اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات418
تعداد شماره‌ها9,997
تعداد مقالات83,560
تعداد مشاهده مقاله77,801,370
تعداد دریافت فایل اصل مقاله54,843,980
. (1395). بررسی اثر آبیاری محدود بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه در 23 لاین و رقم گندم نان (Triticum aestivum L.) در شرایط آب و هوایی کرج. نشریه علمی پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی, 6(2), 25-32.
. "بررسی اثر آبیاری محدود بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه در 23 لاین و رقم گندم نان (Triticum aestivum L.) در شرایط آب و هوایی کرج". نشریه علمی پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی, 6, 2, 1395, 25-32.
. (1395). 'بررسی اثر آبیاری محدود بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه در 23 لاین و رقم گندم نان (Triticum aestivum L.) در شرایط آب و هوایی کرج', نشریه علمی پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی, 6(2), pp. 25-32.
. بررسی اثر آبیاری محدود بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه در 23 لاین و رقم گندم نان (Triticum aestivum L.) در شرایط آب و هوایی کرج. نشریه علمی پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی, 1395; 6(2): 25-32.

بررسی اثر آبیاری محدود بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه در 23 لاین و رقم گندم نان (Triticum aestivum L.) در شرایط آب و هوایی کرج

دوفصلنامه ی علوم به زراعی گیاهی
مقاله 3، دوره 6، شماره 2، اسفند 1395، صفحه 25-32    اصل مقاله (118.84 K)
چکیده
به منظور بررسی تغییرات عملکرد دانه و برخی از ویژگی‎های فیزیولوژیک ژنوتیپ‏های گندم نان در مرحله پرشدن دانه تحت شرایط تنش محیطی، 23 لاین و رقم گندم نان شامل 20 لاین متحمل و 3 لاین حساس به تنش خشکی در آزمایش کرت‏های یک بار خرد شده بر پایه طرح بلوک‏های کامل تصادفی با دو تیمار آبیاری (نرمال و تنش) و در 3 تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. تیمارهای آبیاری در دو سطح شامل آبیاری معمول و آبیاری محدود به عنوان فاکتور اصلی و لاین‏های گندم (23 لاین) به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. آبیاری به صورت کرتی با توجه به فصل و نیاز گیاه صورت پذیرفت. قطع آبیاری (اعمال تنش خشکی) در مرحله گلدهی انجام شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که در بین اجزای اصلی عملکرد دانه اثر شرایط رطوبتی تنها بر وزن هزار دانه در سطح احتمال خطای یک درصد معنی‌دار بود. این نتایج نشان داد که وزن هزار دانه سهم مهم‌تری در عملکرد دانه در هر دو شرایط داشت. برای صفات وزن هزار دانه لاین‏های SD-86-14 و SD -86-3 (7/38 گرم) و عملکرد دانه لاین SD-86-11 (170/7 تن در هکتار) بالاترین میانگین و برای هر دو صفت مذکور رقم دریا پایین ترین میانگین را دارا بود.
کلیدواژه‌ها
گندم نان؛ عملکرد دانه؛ تنش خشکی
اصل مقاله

بررسی اثر آبیاری محدود بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه در 23 لاین و رقم گندم نان
(Triticum aestivum L.) در شرایط آب و هوایی کرج

مائده خانچی1 * و محسن اسماعیل زاده مقدم2

[1] - کارشناس ارشد بخش گندم، معاونت تولیدات گیاهی وزارت جهاد کشاورزی، تهران، ایران.

2- دانشیار موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، کرج، ایران.

* مسئول مکاتبات؛ پست الکترونیک: khanchimaadeh@yahoo.com

 

چکیده

به منظور بررسی تغییرات عملکرد دانه و برخی از ویژگی‎های فیزیولوژیک ژنوتیپ‏های گندم نان در مرحله پرشدن دانه تحت شرایط تنش محیطی، 23 لاین و رقم گندم نان شامل 20 لاین متحمل و 3 لاین حساس به تنش خشکی در آزمایش کرت‏های یک بار خرد شده بر پایه طرح بلوک‏های کامل تصادفی با دو تیمار آبیاری (نرمال و تنش) و در 3 تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. تیمارهای آبیاری در دو سطح شامل آبیاری معمول و آبیاری محدود به عنوان فاکتور اصلی و لاین‏های گندم (23 لاین) به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. آبیاری به صورت کرتی با توجه به فصل و نیاز گیاه صورت پذیرفت. قطع آبیاری (اعمال تنش خشکی) در مرحله گلدهی انجام شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که در بین اجزای اصلی عملکرد دانه اثر شرایط رطوبتی تنها بر وزن هزار دانه در سطح احتمال خطای یک درصد معنی‌دار بود. این نتایج نشان داد که وزن هزار دانه سهم مهم‌تری در عملکرد دانه در هر دو شرایط داشت. برای صفات وزن هزار دانه لاین‏های SD-86-14 و SD -86-3 (7/38 گرم) و عملکرد دانه لاین SD-86-11 (170/7 تن در هکتار) بالاترین میانگین و برای هر دو صفت مذکور رقم دریا پایین ترین میانگین را دارا بود.

 

واژه­های کلیدی: گندم نان، عملکرد دانه، تنش خشکی

 

مقدمه

به دلیل رشد فزاینده جمعیت و نیاز به محصولات کشاورزی و دامی از یک سو و محدودیت منابع آب و رقابت بخش‏های مصرف کننده آب از سوی دیگر، مسأله کم آبی در کشورهای با اقلیم خشک و نیمه خشک به عنوان یکی ازمهم ترین چالش‏های بخش کشاورزی مورد توجه قرار گرفته است. یکی از اهداف اساسی در برنامه‏های به نژادی گیاهان زراعی، معرفی ژنوتیپ‏هایی است که ضمن آنکه از عملکرد بالایی برخوردار باشند، دارای پایداری عملکرد در پاسخ به تغییرات شرایط محیطی نیز باشند (2، 9). مزارع گندم در مناطق خشک و نیمه خشک و در شرایط دیم عموماًً با بروز تنش خشکی در مراحل جوانه زنی و سبز شدن و نیز با تنش خشکی در مراحل انتهایی فصل رشد مواجه هستند. در چنین مناطقی انتخاب ارقام متحمل به تنش در مراحل جوانه زنی و سبز شدن، و داشتن عملکرد بالا، از اهمیت زیادی برخوردار است (1). ژنوتیپ‏های پایدار ممکن است دارای مکانیزم‏های تحمل به تنش باشند. پتانسیل یک ژنوتیپ برای فعال نمودن این مکانیزم‏ها به منظور سازگاری با شرایط محیطی تنش دار و در نتیجه عدم کاهش شدید در عملکرد دانه، از مهمترین سازوکارهای پایداری عملکرد دانه در ژنوتیپ‏های گندم به شمار می‏روند (8).

محققان برای بررسی نحوه مقاومت ارقام مختلف گندم در شرایط تنش خشکی، مطالعات مختلفی انجام داده‏اند. هی تولت و همکاران (11) مشاهده کردند که عملکرد دانه در غلات تابع تعداد سنبله در واحد سطح، تعداد دانه در سنبله و وزن دانه بوده و معمولاً برهمکنش قوی بین این اجزا وجود دارد. رینولدز و همکاران (14) معتقدند که افزایش وزن دانه برای افزایش عملکرد گندم در صورتی امکان پذیر است که مواد فتوسنتزی در مراحل رشد سنبله به اندازه کافی فراهم باشند. گل پرور و همکاران (3) نیز همبستگی مثبت و معنی‌داری را بین عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در شرایط تنش رطوبتی گزارش نمودند. آروس و همکاران (7) معتقدند ارقامی که در شرایط تنش، دانه را سریع تر پرمی کنند، عملکرد مطمئن تری خواهند داشت. برخی دانشمندان فرایند زودرسی را در تحمل به تنش موثر می‏دانند (12). نادری و همکاران (5) گزارش دادند در شرایط خشکی آخر فصل، مانند تنش‏هایی که در مرحله پر شدن دانه واقع می‏گردند، پتانسیل بالای گیاه در ذخیره قندهای غیرساختمانی در اندام‏های رویشی و استفاده از آنها در پشتیبانی دانه‏های در حال رشد یک صفت فیزیولوژیک موثر درافزایش کارایی توزیع ماده خشک به سمت دانه می‏باشد.

این مطالعه با هدف بررسی اثر تنش خشکی در مرحله گلدهی بر عملکرد دانه و اجزای آن در ارقام و لاین‏های مختلف گندم نان با دامنه‏های متفاوت از تحمل به تنش خشکی انجام شد.

 

مواد و روش‏ها

این مطالعه در سال زراعی 90-1389 در مزرعه پژوهشی بخش تحقیقات غلات مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال وبذر واقع در محمدشهر کرج و در عرض جغرافیایی 36/32 و طول جغرافیایی 51/26 و ارتفاع 1320 متر از سطح دریا اجراء شد. طرح آزمایشی مورد استفاده کرت‏های یک بار خرد شده بر پایه طرح بلوک‏های کامل تصادفی در 3 تکرار بود. تیمار آبیاری در دو سطح معمول و تنش، به عنوان عامل اصلی و 23 لاین و رقم گندم نان به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. ارقام و لاین‏های گندم این مطالعه از جنبه واکنش به تنش خشکی متفاوت بودند. تنش خشکی در مرحله گلدهی با قطع آبیاری انجام شد و تا زمان رسیدگی آبیاری انجام نشد. تیمارهای نرمال پس از گلدهی مجموعاً 2000 متر مکعب آب برای هر هکتار دریافت داشتند. هر لاین بر روی 2 پشته به طول 8 متر کشت گردید. روی هر پشته 3 ردیف گندم با فاصله 20 سانتی متر از هم کشت شد. آزمایش خاک از دو عمق 30-0و 60-30 سانتیمتر انجام شد و بر اساس آن کود نیتروژن از منبع اوره به دو صورت پایه قبل از کاشت و سرک در اوایل مرحله ساقه رفتن و کودهای فسفر و پتاس به ترتیب از منبع فسفات آمونیوم و سولفات پتاسیم قبل از کاشت و به صورت پایه مصرف گردید. برای بررسی صفات مورد مطالعه، از هر پشته، 10 بوته از خط وسط به صورت تصادفی انتخاب شد و جهت بررسی صفات به آزمایشگاه منتقل شد. برای کنترل علف‏های هرز، سموم علف کش گرانستار برای کنترل پهن برگ‏ها و ایلوکسالان برای کنترل باریک برگ‏ها استفاده گردید. مقایسه میانگین‎ها به کمک آزمون دانکن و LSD انجام شد.

 

نتایج و بحث

نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر رژیم‌ رطوبتی بر صفت وزن هزار دانه گندم معنی‌دار بود (جدول 1). تنش رطوبتی باعث کاهش وزن هزار دانه شد. اگرچه میانگین صفات تعداد دانه در سنبله، تعداد دانه در مترمربع، وزن دانه در سنبله و عملکرد بیولوژیک با اعمال تنش رطوبتی کاهش یافت، اما این تغییرات معنی دار نبود. برای صفت وزن هزار دانه لاین SD-86-14 بیشترین وزن هزار دانه (7/38 گرم) و رقم دریا کمترین میانگین را برای این صفت (3/33 گرم) داشت. لاین‏های متحمل تر به تنش رطوبتی اعمال شده در این بررسی دارای میانگین‏های بالاتری برای این صفت بودند و می‏توان گفت که وزن هزار دانه می‏تواند معیار مطمئن در انتخاب لاین‏های متحمل به تنش آخر فصل در گندم نان باشد (جدول 3). ویگاند و سئولار (15) اظهار داشتند که از دو صفت سرعت و مدت پر شدن دانه به عنوان مؤلفه‌های وزن دانه، تنش خشکی غالباً دوره پر شدن را تحت تأثیر قرار داده و از این طریق موجب کاهش وزن دانه می‌گردد. این محققان معتقدند که سرعت پر شدن دانه تابع خصوصیات ژنتیکی گیاه به ویژه پتانسیل فتوسنتز جاری، انتقال مجدد مواد فتوسنتزی و کارآیی سیستم‌های آوندی است. آنها گزارش نموده‎اند که وزن هزار دانه می‏تواند معیار گزینشی قابل اطمینانی به منظور ارزیابی ژنوتیپ‌های گندم در شرایط دیم ‌باشد (5، 6). بالاترین عملکرد دانه به ترتیب به لاین‏های ‌SD-86-11 با میانگین 170/7 تن در هکتار، SD-86-9 با متوسط عملکرد 57/6 تن در هکتار و WS-82-9 با میانگین 28/6 تن در هکتار اختصاص داشت. کمترین میانگین‌های عملکرد دانه به چهار ژنوتیپ دریا، آرتا، زاگرس و S-84-14 اختصاص داشت. در مجموع در شرایط تنش رطوبتی ارقام و لاین‏های با دامنه تحمل کمتر به تنش رطوبتی، عملکرد دانه کمتری در مقایسه با گروه متحمل داشتند (جدول 3). دو لاین SD-86-11 و SD-86-9 که دارای عملکرد دانه بالاتری بوده‏اند از نظر صفت وزن دانه در سنبله دارای بالاترین میانگین‌ها می‎باشند. ارقام حساس تر با میانگین عملکرد کمتر مانند رقم دریا برای این دو صفت کمترین میانگین‏ها را داشته‏اند (به ترتیب 13486 دانه در مترمربع و 42/0 گرم در سنبله). این نتایج بر اهمیت وزن دانه به عنوان معیار گزینشی در شرایط تنش تأکید دارد (جدول 3).

تنش خشکی بر روی عملکرد بیولوژیک تاثیری معنی دار داشت و موجب کاهش آن شد. عملکرد بیولوژیک (زیست توده) لاین‏های مورد بررسی در هر دو شرایط متفاوت بود. نتایج جدول 2 نشان داد تنش خشکی عملکرد بیولوژیک گندم را به 36/13 تن در هکتار کاهش داد. بالاترین میانگین‌ها از نظر این صفت به لاین SD-86-7 (082/15 تن در هکتار) و کمترین آن به لاینS-84-14 (691/12 تن در هکتار) اختصاص داشت (جدول3). نادری و همــکاران (5) گزارش نمودند که در شرایط خشکی متوسط، عملکرد بیولوژیک بیش از 54 درصد از تغییرات عملکرد دانه را توجیه می‌نماید. وی همچنین همبستگی مثبت و بسیار معنی‌داری را بین عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در شرایط تنش خشکی شدید گزارش نمود و متذکر شد که همانند شرایط خشکی متوسط، عملکرد بیولوژیک بخش قابل توجهی از تغییرات عملکرد دانه را توجیه می‌نماید.

 

همبستگی بین صفات

در شرایط محدودیت رطوبتی، همبستگی مثبت و معنی داری در سطح یک درصد بین عملکرد دانه با تعداد دانه در مترمربع، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه وجود داشت. همچنین تعداد دانه در مترمربع با تعداد دانه در سنبله و وزن دانه در سنبله، همبستگی مثبت و معنی داری داشتند. ارتباط بین صفات مرتبط با عملکرد دانه نشــان داد که ارتباط قوی بین تعداد دانه در مترمربع و عملکرد دانه در شرایط تنش رطوبتی وجود دارد (953/0). نتایج نشان داد همبستگی مثبت و معنی داری بین تعداد دانه در متر مربع با وزن دانه در سنبله (905/0) وجود دارد. در مجموع روابط صفات حاکی از نقش موثر صفات تعداد دانه در متر مربع و وزن دانه در سنبله در عملکرد دانه در شرایط تنش رطوبتی می‏باشد.

 

جدول1 - تجزیه واریانس میانگین مربعات صفات مورفولوژیک و عملکرد ژنوتیپ‌های گندم نان در شرایط آبیاری معمول و محدودیت رطوبتی

 

منابع تغییر

 

 

 

 

میانگین مربعات

 

 

 

درجه آزادی

وزن هزار دانه

عملکرد بیولوژیکی

عملکرد دانه

تعداد دانه در متر مربع

تعداد دانه در سنبله

وزن دانه در سنبله

شاخص برداشت

 

بلوک

2

ns 480/69

ns 416/8

ns 376/1

ns 10132624

ns 807/11

ns 094/0

ns 00062/0

رژیم آبیاری

1

**463/1914

* 090/48

** 633/41

ns 1372410

ns 724/158

ns 986/0

ns 069/0

خطای آزمایشی a

2

819/4

652/21

183/7

77617774

616/59

078/0

0186/0

ژنوتیپ

22

ns 648/12

ns 574/2

* 712/3

ns 9118826

ns 652/16

ns 024/0

ns 006/0

ژنوتیپ × رژیم آبیاری

22

ns 521/12

ns 965/1

ns 862/0

ns 7846210

ns 495/8

ns 017/0

ns 0034/0

خطای آزمایشی b

88

357/13

426/5

372/1

9822330

304/18

039/0

0052/0

ضریب تغییرات (درصد)

 

07/10

68/16

04/20

73/19

06/26

23/34

65/17

    ns، * و **: به ترتیب غیرمعنی‌دار و معنی‌دار در سطوح احتمال خطای آماری پنج و یک درصد

 

جدول 2- مقایسه میانگین عملکرد و اجزای عملکرد ژنوتیپ‎های گندم نان در دو شرایط تنش و عدم تنش رطوبتی*

صفت

رژیم رطوبتی

رطوبت کافی

تنش رطوبتی

درصد تغییرات

وزن هزار دانه (گرم)

0/40  a

55/32 b

62/18

عملکرد بیولوژیک (تن درهکتار)

54/14 a

36/13 b

11/8

عملکرد دانه (تن در هکتار)

291/6 a

192/5 b

46/17

تعداد دانه در متر مربع

15782 a

15981 a

26/1-

تعداد دانه در سنبله

4/15 a

50/17 a

63/13-

وزن دانه در سنبله (گرم)

668/0 a

449/0 a

78/32

شاخص برداشت (درصد)

4/43a

9/38a

25/10

حروف مشترک در هر ستون نشان دهنده عدم وجود اختلاف معنی‌دار در سطح احتمال خطای پنج درصد بر اساس آزمون چند دامنه‎ای دانکن می‌باشد.

 

عملکرد بیولوژیک با عملکرد دانه، تعداد دانه در مترمربع و وزن دانه در سنبله همبستگی مثبت و معنی دار نشان داد. این امر نشان می‏دهد هر چه سطح فتوسنتز کننده گیاه بیشتر باشد، انتقال مجدد مواد فتوسنتزی و میزان تولید به ویژه در مراحل آخر دوره رشدی افزایش و در پر شدن دانه و بالابردن عملکرد دانه تاثیرگذار می‏باشد. شاخص برداشت با اجزای عملکرد دانه از جمله تعداد دانه در مترمربع، تعداد دانه در سنبله و وزن دانه در سنبله و عملکرد دانه همبستگی مثبت و معنی داری نشان داد. همبستگی شاخص برداشت با عملکرد بیولوژیک مثبت و غیر معنی­دار بود. این شرایط نشان داد که افـزایـش شاخـص برداشـت در شرایـط تنـش بیشتر متاثر از عملـکرد دانه می­باشد. بنابراین ژنوتیپ‏هایی که در طی پر شدن دانه، ماده خشک بیشتری را به دانه اختصاص داده‏اند موفق تر بوده و عملکرد بالاتری داشتند.

جدول 3 - مقایسه میانگین‌های عملکرد دانه و اجزای عملکرد در ژنوتیپ‌های گندم نان

ژنوتیپ

تعداد دانه در متر مربع

عملکرد دانه

(تن در هکتار)

عملکرد بیولوژیک

(تن در هکتار)

وزن هزار دانه

(گرم)

وزن دانه در سنبله

(گرم)

تعداد دانهدر سنبله

شاخص برداشت (درصد)

چمران

14920

344/5

317/13

6/36

587/0

7/13

2/40

S-78-11

16660

035/6

337/14

1/36

648/0

0/16

2/42

SD-86-3

14996

815/5

723/14

7/38

638/0

6/14

1/39

SD-86-4

15045

330/5

415/13

7/35

539/0

6/15

0/39

SD-86-5

16306

734/5

452/14

2/35

609/0

2/16

3/40

SD-86-6

15554

791/5

005/13

7/37

504/0

7/19

9/44

SD-86-7

15859

020/6

082/15

5/37

568/0

0/17

2/39

SD-86-8

15661

786/5

051/14

6/37

585/0

2/16

9/41

SD-86-9

17883

577/6

082/14

1/37

696/0

5/17

9/46

SD-86-10

16055

672/5

741/13

1/35

588/0

2/16

5/41

SD-86-11

18725

170/7

020/15

6/38

693/0

4/19

2/48

SD-86-12

16101

518/5

383/13

2/35

551/0

3/19

3/42

SD-86-13

14547

351/5

805/14

5/36

536/0

0/15

4/35

SD-86-14

15091

868/5

264/14

7/38

614/0

3/15

2/41

SD-86-15

15905

692/5

858/13

9/35

618/0

1/15

2/41

SD-86-16

17661

136/6

289/14

0/35

601/0

5/18

8/42

آرتا

15899

403/5

758/13

0/34

546/0

1/16

5/39

WS-82-9

17215

281/6

456/14

7/36

621/0

2/18

0/43

لاین A

16340

855/5

480/13

1/36

595/0

3/17

9/43

S-84-14

14754

125/5

691/12

9/34

503/0

5/15

2/40

زاگرس

14148

254/5

334/13

9/36

532/0

7/14

2/39

تجن

16464

833/5

282/14

5/35

643/0

6/15

7/40

دریا

13486

472/4

241/13

3/33

420/0

0/15

9/33

LSD 5%

3596

344/1

67/2

2/4

229/0

909/4

8/3

 


 

جدول 4- ضرایب همبستگی بین اجزا عملکرد دانه گندم در شرایط محدودیت رطوبتی

صفات

1

2

3

4

5

6

1- عملکرد بیولوژیکی

106/0-

 

 

 

 

 

2- عملکرد دانه

352/0

357/0

 

 

 

 

3- تعداد دانه در متر مربع

073/0

487/0

**953/0

 

 

 

4- تعداد دانه در سنبله

188/0

09/0-

**741/0

**751/0

 

 

5- وزن دانه در سنبله

147/0

**725/0

**886/0

**905/0

47/0

 

6- شاخص برداشت

47/0

135/0

**881/0

**809/0

**801/0

**697/0

* و ** به ترتیب معنی‌دار در سطوح احتمال خطای آماری پنج و یک درصد

 

جدول5 - ضرایب همبستگی بین اجزای عملکرد دانه گندم در شرایط نرمال

صفات

1

2

3

4

5

6

1- عملکرد بیولوژیک

286/0

 

 

 

 

 

2- عملکرد دانه

479/0

087/0

 

 

 

 

3- تعداد دانه در متر مربع

221/0-

185/0

**743/0

 

 

 

4- تعداد دانه در سنبله

125/0-

*658/0-

439/0

578/0

 

 

5- وزن دانه در سنبله

291/0

*693/0

**755/0

*622/0

116/0-

 

6- شاخص برداشت

366/0

091/0-

**711/0

*52/0

*435/0

*492/0

* و ** به ترتیب معنی‌دار در سطوح احتمال خطای آماری پنج و یک درصد

 

در شرایط بدون تنش رطوبتی، همبستگی مثبت و بسیار معنی داری بین عملکرد دانه با تعداد دانه در مترمربع و وزن دانه در سنبله وجود داشت. این نتایج نشان داد که وزن دانه در سنبله در شرایط غیرتنش بر عملکرد دانه تأثیر داشت. عملکرد بیولوژیک با تعداد دانه در مترمربع و وزن دانه در سنبله همبستگی مثبت و معنی داری نشان داد که این امر نقش سطح سبز و فتوسنتز را در افزایـش عملکرد و پر شدن دانه نشــان می‏دهـد (13). شاخـص برداشـت با عملکرد دانه همبستگی مثبت و قوی و با تعداد دانه در مترمربع، تعداد دانه در سنبله و وزن دانه در سنبله همبستگی مثبت و معنی‎داری داشت. با توجه به ارتباط منفی بین تعداد دانه در سنبله و وزن دانه در سنبله، نتیجه اخیر قابل توجیه می‏باشد. کلمن (10) همبستگی بالا بین بیوماس گیاه و عملکرد دانه گندم را در شرایط تنش رطوبتی را گزارش نمود. رائو (13) نیز همبستگی بالا بین تعداد دانه در سنبله و عملکرد دانه را در همین شرایط گزارش کرده است. محمدی (4) در بررسی لاین‏های بومی گندم نان بیشترین همبستگی فنوتیپی را بین عملکرد دانه و وزن دانه در سنبله مشاهده نموده و همبستگی بالایی را نیز بین شاخص برداشت و وزن دانه در سنبله گزارش نمودند.

 

نتیجه‎گیری

از آنجا که هدف از این مطالعه تعیین ارقام و لاین‏هایی است که در شرایط تنش خشکی بالاترین عملکرد را داشته باشند نتایج به دست آمده نشان داد در رتبه اول بالاترین عملکرد دانه را ژنوتیپ ‌ SD-86-11(170/7 تن در هکتار)، لاین SD-86-9 (57/6 تن در هکتار) و لاین WS-82-9 (28/6 تن در هکتار) را به خود اختصاص داده‎اند. همچنین نتایج نشان داد در تنش خشکی آخر فصل، وزن هزار دانه در تفاوت عملکرد لاین‎های گندم نقش اساسی داشت. 

مراجع
  1. سعیدی، م.، احمدی، ا.، پوستینی، ک. و جهانسوز م. ر.1385. ارزیابی ویژگی‎های جوانه‎زنی ژنوتیپ‎های مختلف گندم در شرایط تنش اسمزی و هم‌بستگی آنها با سرعت سبزشدن و مقاومت به خشکی در شرایط مزرعه‎ای. مجله علوم آب و خاک. 11(1): 293- 281.
  2.  سیاهپوش، م. ر.، امام، ی.، و سعیدی، ع. 1382. تنوع ژنتیکی، قابلیت توارث و ضرایب همبستگی ژنوتیپی و فنوتیپی عملکرد دانه، اجزا آن و برخی صفات مورفولوژیک در گندم نان (Triticum aestivum L.). مجله علوم زراعی ایران، 5 (2): 101-86.
  3. گل پرور، ا. ر.، قنادها، م. ر.، زالی، ع. و احمدی، ع. 1381. تعیین بهترین صفات گزینش برای بهبود عملکرد ژنوتیپ‏های گندم نان در شرایط تنش خشکی، نشریه نهال و بذر، 10 (2): 155-144.
  4. محمدی، م. 1379. بررسی عملکرد در 600 ژنوتیپ بومی گندم نان ایران با استفاده از روش‏های چند متغیره آماری. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران. 150 صفحه.
  5. نادری، ا.، هاشمی دزفولی، ا.، مجیدی هروان، ا.، رضائی، ع. و نورمحمدی، ق. 1379. مطالعه همبستگی صفات موثر بر وزن دانه و تعیین اثر برخی پارامترهای فیزیولوژیک بر عملکرد دانه ژنوتیپ‏های گندم بهاره در شرایط مطلوب و تنش خشکی، نهال و بذر. 16 (3): 387-374.
  6. نادری، ا.، رضائی، ع.، هاشمی دزفولی، ا.، نورمحمدی، ق.، و مجیدی هروان، ا. 1381. تنوع ژنتیکی ژنوتیپ‏های گندم بهاره از نظر انباشت ماده خشک و نیتروژن در دانه در شرایط مطلوب و تنش خشکی بعد از گرده افشانی عملکرد پروتئین و صفات وابسته به آن، مجله علوم زراعی ایران، 2 (3): 11-1.
    1. Araus, J.L., Slafer, G. A., Reynolds, M. P. and Royo, C. 2002. Plant breeding and drought in C3 cereals: what should we breed for?. Annual Botany, 89: 925-940.
    2. Becker, B. and Leon, J. 1989. Stability analysis in plant breeding. Plant breeding, 101 :1- 25
    3. Blum, A.2000. Plant environmental stress in agriculture and biology, avilable on: http://www.plant stress.com.
    4. Coleman, R. and Gill, G. 2003. Trends in yielding ability and weed competitiveness of Australian wheat cultivars. Proceedings of eleventh Australian Agronomy Conference, Geelong, Australia. 103p.
    5. Heitholt, J. J., Johnson, R.C. and Ferris, D. M. 1991. Stomatal limitation to carbon dioxide assimilation in nitrogen and drought –stress wheat. Crop Science, 31: 135-136.
    6. Mahfoozi, S., Roustaii, M., Jasemi, S., Ketata, H. and Najafian, G. 2004. Screening of high volume breeding lines of hexaploid wheat for drought tolerance using cluster analysis based on kernel yield and STI. Proc. of 10th international wheat genetics symposium, Paestum, Italy. 126p.
    7. Roa, S.P. 1992. Flag leaf: A selection criterion of explotiting potemtial yield in rice. Indian Journal of Plant physiology, 35: 265-268.
    8. Reynolds, M.P., Skovmand, B., Trethowan, R.M., Singh, R.P. and Van-Ginkel, M. 2002. Applying physiological strategies to wheat breeding. Wheat Special Report (CWSR), 29: 23-28.
    9. Wiegand. C.L. and Cuellar, J.A. 1981. "Duration of grain filling and kernel weight as affected by temperature", Crop Science, 21: 95-101.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 457
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 207


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب