ساقی نامه‌ی نظامی گنجه‌ای و تعداد واقعی ابیات آن

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 3، دوره 1، شماره 2، خرداد 1389، صفحه 49-70   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سیداحمد پارسا^{* 1}؛ محمدآزاد مظهری²

¹عضو هیأت علمی دانشگاه کردستان

²دانشگاه پیام نور مرکز تهران

چکیده

ساقی‌نامه یکی از گونه‌های شعر پارسی است که بیشتر در قالب مثنوی و در بحر متقارب مثمّن محذوف سروده شده است و شاعر در آن با مخاطب قرار دادن ساقی و مغنّی دلیل فرا خواندن آن‌ها را بازگو می‌کند.
هدف پژوهش حاضر، بررسی ساقی‌نامه‌ی نظامی گنجه‌ای است. در این راستا ضمن بررسی دلایل فرا خواندن ساقی، تصاویر مورد استفاده‌ی شاعر از می و می‌گساری، تعداد واقعی ابیات ساقی‌نامه و مغنّی‌نامه‌ی نظامی و انگیزه‌ی او از سرایش این‌گونه شعر مورد بررسی قرار می‌گیرد.
تکنیک مطالعه در این مقاله تحلیل محتوا ست و مطالب و شواهد مورد نظر به شیوه‌ی کتاب خانه‌ای و سند کاوی گردآوری شده است،  نتیجه نشان می‌دهد با این بررسی می‌توان به درک درست‌تر از ساقی‌نامه‌ی نظامی دست یافت.

کلیدواژه‌ها

ساقی؛ مغنّی؛ باده؛ ساقی‌نامه؛ مغنّی‌نامه؛ نظامی گنجه‌ای

مراجع

        1-        ابو نواس (1986 )دیوان خمریات، با مقدّمه و شرح دکتر علی نجیب عطوی، چاپ اوّل، بیروت: دار و مکتبة الهلال.

    2-    جوکار، منوچهر؛ « ملاحظاتی در ساختار ساقی‌نامه با تأکید بر دو نمونه‌ی گذشته و معاصر»؛ پژوهش ‌های ادبی، دوره‌ی شماره 12- 13، تابستان و پاییز 1385، صص 122- 99.

        3-        حافظ، شمس‌الدّین محمّد(1381)دیوان، به سعی هوشنگ ابتهاج (سایه)، چاپ یازدهم، تهران: نشر کارنامه.

        4-        دستگردی، وحید(1363)[مصحح] کلیات حکیم نظامی گنجوی، چاپ دوم،تهران:مؤسسه مطبوعاتی علمی

        5-        دهخدا، علی‌اکبر(1377) لغت‌نامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

    6-    رستگار فسایی، منصور(1380) انواع شعر فارسی، مباحثی در صورت‌ها و معانی شعر کهن و نو پارسی، چاپ دوّم، شیراز: انتشارات نوید.

        7-        صفا، ذبیح‌الله(1369) تاریخ ادبیّات ایران، جلد سوم، چاپ پنجم، تهران: انتشارات فردوسی.

        8-        صفا، ذبیح‌الله(1363)تاریخ ادبیّات ایران، جلد پنجم، بخش یکم، چاپ دوّم، تهران: انتشارات فردوسی.

        9-        فخرالزّمانی قزوینی، عبدالنبّی(1363) تذکره‌ میخانه، چاپ چهارم، تهران، انتشارات اقبال.

   10-   گلچین معانی، احمد(1359) تذکره‌ پیمانه، در ذکر ساقی‌نامه‌ها و احوال و آثار ساقی‌نامه‌سرایان، (ذیل تذکره‌ی میخانه)، مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد.

      11-      گلچین معانی، احمد(1363)‌[مصحح]تذکره میخانه،چاپ چهارم،تهران:انتشارات اقبال

      12-      ماهیار، عبّاس(1373)مرجع‌شناسی 1، چاپ هفتم، تهران: انتشارات پیام نور.

      13-      منوچهری، دامغانی (1361)دیوان، به کوشش دکتر محمددبیر سیاقی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات زوار.

نظامی، گنجوی(1363)کلّیات، به تصحیح وحید دستگردی، چاپ دوّم، تهران: مؤسسه‌ی مطبوعاتی علمی.