسی و اساطیری با اهداف گوناگون در شعر اخوان ثالث به کار رفته­است؛ شاعر برای پرورش معانی و مفاهیم مورد نظر خود و اغلب برای بیان مفاهیم انسانی و مسائل اجتماعی روزگار خویش از آن­ها بهره   گرفته­ است. بهره­گیری از این تمثیل‌های حماسی و اسطوره­ای، زبان و بیان شعری او را نیز تشخّص و ویژگی بخشیده و بر قدرت تأثیر و القای آن افزوده ­است.

کلیدواژه‌ها

اخوان ثالث؛ تمثیل؛ حماسه؛ اسطوره؛ روایت

مراجع

1. اخوان­ثالث، مهدی. (1376). سه کتاب (در حیاط کوچک پاییز در زندان، زندگی می­گوید امّا باز باید زیست، دوزخ امّا سرد). تهران: زمستان. چ هفتم.
2. ـــــــــــــــــ. (1378). آخرِشاهنامه. تهران: مروارید. چ چاردهم.
3. ـــــــــــــــــ. (1379). از این اوستا. تهران: مروارید. چ یازدهم.
4. ـــــــــــــــــ. (1386). زمستان. تهران: زمستان. چ بیست و چهارم.
5. پارسا، سید احمد. (1394). «بن­مایه­های اسطوره­ای حکایت خیر و شر در هفت­پیکر نظامی». فصل­نامۀ ادبیّات عرفانی و اسطوره­شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س 11. ش 38
6. پورنامداریان، تقی. (1375). رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی و فرهنگی.
7. تسلیمی، علی. (1378). گزاره­هایی در ادبیّات معاصر ایران (شعر). تهران: اختران. چ دوم.
8. حلبی، علی­اصغر. (1375). تأثیر قرآن و حدیث در ادبیات فارسی. تهران: اساطیر. چ چهارم.
9. حسن­پورآلاشتی، حسین و اسماعیلی، مراد. (1389). «قصّۀ شهر سنگستان: اسطورۀ شکست». زبان و ادبیّات فارسی. س 18. ش 68.
10. دستغیب، عبدالعلی. (1373). نگاهی به مهدی اخوان ثالث. تهران: مروارید.
11. شفیعی­کدکنی، محمّدرضا. (1381). موسیقی شعر. چ 7. تهران: آگاه.
12. ـــــــــــــــ. (1388). صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه. چ سیزدهم.
13. ـــــــــــــــ. (1390). با چراغ و آینه در جست­وجوی ریشه­های تحوّل شعر معاصر ایران. چ 1. تهران: سخن.
14. ـــــــــــــــ. (1391). حالات و مقاماتم. امید. چ 3. تهران: سخن.
15. شمیسا، سیروس. (1383). انواع ادبی. چ 10. تهران: فردوس.
16. ــــــــــــــ. (1389). فرهنگ تلمیحات. تهران: میترا.
17. صفا، ذبیح­الله. (1364). حماسه­سرایی در ایران. تهران: امیرکبیر. چ چهارم.
18. غلامرضایی، محمّد. (1377). سبک­شناسی شعر فارسی از رودکی تا شاملو. چ 1. تهران: جامی.
19. محمّدی­آملی، محمّدرضا. (1377). آواز چگور (زندگی و شعر مهدی اخوان ثالث). تهران: ثالث.
20. یاحقّی، محمّدجعفر. (1375). فرهنگ اساطیر و اشاره­های داستانی در ادبیّات فارسی. تهران: سروش.
21. ـــــــــــــــــ. (1385). جویبار لحظه­ها (ادبیات معاصر فارسی). تهران: جامی. چ هشتم.