کارایی کنترل تلفیقی علف‏های هرز بر عملکرد لوبیا چشم بلبلی در شرایط شمال خوزستان

دوفصلنامه ی علوم به زراعی گیاهی

مقاله 6، دوره 5، شماره 1، شهریور 1394، صفحه 34-37   

چکیده

به منظور بررسی کارایی کنترل تلفیقی علف‏های هرز بر عملکرد محصول لوبیا چشم بلبلی تحقیقی در تابستان 1388 در شهرستان شوشتر انجام پذیرفت. فاکتور اصلی (بدون، یک­بار و دوبار کولیتواسیون) و فاکتور فرعی (علف‏کش‌های ایمازتاپیر، ستوکسیدیم و بنتازون) در قالب طرح‌ کرت‏های خرد شده بر پایه بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار اعمال گردید. نتایج نشان داد که تفاوت معنی‏دار بین تیمارها از نظر کاهش وزن خشک و تراکم علف‏های هرز وجود دارد. بهترین تیمار در کاهش وزن خشک و تعداد کل علف‏های هرز به ترتیب دوبارکولیتواسیون و علف‏کش بنتازون به میزان 93 و 82 درصد نسبت به شاهد بود. بین تیمارهای مختلف از نظر عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و شاخص برداشت در سطح احتمال 5 درصد تفاوت معنی‏دار وجود داشت. تأثیر بهترین تیمار بر عملکرد لوبیا چشم بلبلی استفاده از دوبار کولتیواسیون همراه با علف‏کش بنتازون بود. این تیمار عملکرد دانه و شاخص برداشت را به میزان 68 و 31 درصد نسبت به شاهد افزایش داد.

کلیدواژه‌ها

لوبیا چشم بلبلی؛ کنترل تلفیقی؛ کولتیواسیون؛ علف‏کش

اصل مقاله

کارایی کنترل تلفیقی علف‏های هرز بر عملکرد لوبیا چشم بلبلی در شرایط شمال خوزستان

عذرا فرخ بخت¹، شاپور لرزاده²، زهرا خدارحم‏پور²

1 – دانشجوی کارشناسی ارشد شناسایی و مبارزه با علف‏های هرز دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، 2- استادیار دانشگا آزاد اسلامی واحد شوشتر

[e-mail]

چکیده

به منظور بررسی کارایی کنترل تلفیقی علف‏های هرز بر عملکرد محصول لوبیا چشم بلبلی تحقیقی در تابستان 1388 در شهرستان شوشتر انجام پذیرفت. فاکتور اصلی (بدون، یک­بار و دوبار کولیتواسیون) و فاکتور فرعی (علف‏کش‌های ایمازتاپیر، ستوکسیدیم و بنتازون) در قالب طرح‌ کرت‏های خرد شده بر پایه بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار اعمال گردید. نتایج نشان داد که تفاوت معنی‏دار بین تیمارها از نظر کاهش وزن خشک و تراکم علف‏های هرز وجود دارد. بهترین تیمار در کاهش وزن خشک و تعداد کل علف‏های هرز به ترتیب دوبارکولیتواسیون و علف‏کش بنتازون به میزان 93 و 82 درصد نسبت به شاهد بود. بین تیمارهای مختلف از نظر عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و شاخص برداشت در سطح احتمال 5 درصد تفاوت معنی‏دار وجود داشت. تأثیر بهترین تیمار بر عملکرد لوبیا چشم بلبلی استفاده از دوبار کولتیواسیون همراه با علف‏کش بنتازون بود. این تیمار عملکرد دانه و شاخص برداشت را به میزان 68 و 31 درصد نسبت به شاهد افزایش داد.

واژه­های کلیدی: لوبیا چشم بلبلی، کنترل تلفیقی، کولتیواسیون، علف‏کش

 

مقدمه

لوبیا مهمترین عضو خانواده حبوبات به شمار می آید و بخاطر درصد پروتئین و سایر خصوصیات مطلوب زراعی، بیشترین سطح زیرکشت را در بین حبوبات به خود اختصاص داده است (3). بدون در نظر گرفتن متغیرهای آب و هوایی، تلفات محصول گیاهان زراعی عمدتاً از رقابت علف‏های هرز ناشی می­شود(7). با افزایش تراکم علف‏های هرز و مواد آلی خاک کارایی علف‏کش‏ها کاهش می‏یابد و با افزایش تعداد علف‏های هرز مقدار علف‏کش جذب شده نیز کمتر می‏شود، همچنین خسارات زیست محیطی ناشی از استفاده بی‏رویه از علف‏کش‏ها در درازمدت بسیار زیاد می‏باشد و امکان ظهور گیاهان مقاوم به علف‏کش‏ها نیز وجود دارد. آنچه که موجب اتکا به علف‏کش‏ها برای کنترل علف‏های هرز شده است، مؤثر بودن صرفه جویی در وقت و نیروی انسانی و امکان استفاده از سیستم های شخم حداقل است. با این همه حذف یکباره ی علف‏کش‏ها چه از لحاظ تکنیکی و چه از لحاظ زراعی به دلیل عدم آمادگی تولید کنندگان برای استفاده از دیگر­ ­­روش‏ها، معمولاً قابل توصیه نمی‏باشد. بنابراین نیاز به روش‏های جایگزینی برای کاهش اثرات مضر و افزایش اثرات مثبت علفکش ها ضروری به نظر می رسد، یعنی ضمن مؤثر نمودن تکنولوژی استفاده از علف‏کش برای گرایش به سمت کشاورزی­پایدار بوسیله تلفیق­ مناسب با روش‏های مکانیکی کارآیی کنترل علف‏های هرز افزایش می یابد(7). کولتیواسیون تراکم علف‏های هرز را بسته به گونه 72تا98درصد کاهش می‏دهد ولی با این وجود نمی‏تواند­ همه­ی­ علف‏های هرز را کنترل کند و تعدادی از علف‏های هرز از کنترل فرار می‏کنند که این امر موجب کاهش عملکرد می‏شود(11)، برای حل این معضل دوبار کولتیواسیون می‏تواند علف‏های هرز را کاملاً کنترل کند(8). از طرفی استفاده مکرر­ از روش‏های مکانیکی در برخی موارد موجب آسیب به گیاه زراعی می‏شود(5). در مطالعه­ی وجین و علف‏کش‏های مختلف بر کنترل علف‏های هرز لوبیا دریافت شد که بهترین کنترل در حالت مصرف­علف‏کش پیش­کاشت تریفلورالین و انجام دو مرحله وجین پس از سبز شدن می‏باشد(1). در تعیین بهترین روش کنترل علف‏های هرز در اسلام آباد پاکستان استفاده از علف‏کش در مرحله ی 3-2 برگی­علاوه بر وجین علف‏های هرز در 50 روز پس از کشت بهترین نتیجه را در کاهش زیست توده‏های علف‏های هرز و افزایش قابل توجه 68 درصدی در محصول لوبیا داشته است(10). جهت مهار مؤثر علف‏های هرز لوبیا لازم است روش زراعی و شیمیایی توأماً مورد استفاده قرار ‌گیرند که­این­امر مستلزم ارائه یک برنامه‌ی مشخص می‌باشد. این برنامه بستگی به نوع رقم لوبیا، گونه‌های علف‏هرز، تناوب کشت، نوع خاک و روش آبیاری دارد(6).

 

مواد روش‌ها

به منظور مقایسه‏ی تأثیر تلفیق کولیتواسیون و علف‏کش‌های پس رویشی بر رقابت علف‌های هرز تابستانه در زراعت لوبیا چشم بلبلی رقم محلی در شهرستان شوشتر، آزمایشی در تابستان 1388 در هنرستان شهید باهنر اجرا گردید. 12 تیمار مختلف شامل: =T₁بدون کولیتواسیون و بدون علکفش،=T₂ بدون کولتیواسیون و ایمازتایپر،=T₃  بدون کولتیواسیون و ستوکسیدیم، T₄ =بدون کولتیواسیون و بنتازون،=T₅  یک­بار کولتیواسیون و بدون علکفش، =T₆یک­بار کولتیواسیون و ایمازتاپیر، =T₇یک­بار کولتیواسیون و ستوکسیدیم و =T₈یک­بار کولتیواسیون و بنتازون، =T₉دوبار کولتیواسیون و بدون علفکش، =T₁₀ دوبار کولتیواسیون و ایمازتاپیر،=T₁₁ دوبار کولتیواسیون و ستوکسیدیم و =T₁₂دوبار کولتیواسیون و بنتازون در هر تکرار به کار گرفته شدند، این تحقیق در قالب طرح کرت‏های خرد شده بر پایه بلوک‌های کامل تصادفی با 4 تکرار انجام پذیرفت. پس از آماده سازی زمین و پیاده نمودن نقشه طرح و کشت لوبیا چشم بلبلی در سطح کرت‏ها، هر کرت از 8 خط کشت به طول 4 متر و به فاصله نیم متر از هم تشکیل شده و فاصله دوکرت از یکدیگر دو پشته کاشته نشده در نظرگرفته شد. پس از رسیدن لوبیا چشم بلبلی به مرحله رشدی دومین سه برگچه‌ای، علف‌کش‌های ایمازتایپر (1 لیتر در هکتار)، سیتوکسیدیم (3 لیتر در هکتار) و بنتازون (5/2 لیتر در هکتار) براساس مقادیر مورد نظر با استفاده سمپاش پشتی اتومایزر با نازل بادبزنی استفاده شد و سپس مرحله یکبار و دوبار کولتیواسیون به ترتیب اجرا شد. نمونه‏برداری علف‏های هرز بصورت کوادرات­های 5/0×5/0 متر که بصورت 2 بار تصادفی در هر کرت انداخته شد و پس از جداکردن انواع علف‏های هرز در­ آون به مدت 48 ساعت خشک شده و سپس با ترازو وزن شده و برای اندازه‏گیری عملکرد و  دو خط 4 و 5 در نظر گرفته شد و با رعایت 1 متر حاشیه اطراف، 4 متر مربع برداشت و عملکرد بیولوژیکی، عملکرد دانه و شاخص برداشت اندازه گیری شد. سپس داده ها با استفاده از نرم افزارMSTATC تجزیه و مقایسه میانگین‏ها توسط آزمون چند دامنه‏ای دانکن در سطح احتمال 5 درصد صورت پذیرفت.

 

نتایج و بحث

نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین کلیه­ی تیمارها از نظر صفات مورد بررسی در این پژوهش اختلاف معنی دار در سطح احتمال 5 درصد وجود دارد.

بیشترین بیوماس (وزن خشک) کل علف‏های هرز 6/153 گرم بر متر مربع مربوط به تیمار T₁ شاهد (بدون علف‏کش و کولتیواسیون) و کمترین آن 89/34، 67/42 و 5/43 گرم بر متر مربع به ترتیب مربوط به تیمارهای T₁₂ (دوبارکولتیواسیون+بنتازون) T₁₁ (دوبارکولتیواسیون+ستوکسیدیم) و T₁₀ (دوبارکولتیواسیون+ایمازتاپیر) می‏باشدکه وزن خشک به میزان 82 درصد درT₁₂و 81 درصد درT₁₁وT₁₀ کاهش یافته است. بالاترین تعداد کل علف‏های هرز 08/423 بوته در متر مربع در تیمار  T₁شاهد( بدون علف‏کش و کولتیواسیون) و پایین‏ترین تعداد 08/75 و 08/77 بوته در متر مربع مربوط به تیمارهای T₁₂ (دوبار کولتیواسیون+بنتازون)
و ) T₁₁دوبارکولتیواسیون+ستوکسیدیم) بوده است که با راندمان کنترلی معادل 93 و 91 درصد مؤثر بوده‏اند. نتایج بدست آمده از سایر تیمارهای تلفیقی نیز مؤید اهمیت استفاده از روش‏های تلفیقی در کنترل علف‏های هرز لوبیا است به عنوان مثال طی دو سال اجرای آزمایش بالاترین عملکرد دانه لوبیا با میانگین 2/581 گرم در متر مربع از تیمار ترکیبی علف کش پیش کشت تریفلورالین + وجین به دست آمد (1). این موضوع نشان می‌دهد که مبارزه تلفیقی نسبت به سایر روش‌ها در کنترل علف‌های هرز لوبیا مؤثرتر می‏باشد این امر در توافق با گزارش (6) است.

بیشترین میزان ماده خشک تولیدی در بین تیمارها برابر 83/5 تن در هکتار مربوط به تیمار T₁₂ (دوبار کولتیواسیون و علف‏کش‏ بنتازون) بوده است که عملکرد بیولوژیک را به میزان53 درصد نسبت به شاهد (بدون اعمال کولتیواسیون و علف‏کش) افزایش داده‏است. در تیمار ذکر شده (T₁₂) به­دلیل کنترل مناسب علف‏های هرز میزان رقابت علف‏های هرز با گیاه زراعی کاهش یافته و سبب رشد مناسب و تجمع ماده خشک لوبیا چشم بلبلی گردیده است. درکانوپی متشکل از گیاه زراعی و علف هرز در مقایسه با کانوپی‏هایی که فقط گیاه زراعی و یا فقط علف هرز رشد کرده است، ذخیره ماده خشک و عملکرد گیاه زراعی هر دو تحت تأثیر قرار می‏گیرند (9). بیشترین عملکرد دانه به میزان 49/1 تن در هکتار به تیمار دوبار کولتیواسیون + علف کش بنتازون (T₁₂) اختصاص یافت. افزایش عملکرد دانه در این تیمار 68 درصد نسبت به شاهد به دلیل افزایش تعداد دانه در غلاف بود. کنترل­ علف­های هرز و کاهش تراکم آنها از طریق کاهش رقابت بین بوته­ای (گیاه هرز و گیاه زراعی )، توزیع مناسب تشعشع مختلف سایه انداز گیاهی و بهبود فضای میکروکلیمائی باعث افزایش تعداد غلاف در بوته، دانه در غلاف و عملکرد دانه گردید(4). تیمار ترکیبی علفکش پیش کاشت تریفلورالین + وجین بالاترین عملکرد را داشت که نشان می دهد مبارزه تلفیقی نسبت به سایر روش­ها در کنترل لوبیا موثرتر می­باشد (1) این امر منطبق با گزارش (6) است. تیمارهای T₁₂(6/25) و T₁₁(17/21) بیشترین شاخص برداشت را به خود اختصاص دادند. تیمارهایی که توانستند با کنترل مناسب، رقابت علف‏های هرز را با لوبیا چشم بلبلی کاهش دهند، منابع بیشتری را در اختیار لوبیا قرار داده و توانستند قسمت اعظم شیره پرورده را به تولید دانه اختصاص دهند، ولی در عین حال میزان قابل توجهی نیز صرف رشد سبزینه‏ای و زیست توده کل گیاه شده،که البته میزان اختصاص یافته به دانه بیشتر می­باشد. همین باعث افزایش میزان درصد شاخص برداشت به ترتیب 31 و 22 درصد نسبت به شاهد بدون اِعمال کولتیواسیون و علف‏کش شده است. در پژوهشی بر روی سویا تیمار تلفیقی( آلاکلر+کولتیواسیون+اکسی فلورفن) باعث افزایش41 درصد در شاخص برداشت گردید (2). در تمامی مواردی که صفات تحت تأثیر تیمارهای اعمال شده قرار گرفتند، کاربرد مجزای علف‏کش نتوانست کنترل مناسبی ارائه دهد ولی در تیمارهای تلفیقی راندمان کنترل علف‏های هرز به طور معنی‏داری افزایش یافت. با در نظر گرفتن کنترل مطلوب علف‏های هرز و حصول عملکرد و با عنایت بر دیدگاه‏های جدید مدیریت تلفیقی علف‏های هرز ([1]IWM) مبنی بر استفاده از روش‏های تلفیقی، تیمار تلفیقی دوبار کولتیواسیون + بنتازون و دوبار کولتیواسیون + ستوکسیدیم مناسب‏ترین گزینه‏ها در کنترل علف‏های هرز لوبیا چشم بلبلی می‏باشند.

---

1-Integrated weed  management

مراجع

1. صادقی پور، ا و ح.، غفاری خلیق. 1381. تاثیر وجین و علفکش‏های مختلف بر کنترل علف‏های هرز لوبیا. مجله علوم زراعی ایران. 4(4): 282-277.
2. عباسی، ر.، ح. علیزاده، ح. زینالی خانقاه و خ. طالبی جهرمی. 1389. تثیر تلفیق روش های کنترل مکانیکی با علف‏کش ها بر عملکرد و اجزاء عملکرد سویا در منطقه کرج. مجله علوم گیاهی زراعی ایران. 41(2): 303-291.
3. موسوی، س.ک.، پ. پزشکپور و م. شاهوردی. 1384. ارزیابی تأثیر تاریخ کاشت و رقم نخود دیم بر تداخل علف هرز. مقالات اولین همایش ملی حبوبات. مشهد29و30آبان1384. 57-56.
   1. Bastawesy, F. I.; El-Bially, M. E.; Gaweeesh, S. S. M. and El-Din, M. S. 1991. Effect of selected herbicides on growth and yield components of rape seed (B. napus) plants and associated weeds. Egyption J. of Agron. Special issue, 1-8.
   2. Buhler, D. D.; Doll, J. D.; Proost, T. and Visocky, M. R. 1995. Integrated mechanical weeding with reduced herbicide use in conservation tillage corn production systems, Agron. J. 8:51-67.
   3. Canevary, W. M. 2002. Dry bean integrated weed management guidelines. Univresity of California.
   4. Edward, W. M. 1980. Effects of weed density, herbicide antidots and soil adsorption onherbicide bioactivity. Weed Tech. 10:554-559.
   5. Mulder, T. A. and Doll, J. D. 1993. Integrated reduced herbicides and seeding rates on the weeding in corn (Zea mays L.).Weed Tech. 7:382-389.
   6. Patterson, D. T. 1985. Comparative ecophysiology of weeds and crops. I: Reproduction and ecophysiology. Boca Raton. CRC Press.

10. Riaz chattha, M.; Jamil, M. and Zafer Mahmood, T. 2007. Yield and Yield Components of Cowpea as Affected by Various Weed Control Method under Rain_fed Conditions of Pakistan. International Journal Agricalture & Biology. 1:120-124.

11. Wilson, R. G. 1993. Effect of preplant tillage post plant cultivation and herbicide on weed density in corn (Zea mays L.). Weed Tech. 7:728-734.