بررسی اندیشه سیاسی سید اسدالله خرقانی

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مقاله 4، دوره 4، شماره 11، اردیبهشت 1396، صفحه 59-79   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عصمت غفاری^{* 1}؛ مقصود رنجبر²؛ علی شیرخانی³

¹دانشگاه ازاد واحدقم

²استادیار، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

³دانشیار/ دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم

چکیده

سید اسدالله خرقانی ازجمله شخصیت‌های درجه دومی است که در جریان نهضت مشروطه حضور مؤثر داشته و در به صحنه کشاندن شخصیت‌های دینی و سیاسی درجه اول مؤثر بوده است. وی در ضمن فعالیت‌های سیاسی، به فعالیت‌های دینی و علمی نیز می‌پرداخت و سرانجام باعث پیدایی مشی خاصی در اسلام‌شناسی به نام قرآن گرایی یا بازگشت به قرآن شد. سؤال اصلی این پژوهش این است که ویژگی اساسی نگرش خرقانی به متون دینی و به‌طور خاص قران چیست؟ در پاسخ نویسنده معتقد است که خرقانی در مواجهه با مسائل دنیای جدید به دنبال روش جدید در فهم قران و بازخوانی قران بر اساس مسائل و مشکلات جدید است.
وی در مواجهه با پرسش‌های و نیازهای تازه‌ی عصر جدید که با انقلاب مشروطه در سپهر سیاست ایران مطرح شد و ما در معارف قبلی دینی و سنتی پاسخ آن‌ها را نداشتیم ایده بازگشت به قران را مطرح نمود.
همین روش و تلاش وی برای استخراج آموزه‌های جدید از قران به اندیشه سیاسی سید اسدالله خرقانی جهت‌گیری خاصی را بخشید و وی به برداشت‌های متفاوتی از قران در باب مفاهیمی چون حاکمیت، حق الهی حکومت، مبنا و محدوده حقوق خصوصی و عمومی، محدوده قانون و قانون‌گذاری دست یازید و درنهایت به طرح دموکراسی اسلامی رسید.
این پژوهش با تکیه‌بر منابع کتابخانه ایی و با روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد تفسیری- سیاسی به تبیین مؤلفه‌های اندیشه سیاسی ایشان که می‌تواند قرابت با ایده دولت مدرن داشته باشد پرداخته است.
کلیدواژه‌ها: شیخ اسدالله خرقانی، دموکراسی اسلامی، تساوی قانون، اولوالأمر

کلیدواژه‌ها

شیخ اسدالله خرقانی؛ دموکراسی اسلامی؛ تساوی قانون؛ اولوالأمر

مراجع

1. آبراهامیان، یرواند، 1394، ایران بین دو انقلاب، احمدگل محمدی، محمد ابراهیم فتاحی، نی، تهران، 23.
2. تنکابنی، حمید، 1389، تاریخ انقلاب مشروطیت در دیوان‌سالاری دوره قاجار، مجله جستارهای تاریخی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دور اول.
3. جعفریان، رسول، 1382، اسدالله خرقانی روحانی نوگرای روزگار مشروطه و رضاشاه، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، اول.
4. خان محمدی، یوسف، 1392، تفسیر سیاسی در ایران معاصر، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، قم.
5. خرقانی اسدالله، 1382، رساله روح التمدن و هویت اسلامی (اسلام چهل سال اول یا دموکراسی عالم)، به کوشش رسول جعفریان، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران.
6. خرقانی، اسدالله، 1337 ق، رساله مقدسه قضا و شهادت و محاکمات حقوقی ابدی اسلام مجلس، تهران.
7. خرقانی، سید اسدالله، محوالمحوم و صحوالمعلوم، با مقدمه‌ی سید محمود طالقانی، غلامحسین نور محمدی خمسه پور، 1339، کیهان، تهران.
8. شاکری، خسرو 1387، تقی آرانی در آیینه‌ی تاریخ، اختر، تهران.
9. فیرحی، داوود، 1390، فقه و سیاست در ایران معاصر، نی، تهران.
10. فیرحی، داوود، 1394، در آستانه تجدد، نی، تهران.
11. فیرحی، داوود، شیعه و دموکراسی مشورتی در ایران، 1384، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ش 67.