اثر سطوح پتاسیم بر تحمل به تنش خشکی در کلزا

دوفصلنامه ی علوم به زراعی گیاهی

مقاله 5، دوره 3، شماره 2، اسفند 1392، صفحه 31-34   

چکیده

به منظور بررسی اثر مصرف کود پتاسیم بر تحمل به تنش خشکی در کلزا آزمایشی به صورت اسپلیت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی به سه تکرار در سال زراعی 1389-1388 در ایستگاه کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی شامل تنش کم­آبی در سه سطح آبیاری پس از 80، 130 و 180 میلی­متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A در کرت­های اصلی، رقم اُکاپی و لیکورد در کرت­های فرعی و پتاسیم در سه سطح شامل عدم مصرف پتاسیم، 100 کیلوگرم و 200 کیلوگرم پتاسیم در هکتار در کرت­های فرعی فرعی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که عملکرد بوته در رقم اُکاپی با مصرف صفر، 100 و 200 کیلوگرم در هکتار به ترتیب معادل 070/4، 274/6 و 391/5 به دست آمد و در رقم لیکورد با مصرف صفر، 100 و 200 کیلوگرم در هکتار کود پتاسیم عملکرد دانه به ترتیب 627/5، 142/4 و 431/5 گردید اثر متقابل سطوح مختلف کود پتاسه و رقم بر عملکرد بوته در سطح احتمال 1% و بر ارتفاع بوته در سطح احتمال 5% معنی­دار بود. اثر متقابل سطوح مختلف آبیاری و کود پتاسه بر تعداد خورجین در بوته در سطح احتمال 5% معنی­دار شد. اثر متقابل سطوح مختلف آبیاری، رقم و پتاسیم بر صفات تعداد دانه در بوته، دوره پر شدن دانه در سطح احتمال 1% و بر سطح برگ در سطح احتمال 5% معنی­دار شد.

کلیدواژه‌ها

کلزا؛ پتاسیم و تنش خشکی

اصل مقاله

اثر سطوح پتاسیم بر تحمل به تنش خشکی در کلزا

مهرداد یارنیا¹، سیمین پیروزخواه²

1- دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، 2- دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

[e-mail]

چکیده

به منظور بررسی اثر مصرف کود پتاسیم بر تحمل به تنش خشکی در کلزا آزمایشی به صورت اسپلیت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی به سه تکرار در سال زراعی 1389-1388 در ایستگاه کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی شامل تنش کم­آبی در سه سطح آبیاری پس از 80، 130 و 180 میلی­متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A در کرت­های اصلی، رقم اُکاپی و لیکورد در کرت­های فرعی و پتاسیم در سه سطح شامل عدم مصرف پتاسیم، 100 کیلوگرم و 200 کیلوگرم پتاسیم در هکتار در کرت­های فرعی فرعی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که عملکرد بوته در رقم اُکاپی با مصرف صفر، 100 و 200 کیلوگرم در هکتار به ترتیب معادل 070/4، 274/6 و 391/5 به دست آمد و در رقم لیکورد با مصرف صفر، 100 و 200 کیلوگرم در هکتار کود پتاسیم عملکرد دانه به ترتیب 627/5، 142/4 و 431/5 گردید اثر متقابل سطوح مختلف کود پتاسه و رقم بر عملکرد بوته در سطح احتمال 1% و بر ارتفاع بوته در سطح احتمال 5% معنی­دار بود. اثر متقابل سطوح مختلف آبیاری و کود پتاسه بر تعداد خورجین در بوته در سطح احتمال 5% معنی­دار شد. اثر متقابل سطوح مختلف آبیاری، رقم و پتاسیم بر صفات تعداد دانه در بوته، دوره پر شدن دانه در سطح احتمال 1% و بر سطح برگ در سطح احتمال 5% معنی­دار شد.

واژه­های کلیدی: کلزا، پتاسیم و تنش خشکی.

 

مقدمه

در بین تمامی منابع لازم برای رشد و فعالیت گیاه، آب به عنوان فراوان­ترین و نیز محدود کننده­ترین منبع برای کشاورزی محسوب می­شود (1). در یک بررسی که بر روی دو رقم مقاوم به خشکی (H – 19) و حساس به خشکی (CON-II) تحت شرایط گلخانه و مزرعه انجام گرفت، مشخص گردید که کاربرد پتاسیم تعداد میان گره­ها، ارتفاع گیاه، محتوای آب نسبی، سرعت رشد نسبی، سرعت اسمیلاسیون خالص، شاخص سطح برگ و عملکرد نهایی دانه را افزایش و پتانسیل اسمزی را کاهش داد. کاربرد پتاسیم باعث تغییر و تعدیل یا کم کردن پتانسیل اسمزی تحت شرایط تنش خشکی شد(2).

 

 

مواد و روش­ها

به منظور بررسی تغییرات عملکرد کلزا، تحقیقی به صورت آزمایش اسپلیت اسپلیت پلات در قالب بلوک­های کامل تصادفی و در سه تکرار در ایستگاه کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز اجرا شد. تنش کم­آبی در سه سطح آبیاری پس از 80، 130 و 180 میلی­متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A در کرت­های اصلی، رقم اکاپی و لیکورد در کرت­های فرعی و کود پتاسیم در سه سطح مصرف صفر، 100 و 200 کیلوگرم در هکتار در کرت­های فرعی فرعی قرار گرفتند. صفاتی نظیر ارتفاع بوته. تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در بوته، دوره پر شدن دانه، سطح برگ و عملکرد دانه در بوته اندازه­گیری شد.

 

بحث و نتایج

با افزایش مصرف کود پتاسه ارتفاع بوته در رقم اکاپی افزایش یافت. مصرف کود پتاسیم در رقم لیکورد تغییر معنی­داری در ارتفاع بوته ایجاد نکرد (شکل 1).

 

شکل 1- اثر سطوح مختلف کود پتاسیم و رقم بر ارتفاع بوته

بر اساس نتایج حاصله تعداد خورجین در بوته با افزایش شدت تنش کم­آبی از 80 به 130 و 180 میلی­متر تبخیر از تشتک تبخیر کاهش یافت. مصرف کود پتاسه در آبیاری پس از 80 میلی­متر تبخیر منجر به افزایش معنی­دار این سخت صفت شد. ولی تغییرات آن در مصرف کود پتاسیم در آبیاری پس از 130 و 180 میلی­متر تبخیر از تشتک تبخیر معنی­دار نبود (شکل 2).

 

شکل 2- اثر متقابل تنش کم آبی و کود پتاسیم بر تعداد خورجین در بوته

افزایش شدت تنش کم­آبی از 80 میلی­متر تبخیر به 130 و 180 میلی­متر تبخیر از تشتک تبخیر در تمام سطوح مصرف کود پتاسه منجر به کاهش معنی­دار تعداد دانه در بوته شد (شکل 3)

 

شکل 3- اثر متقابل تنش کم آبی، پتاسیم و رقم بر تعداد دانه در بوته

مصرف کود پتاسیم در آبیاری پس از 80 و 180 میلی­متر تبخیر از تشتک تبخیر منجر به افزایش معنی­دار دوره پر شدن دانه شد ولی تغییرات آن در مصرف کود پتاسیم در آبیاری پس از 130 میلی­متر تبخیر از تشتک تبخیر معنی­دار نبود (شکل 4).

 

شکل4- اثر متقابل تنش کم آبی و پتاسیم بر دوره پر شدن دانه

افزایش شدت تنش از 80 میلی­متر تبخیر به 801 میلی­متر تبخیر از تشتک تبخیر در تمام سطوح مصرف کود پتاسه دو رقم منجر به کاهش سطح برگ گردید. اعمال تنش کم­آبی و مصرف کود پتاسیم در رقم لیکورد تغییر معنی­داری در سطح برگ ایجاد نکرد (شکل 5).

 

شکل 5- اثر متقابل تنش کم آبی، پتاسیم و رقم بر سطح برگ

با افزایش مصرف کود پتاسیم عملکرد دانه یک بوته در رقم اکاپی افزایش یافت. افزایش عملکرد دانه یک بوته در رقم اکاپی در تیمار 100 کیلوگرم در هکتار پتاسیم نسبت به عدم مصرف آن معنی­دار بود. مصرف پتاسیم در رقم لیکورد تغییر معنی­داری در عملکرد دانه یک بوته ایجاد نکرد (شکل 6).

 

شکل 6 – اثر متقابل مصرف کود پتاسیم و رقم بر عملکرد یک بوته

مراجع

1. کافی، م.، الف، زند.، ب، کامکاری.، ح، شریفی ،و م. گلدانی. 1383. فیزیولوژیکی گیاهی (ترجمه). انتشارات دانشگاه تهران. 599 صفحه

2-Aslam, K.H.M., 2004. Intra specific variation and role of potassium for drought tolerance in oilseed rape. PhD thesis. University of Arid Agriculture. Rawalpindi. / ID code 89.