ارائه الگوی بهینه بر مکان گزینی مراکز آتش نشانی با استفاده از ARC GIS (مطالعه موردی شهر اهواز)

فصلنامه جغـرافیا

مقاله 4، دوره 5، شماره 23، اسفند 1391، صفحه 87-118   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فریده اسدیان^{* 1}؛ افسانه دارویی زاده²

¹(دکتری جغرافیای طبیعی، ژئومرفولوژی،مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی)

²دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی)

چکیده

ایستگاههای آتش نشانی از جمله مراکز مهم و حیاتی خدمات رسانی در شهرها هستند که نقش مهمی در تامین ایمنی و آسایش شهروندان و توسعه شهرها دارند. بدیهی است انتخاب مکان بهینه این مراکز، بخصوص در کلان شهرها لازم و ضروری است. نمونه موردی ما در این پژوهش شهر اهواز است. این شهر با موقعیت جغرافیایی 31 درجه و 20 دقیقه عرض شمالی و 48 درجه و 40 دقیقه طول شرقی می‌باشد. وسعت این منطقه حدود 7925 کیلومتر مربع است ودر دو طرف رودخانه کارون ودر مسیر خط آهن سراسری واقع شده است. از اهداف این تحقیق می توان به کمبود ایستگاههای آتش نشانی در مناطق مختلف شهر که باعث تاخیر در رسیدن به محل حادثه و بالا رفتن آمار تلفات ناشی از حوادث شده است. دوری از مراکز آتش نشانی خود دلیلی بر بالا بودن نسبت تلفات بخصوص درمناطق محروم می باشد. ساکنان این مناطق اغلب از مهاجران و جنگ زده های شهر و روستاهای مرزی استان خوزستان می باشند. بی امنیتی محیط و برخی محدویت ها وعدم استفاده از استانداردهای شهری و نبود ایمنی در این مناطق باعث بالا رفتن آمار حوادث در این مناطق شده است. از دیگر اهداف این تحقیق دست یابی به پخشایش فضایی عادلانه در شهر می‌باشد. در این پژوهش با توجه به اهداف یاد شده، روشی که جهت بررسی وضع موجود کاربرها از نظر استقرار و نیز پیشنهاد مکان بهینه برای ایستگاههای آتش نشانی به کار گرفته شد، استفاده از GIS می باشد؛ بنابراین سعی می شود که با استفاده از GIS ( Extension: Special Analysis ) به مکان­یابی مناسب ترین سایت‌های آتش­نشانی جهت ساخت واحدهای جدید پرداخته شود. مطالعه و شناخت امکانات و کاربری‌های موجود درشهر اهواز که در فاز نهایی و طبق هدف بندی این تحقیق به مکان یابی مناسبترین سایت‌های خدماتی- ایمنی می‌انجامد. بر روی نقشه آوردن کاربری های موجود راه را برای مطالعات مشابه هموار می کند. از نتایج این کار بوضوح می توان به فضای های پیشنهادی جهت ساخت مراکز جدید آتش نشانی اشاره نمود که خود باعث کاهش آمار حوادث در شهر می شود. در پیشنهادات سعی شده که بهترین نقاط برای ساخت ایستگاههای آتش نشانی با توجه به مناطق همجوار و کاربری های موجود اشاره شود.

کلیدواژه‌ها

گزینی؛ آتش نشانی؛ اهواز؛ GIS

مراجع

1-     بارو، پی، ای، سیستمهای اطلاعات جغرافیایی، مترجم: حسن طاهرکیا، انتشارات سمت، تهران، پاییز ١٣٧٦.

2-     بحرینی،  سید حسین، فرایند طراحی شهری، انتشارات دانشگاه تهران، ١٣٨٥.

3-     بحرینی، سید حسین، فرآیند طراحی شهری، دانشگاه تهران، ١٣٨٦

4-     پرهیزکار، اکبر، ارایه الگوی مناسب مکان گزینی مراکز خدمات شهری با تحقیق در مدلها و GIS شهری، رساله دکترا، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، فروردین ١٣٧٦

5-     پورمحمدی، محمد رضا. برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، تهران، انتشارات سمت،1382

6-     حبیبی،  کیومرث و پوراحمد، احمد، توسعه کالبدی - فضایی شهر سنندج با استفاده از» GIS ، دانشگاه کردستان، ١٣٨٤ 

7-     زیاری، کرامت اله، اصول و روشهای برنامه ریزی منطقه ای، دانشگاه یزد،  چاپ اول، ١٣٧٨

8-     سعیدنیا، احمد، کتاب سبز شهرداری، جلد دوم، نظام نامه کاربری زمین شهری، تهران، مرکز مطالعات برنامه ریزی وزارت کشور،1378.

9-     سنجری، سارا،  Arc GIS 9.2 ، انتشارات عابد، 1387.

10-  سیف الدینی، فرانک،  مبانی برنامه ریزی شهری،  انتشارات آییژ، ١٣٨٠.

11 - شهابیان، شهرام (1376).مکان یابی فضایی ایستگاه های آتش نشانی با استفاده از GIS، نمونه موردی ناحیه شهران، مجبه شهر نگار، شماره 3.

12 - شیعه، اسماعیل، مقدمه‌ایبرمبانیبرنامه‌ریزیشهری،  دانشگاه علم وصنعت ایران، تهران، چاپ هفتم، ١٣٧٨.

13 - عابدین درکوش، سعید، «درآمدیبهاقتصادشهری»،چاپ هشتم، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، ١٣٨٥

14 - غصبان، فریدون، زمین شناسی زیست محیطی، انتشارات دانشگاه تهران،1375.

15 - قریب، فریدون، «مبانیبرنامهریزیحملونقلوطراحیشبکه»،جزوه درسی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ١٣٧٩

 

16 - مدیری، مهدی و خواجه، خسرو، اشارهایبهسامانههایاطلاعاتجغرافیایی GIS (سیستماطلاعاتجغرافیایی) برای برنامهریزیدرسطحمحلی،انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، چاپ چهارم، ١٣٨٤

17 - هاشمی، سادات «تحلیل مکانی GIS با Arc GIS Spatial Analysis » پیام موفقیت، 1386  

18 - استانداری استان خوزستان، سازمان برنامه و بودجه (معاونت برنامه ریزی)، سال 1386

19 - سالنامه آماری، سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان خوزستان، مرکز آمار ایران، سال 1385

20 - Jill Mcocay , 2009 , Arc GIS 9.2 ( using Arc GIS Spatial).

21 - Joohen.A , 2004 ,Key concept and techniques in GIS , SAGE