تـأثیر سطوح مختلف تراکم بوته و کنترل تلفیقی (شیمیایی – مکانیکی) بر کنترل علف‏های هرز، عملکرد و اجزای عملکرد ذرت دانه‏ای (704SC. ) در شرایط آب و هوایی لالی

دوفصلنامه ی علوم به زراعی گیاهی

مقاله 4، دوره 3، شماره 2، اسفند 1392، صفحه 25-30   

چکیده

به منظور تعیین سطوح مختلف تراکم بوته و کنترل تلفیقی (شیمیایی – مکانیکی) بر کنترل علف‏های هرز، عملکردو اجزای عملکرد ذرت دانه‏ای رقم سینگل کراس 704 در شرایط آب و هوایی لالی، آزمایشی طی سال زراعی 1388 - 1387 به صورت طرح کرت‏های خرد شده در قالب بلوک‏های کامل تصادفی با سه تکرار در شهرستان لالی اجرا شد. اولین عامل تراکم بوته، در سه سطح: 50000، 70000 و 90000 بوته بر هکتار به عنوان عامل اصلی بوده و عامل دوم کنترل تلفیقی (شیمیایی – مکانیکی) در 5 سطح: آترازین + لاسو + یک‏بار کولتیواسیون، آترازین + لاسو + توفوردی + دو بار کولتیواسیون، ارادیکان + توفوردی + دوبار کولتیواسیون، شاهد عاری از علف‏هرز و شاهد بدون کنترل علف‏های هرز به عنوان عامل فرعی بود. نتایج آزمایش نشان داد که وزن خشک علف‏های هرز، تعداد دانه در ردیف، وزن تک دانه، عملکرد دانه، و شاخص برداشت در طول دوره رشد دارای اختلاف معنی‏داری بین تیمارها بودند. هم‏چنین نتایج نشان داد که تیمار  ارادیکان + توفوردی + دوبار کولتیواسیون همراه با کاشت بوته‏های ذرت با تراکم 90000 بوته بر هکتار دارای بالاترین درصد کنترل علف‏های هرز و با تولید کل ماده خشک 1890 کیلوگرم بر هکتار و عملکرد دانه 10000 کیلوگرم بر هکتار بعد از تیمار کنترل کامل علف‏های هرز بالاترین تولید را داشته است.

کلیدواژه‌ها

: ذرت؛ تراکم بوته؛ علف‏کش‏ها؛ عملکرد

اصل مقاله

تـأثیر سطوح مختلف تراکم بوته و کنترل تلفیقی (شیمیایی – مکانیکی) بر کنترل علف‏های هرز، عملکرد و اجزای عملکرد ذرت دانه‏ای (704SC. ) در شرایط آب و هوایی لالی

مجید احمدی¹، زهرا خدارحم‏پور²

1- دانش ‏آموخته کارشناسی ارشد مکانیزاسیون دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، 2- استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر

چکیده

به منظور تعیین سطوح مختلف تراکم بوته و کنترل تلفیقی (شیمیایی – مکانیکی) بر کنترل علف‏های هرز، عملکردو اجزای عملکرد ذرت دانه‏ای رقم سینگل کراس 704 در شرایط آب و هوایی لالی، آزمایشی طی سال زراعی 1388 - 1387 به صورت طرح کرت‏های خرد شده در قالب بلوک‏های کامل تصادفی با سه تکرار در شهرستان لالی اجرا شد. اولین عامل تراکم بوته، در سه سطح: 50000، 70000 و 90000 بوته بر هکتار به عنوان عامل اصلی بوده و عامل دوم کنترل تلفیقی (شیمیایی – مکانیکی) در 5 سطح: آترازین + لاسو + یک‏بار کولتیواسیون، آترازین + لاسو + توفوردی + دو بار کولتیواسیون، ارادیکان + توفوردی + دوبار کولتیواسیون، شاهد عاری از علف‏هرز و شاهد بدون کنترل علف‏های هرز به عنوان عامل فرعی بود. نتایج آزمایش نشان داد که وزن خشک علف‏های هرز، تعداد دانه در ردیف، وزن تک دانه، عملکرد دانه، و شاخص برداشت در طول دوره رشد دارای اختلاف معنی‏داری بین تیمارها بودند. هم‏چنین نتایج نشان داد که تیمار  ارادیکان + توفوردی + دوبار کولتیواسیون همراه با کاشت بوته‏های ذرت با تراکم 90000 بوته بر هکتار دارای بالاترین درصد کنترل علف‏های هرز و با تولید کل ماده خشک 1890 کیلوگرم بر هکتار و عملکرد دانه 10000 کیلوگرم بر هکتار بعد از تیمار کنترل کامل علف‏های هرز بالاترین تولید را داشته است.

واژه‏های کلیدی: ذرت، تراکم بوته، علف‏کش‏ها، عملکرد

 

مقدمه

از جمله عواملی که عملکرد ذرت را به شدت تحت تأثیر قرار می‏دهد وجود علف‏های هرز است که از طریق رقابت با گیاه زراعی موجب کاهش عملکرد می‏شود. هم‏چنین علف‏های هرز محلی برای زندگی آفات و بیماریها محسوب شده و از این طریق به عملکرد گیاه زراعی زیان وارد می‏کنند. نتایج آزمایشات متعدد موید این مطلب است که ذرت به شدت می‏تواند مغلوب علف‏های هرز شود و کاهش عملکردی معادل 25 تا 75 درصد را نشان دهد( 4، 8، 12). وفابخش (1374) گزارش داد کنترل شیمیایی، زراعی و مکانیکی علف‏های هرز ذرت، توانست عملکرد دانه را به ترتیب به میزان 23/6، 47/5، 64/2 درصد افزایش دهد(1). ویلسون (1993) گزارش داد اجرای کولتیواسیون، تراکم علف‏های هرز را کاهش می‏دهد ولی تعدادی از علف‏های هرز از کنترل فرار کرده و موجب کاهش عملکرد می‏شوند(18). مولدر و دول (1993) پیشنهاد کردند که اجرای کولتیواسیون در چند نوبت تکرار شود(15). بسیاری از آزمایشات انجام شده حاکی از کنترل موفقیت‏آمیز علف‏های هرز توسط روش شیمیایی می‏باشد(5، 8، 9). مولر و همکاران (1997) با مقایسه چند روش کنترل علف‏های هرز به این نتیجه رسیدند که از نقطه نظر اقتصادی و اکولوژی کنترل تلفیقی دارای اثرات مثبت می‏باشد(14). گاتسی و همکاران (2001) گزارش دادند که بالاترین عملکرد ذرت دانه‏ای در تیمار کنترل تلفیقی علف‏های هرز به دست آمده است (10). استفاده مناسب از تراکم مناسب بوته به همراه تلفیق روش‏های کنترل زراعی و شیمیایی این امکان را فراهم می‏سازد که بتوان به مقدار بیشتری علف‏های هرز را کنترل نمود. این آزمایش با هدف ارزیابی تأثیر سطوح مختلف تراکم بوته و کنترل تلفیقی(شیمیایی – مکانیکی) بر علف‏های هرز، عملکرد دانه و اجزای عملکرد ذرت اجرا شد.

 

مواد و روش‏‏ها

آزمایش به صورت طرح کرت‏های خرد شده در قالب بلوک‏های کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1387-1388با مشخصات جغرافیایی 32 درجه و 24 دقیقه عرض شمالی و 49 درجه و 8 دقیقه طول شمالی با ارتفاع 365 متر از سطح دریا اجرا شد. عامل اصلی در سه سطح تراکم به میزان 50000 ، 70000 و 90000 بوته بر هکتار و عامل فرعی در 5 سطح کنترل تلفیقی شیمیایی - مکانیکی(آترازین + لاسو + یک‏بار کولتیواسیون، آترازین + لاسو + توفوردی + دو ‏بار کولتیواسیون، ارادیکان + توفوردی + دو ‏بار کولتیواسیون، شاهد عاری از علف‏هرز، شاهد بدون کنترل علف‏های هرز) بود. هر کرت فرعی شامل 7 خط با فاصله 75 سانتی‏متر و فاصله دو بوته روی ردیف در تراکم‏های 50000، 70000 و 90000 بوته در هکتار به ترتیب 26، 19 و15 سانتی‏متر در نظر گرفته شد. طول هر خط کاشت 8 متر و فاصله دو کرت فرعی یک ردیف نکاشت و فاصله دو کرت اصلی  دو ردیف در نظر گرفته شد. تیمار علف‏کش پیش کاشت ارادیکان به میزان 6 لیتر بر هکتار به مدت 24 ساعت قبل از کاشت محصول اصلی استفاده شد. سپس با یک دیسک سبک با خاک مخلوط شد. تیمارهای پیش از سبز شدن شامل آترازین به میزان یک کیلوگرم بر هکتار و لاسو به میزان 4 لیتر بر هکتار و تیمار علف‏کش بعد از کاشت توفوردی به میزان یک لیتر بر هکتار در مرحله 3 برگی گیاه زراعی استفاده شد. تجزیه واریانس با استفاده از نرم‏افزار SAS،  مقایسه میانگین‏ها با آزمون دانکن در سطح 5 درصد انجام شد.

 

نتایج و بحث

وزن خشک علف‏های هرز تحت تأثیر تیمارهای تراکم بوته و روش‏های کنترل در سطح 1% معنی‏دار شد(جدول 1). بیش‏ترین وزن خشک علف‏های هرز با میانگین 2900 کیلوگرم بر هکتار متعلق به تراکم 50000 بوته بر هکتار و کم‏ترین وزن خشک علف‏های هرز با میانگین 1910 کیلوگرم بر هکتار متعلق به تراکم 90000 بوته بر هکتاربود (جدول2). مورفی و همکاران (1996) طی بررسی‏های مختلف به این نتیجه رسیدند به دلیل افزایش توان رقابتی گیاه زراعی، دوره بحرانی کنترل علف‏های هرز را کاهش می‏دهد(16). صابر علی و همکاران (1384) این نتایج را تأیید کردند(4). بیش‏ترین وزن خشک علف‏های هرز با میانگین 5610 کیلوگرم بر هکتار متعلق به تیمار شاهد بدون کنترل علف‏های هرز و کم‏ترین وزن خشک علف‏های هرز شاهد  عاری از علف‏های هرز بود‏(جدول2). نتایج نشان می‏دهد که ارادیکان در مقایسه با آترازین در کنترل علف‏های هرز بهتر عمل می‏کند و می‏توان دلیل آن را به تأثیر مثبت این علف‏کش بر گیاهچه‏های در حال جوانه‏زنی ارتباط داد. مهم‏ترین تأثیر این علف‏کش جلوگیری از سنتز چربی می‏باشد. عملکرد دانه تحت تأثیر تیمارهای تراکم بوته و روش‏های کنترل در سطح 1% معنی‏دار شد(جدول 1). بیش‏ترین عملکرد دانه با میانگین 9274 کیلوگرم بر هکتار متعلق به تراکم 90000 بوته بر هکتار و کم‏ترین عملکرد دانه با میانگین 7373 کیلوگرم بر هکتار متعلق به تراکم 50000 بوته بر هکتاربود (جدول2). نتایج ارائه شده توسط جسون فردریک (2004) و اسفندیاری و هاشمی (1381) نتایج فوق را تأیید می‏نمایند. در بین تیمار‏های تلفیقی، تیمار ارادیکان + توفوردی + دو بار کولتیواسیون با میانگین 8730 کیلوگرم بر هکتار در مقایسه با دیگر تیمارهای تلفیقی برتری محسوسی نشان داد. این نتایج با نتایج نادری درباغشاهی و خواجه‏پور (1372)، ویلسون (1993) و مولدر و دول (1993) مطابقت دارد(6، 18، 14). تعداد ردیف در بلال تحت تأثیر تیمارهای مختلف معنی‏دار نشد. در حالی که تعداد دانه در ردیف و وزن تک دانه تحت تأثیر تیمارهای مختلف معنی‏دار شد. با توجه به اینکه تعداد ردیف در بلال بیش‏تر تحت تأثیر عوامل ژنتیکی است و کمتر تحت تأثیر عوامل محیطی قرار می‏گیرد. مورفی و همکاران این مطلب را تأیید می‏نمایند(16). بیش‏ترین تعداد دانه در ردیف به میزان 43 دانه متعلق به تراکم 50000 بوته بر هکتار و کم‏ترین تعداد دانه در ردیف به میزان 37 دانه متعلق به تیمار 90000 بوته بر هکتاربود (جدول2). همان طوری که در نتایج سایر محققین هم اثبات شده با افزایش تراکم گیاهی تعداد دانه در ردیف کاهش می‏یابد (6، 11). در بین تیما رهای تلفیقی، تیمار ارادیکان + توفوردی + دو بار کولتیواسیون در مقایسه با سایر تیمارهای تلفیقی، تعداد دانه در ردیف بیش‏تری را تولید کرد. این یافته‏ها با نتایج نادری درباغشاهی و خواجه‏پور (1372) و تولورایا^[1] و همکاران (1996) مطابقت دارد. . بیش‏ترین وزن تک دانه به میزان 276 میلی‏گرم متعلق به تراکم 50000 بوته بر هکتار و کم‏ترین وزن تک دانه به میزان 223 میلی‏گرم متعلق به تیمار 90000 بوته بر هکتاربود (جدول 2). وفابخش و راشد محصل (1374) گزارش نمودند که با افزایش بوته وزن دانه کم می‏شود(8). جانسون و همکاران (1998) نیز این موضوع را بررسی و تأیید کردند(12). در بین تیمارهای تلفیقی، تیمار ارادیکان + توفوردی + دو بار کولتیواسیون در مقایسه با سایر تیمارهای تلفیقی، وزن تک دانه بیش‏تری را تولید کرد. به نظر می‏رسد که افزایش سهم گیاه از منابع موجود و ایجاد فضای مناسب برای انجام عمل فتوسنتز و کاهش رقابت علف‏های هرز با گیاه زراعی دلیل اصلی افزایش وزن تک دانه می‏باشد. اقتداری نائینی و غدیری (1375) و اصغری و چراغی (1378) این موضوع را بررسی و تایید نمودند(2، 3).

 

 

 

 

جدول1- نتایج تجزیهواریانس میانگین مربعات وزن خشک کل علف‏های هرز، عملکرد دانه و صفات وابسته به آن

منابع تغییرات	درجه آزادی	وزن خشک کل علف‏های هرز	عملکرد دانه	تعداد ردیف در بلال	تعداد دانه در ردیف	وزن تک دانه	شاخص برداشت
تکرار (بلوک)	2	02/8543	8/527807	17/0	33/9	86/78	1/2
تراکم	2	*022/25524	**5/13563423	ns22/2	*24/39	**06/10756	**3/49
خطای a	4	089/1949	2/124736	92/0	96/5	43/264	2/64
روش‏های کنترل	4	**53/428925	**09/97847	ns3/0	**6/36	**07/565	*61/14
روش‏های کنترل × تراکم	8	**55/5956	*15/926895	ns67/0	*5/24	**15/507	*3/15
خطایb	24	3/2530	19/366104	47/0	84/10	96/145	18/4
ضریب تغییرات(%)	-	56/14	27/7	2/5	25/8	88/4	85/3

ns ، _* و _**: به ترتیب غیر معنی‏دار و معنی‏دار در سطح احتمال 5% درصد و 1% درصد

جدول 2- مقایسه میانگین وزن خشک کل علف‏های هرز، عملکرد دانه  واجزا عملکرد تحت تأثیر تیمارهای آزمایش

تیمار	وزن خشک کل علف‏های هرز (kg/ha)	عملکرددانه (kg/ha)	تعداد ردیف در بلال	تعداد دانه در بلال	وزن تک دانه	شاخص برداشت
تراکم بوته
50000	a2900	c7373	a987/13	a43	a276	a5/55
70000	b2390	b8486	a680/13	b40	b242	b5/53
90000	c1910	a9274	a987/12	c37	c223	c9/51
روش‏های کنترل
شاهد بدون کنترل علف‏های هرز	a5610	d6605	a2/12	c35	c234	d04/55
آترازین+ لاسو+ یکبار کولتیواسون	b2710	d7737	a472/12	b40	b245	d5/51
آترازین+ لاسو+ توفوردی +  دو بار کولتیواسون	c2110	c8044	a333/13	b41	b248	c52
ارادیکان + توفوردی + دو بار کولتیواسیون	d1540	b8730	a733/13	b44	ab254	b9/52
شاهد عاری از علف هرز	e0	a9425	a983/13	a46	a267	a06/54

ستون‏هایی که در یک حرف مشترک هستند فاقد تفاوت آماری بر اساس آزمون دانکن در سطح احتمال 5% می‏باشند.

---

4. Toloraya et  al

مراجع

1. اسفندیاری، ح، و ج. م. هاشمی. 1381. اثر ترکم بوته و مصرف علف‏کش در کنترل علف‏های هرز لوبیا. مجموعه مقالات هفتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات. تهران. ایران. اردیبهشت 1381. ص 427.
2. اقتداری نائینی، ع. و ح. غدیری. 1375. تعیین دوره بحرانی کنترل علف‏های هرز ذرت دانه‏ای در منطقه باجگاه استان فارس. مجموعه مقالات چهارمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات. تهران. ایران. خرداد 1375.ص 173-172.
3. اصغری، ج. و ع. ر. چراغی. 1378. دوره بحرانی کنترل علف‏های هرز ذرت دانه‏ای در شرایط استان کرمانشاه. مجموعه مقالات هشتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات. تهران. ایران. 18-20خرداد 1378. ص 579.
4. صابر‏علی، س.، ا. حجازی، و م. ع. باغستانی.1384. بررسی روند تغییرات شاخص سطح برگ سلمه‏تره در تراکم‏ها و آرایش‏های کاشت مختلف ذرت. اولین همایش علوم علف‏های هرز ایران.
5. لطفی‏ آزاد، د. 1376. بررسی اثرات روش‏های کنترل مکانیکی و شیمیایی و تلفیق آن‏ها بر کنترل علف‏هرز و عملکرد ذرت رقم سینگل- کراس 704 در شرایط اهواز. پایان نامه کارشناسی ارشد زراعت. دانشگاه کشاورزی رامین.
6. نادری در‏باغشاهی، م.، ح. و م. ح. خواجه‏پور. 1372. کاربرد علف‏کش‏های ارادیکان، آترازین و4D, 2برای کنترل علف‏های هرز ذرت، مجله علوم کشاورزی ایران. 28: 68-59.
7. نورمحمدی، ق.، س. ع. سیادت، و ع. کاشانی. 1380. زراعت غلات. انشارات دانشگاه چمران.
8. وفابخش، ک، و م. ح. راشد محصل. 1374. بررسی اثر روش‏های مختلف کنترل بر رقابت علف‏های هرز و خصوصیات مرفولوژی عملکرد و اجزای عملکرد ذرت دانه‏ای. پایان نامه کارشناسی ارشد علف‏های هرز. دانشگاه فردوسی مشهد.
   1. Buhler, D. D. 1991. Early preplans atrazine and metolachlor in conservation tillage corn (zea mays). Weed technol. 5: 66-71.

10. Gatsi, T., K. Kanyungwe, A. Makanganise, and S. Mabasa. 2001. Economics of integrated tillage and weed control practices on maize- based systems in the small holder farming sector of zembabwe. Seventh eas tern and southern Africa regional maize conference. PP: 491-494.

11. Jason, K., and J. Frederick. 2004. Integrated weed management strategies for maize(zea mays) production on the southeastern coastal plains of north America. Crop protection. 24: 119- 129.

12. Johnson, G., T. R. hoverslad, and W. R. Green. 1988. Integrated weed management using narrow corn row spacing, herbicides and cultivation. Agric. 90: 40-46.

13. Lehoczky, E. 2002. Study on the competition between maize and barnyard grass (Echinochola curs- galli). Acta biological zegediensis 46: 185-186.

14. Mohler, c. and J. Pleasant. 1997. Evaluation of mechanical weed  management programs for corn. Weed  technol. 11: 123-131.

15. Mulder, T. A, and J. D. Doll.1993. Integrated reduced herbicide use with mechanical weeding in corn Weed technol. 7: 382-389.

16. Murphy, S. D., Y. yakubu, S. weise, and C. swanton. 1996. Effect loft planting patterns and inter- row cultivation on competition between corn (zea Mays) and late emerging weeds. Weed sci. 44: 865-870.

17. Toloraya, T., L. sum kina, and T. metsyna. 1996. Effectiveness of chemical weeding. Kakuruza- sorgos. 4: 20-21.

18. Wilson, R.G. 1993. Effect of preplan tinge Post plant cultivation and herbicide on weed density in corn (zea Mays). Weed technology.7: 382-389

19. Wilson, R. G. 1984. Accelerated degration of thiocarbamate and herbicide in soil with prior thiocarbamate herbicide exposure. Weed sci 32: 264-268.