بررسی داستان گنبد سرخ در هفت پیکر نظامی

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 8، دوره 1، شماره 4، آذر 1389، صفحه 169-192   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

اعظم نظری^{* 1}؛ زینب نوروزی²

¹مدرس دانشگاه پیام نور نیشابور واحد قدمگاه

²استادیار دانشگاه بیرجند

چکیده

«هفت پیکر» یا «بهرام‌نامه» از نظر ترتیب زمانی، چهارمین منظومه‌ی نظامی و یکی از دو شاهکار او (بعد از خسرو و شیرین) به لحاظ کیفیت است. این منظومه، بارزترین تجسّم زیبایی زمینی و آمیزه‌ای از جنبه‌ی حماسی و غنایی است. در حقیقت هفت پیکر ستایش عدل، داد و نکوهش ستم و گمراهی است.
داستان گنبد سرخ، چهارمین داستان از مثنوی هفت پیکر نظامی، داستانی مشهور است که در ادبیات کهن ایران زمین و سایر کشورها از قدمت و پیشینه‌ای طولانی برخوردار است، بن مایه و طرح اصلی همه‌ی این داستان‌ها یکسان می‌باشد که به شیوه‌های گوناگون بازگو شده است.
نظامی، شاعر بزرگ زبان و ادب فارسی، حکیم و فرزانه‌ی زمان خود بود، او هیچ گاه کلامی را بی هدف و غایت بر ورق ننگاشته است. نویسنده در این مقاله، ، چهارمین داستان از مثنوی هفت پیکر نظامی؛ یعنی داستان گنبد سرخ را از منظرها و دیدگاه‌های گوناگون چون شخصیت‌های داستان و عناصر داستانی و... تحلیل کرده و خواسته به هدف و معنای ماسوی این داستان و مقصود نهایی نظامی پی ببرد.

کلیدواژه‌ها

نظامی؛ هفت پیکر؛ گنبد سرخ؛ تحلیل داستانی

مراجع

 

1-    احمدی ملکی، رحمان،(1378)، «پیکرهای رنگی هفت پیکر نظامی»، مجله ادبیات داستانی، شماره52.

2-    اکبری، مهناز، (1386). دژ هوش ربا، بررسی و تحلیل آخرین داستان مثنوی معنوی، تهران، لوح زرین.

3-  الهی قمشه ای، حسین محی الدین، (1373).«حجله‌ی حسن به یاری که داماد آمد»، فصل نامه صوفی، شماره 25، تابستان 1376، صص363 – 375.

4-  براتی،محمد رضا،(1386). «بررسی و تحلیل شخصیت بهرام در هفت پیکر» پایان نامه دکتری، استاد راهنمامحمد علی غلامی نژاد، دانشگاه فردوسی مشهد.

5-    بری،مایکل، (1385)، تفسیر مایکل بری بر هفت پیکر نظامی، ترجمه جلال علوی نیان، تهران، نشر نی.

6-    پورعلی خان، هانیه، (1380)، دنیای اسرار آمیز رنگ‌ها، تهران، نشر هزاران.

7-    حسین زاده، آذین، (1383)، زن آرمانی،زن فتانه، چاپ اول، تهران، قطره.

8-    حمیدیان، سعید، (1376)، هفت پیکر نظامی، تصحیح حسن وحید دستگردی، تهران، قطره.

9-    دهخدا،علی اکبر، (1365). لغت نامه، دانشگاه تهران، مؤسسه دهخدا، ذیل لغت«مریخ».

10-کاسب،عزیز ا...، (1374)،کلیات دیوان شمس، جلال الدین محمد بن محمد مولوی، تهران، نشر محمد.

11-ذوالفقاری، حسن، (1385)، منظومه‌های عاشقانه ادب فارسی.چاپ اول، تهران، انتشارات نیما.

12-رضی، هاشم، (1371)، آیین مهر، چاپ اول،‌ تهران، انتشارت بهجت.

13-زرین‌کوب، عبدالحسین، (1372)، پیر گنجه در ناکجا آباد، چاپ اول، تهران، سخن.

14-زمردی،حمیرا، (1382)، نقد تطبیقی ادیان و اساطیر (در شاهنامه فردوسی خمسه نظامی و منطق الطیر)، تهران، زوار.

15-غنی، قاسم و قزوینی، محمد، (1372)، دیوان حافظ، تهران، پیک فرهنگ.

16-فضایلی،سودابه، (1382)، مترجم، فرهنگ نمادها، اساطیر، رویاها، رسوم و..  اثر شوالیه، ژان و گربران، آلن، تهران، جیحون.

17-   یاوری،حورا، (1374)، روانکاوی و ادبیات، تهران، نشر تاریخ.