تاثیر خشکسالی بر کیفیت منابع آب زیرزمینی دشت ابهر

فصلنامه جغـرافیا

مقاله 6، دوره 5، شماره 23، اسفند 1391، صفحه 139-158   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

شوکت مقیمی^{* 1}؛ همایون مقیمی²؛ ام سلمه بابایی²

¹عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

²عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور

چکیده

آب زیرزمینی بخشی از چرخه ی آب را تشکیل می دهد و منبع قابل اطمینانی برای تامین آب مورد نیاز انسان است. خشکسالی ها مهمترین پدیده آب و هوایی هستند که این منابع را تحت تأثیر خود قرار می دهند. این مطالعه برای مدیریت بهینه ی منابع آب زیر زمینی در دشت ابهر، به بررسی تاثیر خشکسالی بر کیفیت منابع  آب زیرزمینی دشت فوق می پردازد تا تغییرات کیفیت شیمیایی آب های زیرزمینی را در مواقع تداوم خشکسالی ها پیگیری نماید. یکی از بهترین مقیاس ها برای ارزیابی خشکسالی و اثرات آن بکارگیری شاخص بارندگی استاندارد شده (SPI است. در این تحقیق به منظور تعیین دوره های خشکسالی از داده های بارش 5 ایستگاه دوره 1971 تا 2007 استفاده شد و برای بررسی کیفیت شیمیایی آب های زیرزمینی نتایج تجزیه شیمیایی نمونه های آب 27 حلقه چاه استفاده شد. نقشه های هم ارزش Cl, TDS, EC و Na با استفاده از سامانه ی اطلاعات جغرافیایی جهت بیان تغییرات کیفی تهیه شد. نتایج نشان داد با توجه به کاهش بارندگی، میانگین کل عناصر و مواد در آبهای زیرزمینی طی دوره مورد نظر 20 تا 25 درصد در آب افزایش یافته است. بدیهی است علاوه بر عامل طبیعی که خشکسالی است عوامل انسانی نظیر افزایش جمعیت، تغییر کاربری اراضی، افزایش کارخانه ها، افزایش استفاده از کود شیمیایی و سموم دفع آفات در این تغییر کیفیت آب نقش زیادی داشته است. ادامه این روند کاهش بارندگی و برداشت بیش از اندازه می تواند وضعیت این دشت را به حالت بحرانی نزدیک نماید.

کلیدواژه‌ها

پهنه بندی، شاخص بارندگی استاندارد شده (SPI)، شاخص Cl؛ TDS؛ ECو Na، خشکسالی، دشت ابهر

مراجع

حجازی زاده، زهرا و سعید جوی زاده (1389) مقدمه بر خشکسالی و شاخص های آن، تهران، سمت.

حسنی زارع، نادر و همکاران (1387 ) "اثرات خشکسالی سال آبی 87-86 بر کمیت و کیفیت منابع آب در استان خوزستان " تبریز: سومین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران.

خزانه داری، لیلی، منصوره کوهی، فاطمه زابل عباسی، شهزاد قندهای و شراره ملبوسی (1389) بررسی روند خشکسالی در ایران طی 30 سال آینده (2039-2010)، تهران، چهارمین کنفرانس منطقه ای تغییر اقلیم.

 دانشور وثوقی، فرناز و یعقوب دین پژوه (1391) بررسی روند تغییرات کیفیت آب زیر زمینی دشت اردبیل با استفاده از روش اسپیرمن، مجله محیط شناسی، سال 38، شماره 4، 17-28.

داورپناه، غلامرضا (1387) بررسی کیفیت شیمیایی منابع آب دشت ابهر، تبریز: سومین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران.

عبدی، پرویز و همکاران (1387) بررسی کیفیت شیمیایی منابع آب زیرزمینی دشتهای مهم استان زنجان بر اساس استانداردهای آبیاری اراضی کشاورزی، تبریز: سومین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران.

علیجانی، بهلول و ام السلمه بابایی، 1988، تحلیل فضایی خشکسالی های کوتاه مدت ایران، دانشگاه پیام نور مجله جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای. 121-109.

مدنی حسن، 1373، مبانی زمین آمار، چاپ اول، انتشارات دانشگاه صنعتی امیر کبیر، تفرش

مومن پور، عرفان و همکاران (1387) خشکسالی و تاثیر آن بر کیفیت منابع آب سطحی مطالعه موردی حوضه سیروان-زیر حوضه خلیج فارس، تبریز: سومین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران.

ناصری، حمیدرضا (1387) ارزیابی کیفی منابع آب زیرزمینی دشت رخ (تربت حیدریه) با استفاده از روش های زمین آمار، فصل نامه علمی و پژوهشی جغرافیایی سرزمین، شماره 17، 73-84.

 

Bhuiyan C., Singh R.P., Kongan F.N., (2006) :Monitoring Drought Dynamics in the Aravalli Region (India) using Different Indices based on Ground and Remot Sensing data, International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, vol. 8 : 289-302.

McKee, T. B. Doesken NJ and Kleist J. 1993. The relationship of drought Frequency and duration to time scales, 8th conference on Applied Climatology, 17-22.

Germer, Marco (2008), Seasonal precipitation changes in the wet season and their influence on flood/drought hazards in the Yangtze River Basin, China, Quaternary International, Volume 186, Issue 1, 1 August 2008, Pages 12-21

Brutsaert, W., (2010) “Annual Drought Flow and Ground Water Storage Trends in the Eastern Half of the United States During the Past two- Third Century, Springer, No. 100, pp. 93- 103.

Canter, L. W., (1987) “Groundwater Quality Protection. Lewispublications, Inc, Chelsea,MI

Dracup .J.A,et,al (1980) On the definition of Drought, water Resource Res. 16 (2) pp 297-302.