نگاهی دیگر به صنعت تجرید

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 3، دوره 1، شماره 1، بهمن 1388، صفحه 31-42   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

اصغر دادبه^*

عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

چکیده

در زبان و ادب فارسی صنعت تجرید را به «خطاب النّفس» تعبیر و تعریف می‌کنند و در زبان و ادب‌عربی ضمن تأکید بر انتزاع موصوف دوم از موصوف اول که عبارت است از انتزاع شخصیّت خیالی از شخصیّت واقعی، صورت‌هایی بیش از صورت خطاب‌النّفس از صنعت تجرید بدست می‌دهند.
هدف این مقاله آن است که نشان بدهد: اوّلاً؛ می‌توان در طرح موضوع شیوه‌ای مناسب‌تر برگزید؛  ثانیاً؛ در زبان و ادب فارسی، تجرید منحصر به خطاب‌النّفس نیست.

کلیدواژه‌ها

تجرید؛ انتزاع؛ شخصیّت واقعی؛ شخصیّت خیالی؛ خطاب‌النّفس

مراجع

 

الف) منابع فارسی و عربی:

1. آق اولی، عبدالحسین، «درر الادب»، شیراز، انتشارات معرفت، 1340 ش.
2. آهنی، غلامحسین، «معانی بیان»، تهران، بی‌نا، بی‌تا.
3. اعشی، میمون‌بن قیس، «دیوان»، به کوشش م. محمّدحسین، قاهره، مکتبه الاداب، بی‌جا.
4. تفتازانی، سعدالدّین، مسعود، «المطوّل»، قم، مکتبه الدّاوری، بی‌نا.
5. همو، «شرح المختصر»، قم، کتابفروشی کتبی نجفی، بی‌تا.
6. تقوی، نصرالله، «هنجار گفتار»، اصفهان، ناشر فرهنگ سرای اصفهان، چاپ دوم، 1363ش.
7. جرجانی، میر سیّد شریف، «کتاب التعریفات»، مصر، بی‌نا، 1306 ق.
8. خطیب قزوینی، محمّد، «الایضاح فی علوم البلاغه»، بیروت، 1405 ق. 1985م؛ همو، «التلخیص فی علوم البلاغه»، به کوشش عبدالرحمن برقوقی، مصر، المکتبه التجاریه، 1350ق – 1932م.
9. حافظ، شمس‌الدّین، «دیوان»، به کوشش محمّد قزوینی – قاسم غنی، تهران، زوّار، بی‌تا.
10. رجایی، محمّد خلیل، «معالم البلاغه»، شیراز، دانشگاه شیراز، 1340ش.
11. شفیعی کدکنی، محمّدرضا، «شاعر آینه‌ها»، تهران، انتشارات، آگاه، 1366ش.
12. صفا، ذبیح‌الله، «تاریخ ادبیات در ایران»، تهران، انتشارات فردوس، جلد پنجم، بخش دوم، 1371ش.
13. الطیبی، حسین، «التّبیان فی‌البیان»، به کوشش د. توفیق الفیل، و عبدالطیف لطف‌الله، کویت، 1406ق – 1986م.
14. فقیر دهلوی، میرشمس‌الدّین، «حدائق البلاغه»، لکهنو، 1872م.
15. گرگانی، شمس‌العلما، «ابدع البدایع در فن بدیع»، تهران، چاپخانه آقا سیّد مرتضی؛ 1328ق.
16. مازندرانی، محمّد هادی بن محمّد صالح، «انوار البلاغه»، به کوشش محمّدعلی غلامی‌نژاد، تهران، انتشارات میراث مکتوب، 1376ش.
17. متنبی، احمد، «دیوان»، به کوشش عبدالوهاب عزّام، بیروت، دارلزهرا، بی‌تا.
18. محمود حسینی، برهان‌الدّین عطاءالله، «بدایع الصنایع»، به کوشش رحیم مسلمانیان قبادیانی، تهران، 1384ش.
19. نظامی عروضی سمرقندی، «چهار مقاله»، به کوشش محمّد قزوینی، تهران، ابن سینا، 1341ش.
20. نظیری نیشابوری، محمّد حسین، «دیوان»، به کوشش محمّد رضا طاهری، تهران، انتشارات نگاه، 1379ش.
21. هاشمی، احمد، «جواهر البلاغه»، بیروت، داراحیاء التراث‌العربی، بی‌تا.
22. هدایت، رضاقلی خان، «مدارج البلاغه»، به کوشش حسین معرفت، شیراز، انتشارات معرفت، چاپ دوم، 1355ش.
23. همایی، جلال‌الدّین، «فنون بلاغت و صناعات ادبی»، تهران، انتشارات طوس، جلد اوّل، 1361ش.

 

ب) منابع انگلیسی:

 

1. Abrams M.H; A glossary of Literary Terms, New York, elc, 1971.

2. Cuddon, J.A; A Dictionary of Literary Terms, and Literary Theory, New York, Black well.