عبدالرحمن شکری و رباعیات خیام

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 2، دوره 2، شماره 5، اسفند 1389، صفحه 37-52   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسندگان

جمیل جعفری^{* 1}؛ شرافت کریمی²

¹استادیار گروه ادبیات عرب دانشگاه کردستان

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب دانشگاه تهران

چکیده

عمر خیام شاعر و دانشمند برجسته ایرانی قرن پنجم دارای مجموعه اشعاری است موسوم به رباعیات، که مرزهای جغرافیایی را درنوردیده و به زبان های متعددی ترجمه شده است. اولین ترجمه آن در سال 1859 توسط فیتزجرالد شاعر انگلیسی ارائه شد که سبب آشنایی دنیای غرب با خیام و افکار او گشت. این ترجمه تا حدی ترجمه مفهومی به شمار می آید و حتی برای برخی از رباعیات آن معادل فارسی در اصل رباعیات خیام یافت نمی شود. دنیای عرب نیز از قافله عقب نمانده و ادبای متعددی به ترجمه رباعیات دست یازیدند. برخی از آنان مستقیما از نسخه فارسی استفاده نموده و آن را برگرداندند، اما غالب آنان به سبب عدم تسلط به زبان فارسی، به ناچار از نسخه انگلیسی بهره گرفتند. عبدالرحمن شکری شاعر معاصر مصری از جمله این افراد است که با استفاده از نسخه ترجمه شده به انگلیسی، سه رباعی را ترجمه نموده است. ترجمه او از این سه رباعی دارای کم و کاست هایی چه در محتوا و چه در قالب است. برای مثال قالب دوبیتی رباعی در ترجمه او به چهاربیتی تغییر کرده و در ترجمه نیز شیوه ترجمه مفهومی و آزاد را برگزیده و تلاش نموده است تا مضمون آن را منتقل نماید.
در این پژوهش، با مقایسه ترجمه عبدالرحمن شکری با ترجمه فیتزجرالد و مطابقت آن دو با اصل فارسی، تلاش بر آن است که کاستی های ترجمه عبدالرحمن شکری مورد ارزیابی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عمر خیام؛ عبدالرحمن شکری؛ فیتزجرالد؛ رباعیات؛ شعر؛ ترجمه

مراجع