بررسی زبان محاوره در دیوان خاقانی

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 1، دوره 3، شماره 6، خرداد 1390، صفحه 1-28   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسنده

عسکری ابراهیمی جویباری^*

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ساری

چکیده

واژه ها، اصطلاحات، تعبیرات، کنایات، ضرب المثل ها و عباراتی را که در بین عامّه‌ی مردم در کوچه و بازار رواج دارد، در اصطلاح زبان محاوره می گویند. در آغاز ادب فارسی از آن‌جا که شعر، ویژه‌ی دربار بود و با نقّادی و ژرف بینی ملک الشعرای دربارها مواجه می شد و برخی از امیران و وزرای آنان، شاعر و نویسنده نیز بوده اند، شعرا سعی در ویرایش کلام داشته و در آرایش سخن، هر چه تمام تر می کوشیدند، طبیعی است که ورود تعبیرات عامیانه در شعر با دقّت و ظرافت خاصی همراه بوده است. شاعر که در بین همین مردم کوچه و بازار عمر خود را سپری می کند، خزانه‌ی اصطلاحات و ضرب المثل های عامیانه است، از این ابزارها در شعر به فراوانی بهره می گیرد. نگارنده در این تحقیق در پی آن است تا نشان دهد که قدرت بیان خاقانی در پیوندِ زبان رسمی و محاوره خارق العاده است و جست و جو در دیوان او به منظور یافتن شواهدی که مصداق این ارتباط باشد، ضروری می نماید.

کلیدواژه‌ها

زبان محاوره؛ مصداق ها؛ خاقانی

مراجع

        1-        قرآن کریم

        2-        انوری، حسن، احمدی گیوی، حسن، (1376)، دستور زبان فارسی(ج2)، چ3، تهران، فاطمی.

        3-        بهار، محمّدتقی، (1375)، سبک شناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی، چ8، تهران، امیرکبیر.

        4-        خاقانی شروانی، (1357)، دیوان، چ 2، تهران، زوار.

        5-        خرمشاهی، بهاءالدین، (1378)، حافظ نامه، چ9، تهران ، علمی و فرهنگی.

        6-        خرندزی زیدری نسوی، شهاب الدین محمّد، (1381)، نفثه المصدور، چ1، تهران، توس.

        7-        دهخدا، علی اکبر، (1374)، امثال و حکم، چ8، تهران، امیرکبیر.

        8-        رجبی، پرویز، (1383)، هزاره های گمشده(ساسانیان) ، چ2، تهران، حیدری.

        9-        رودکی سمرقندی، (1373)، دیوان، تنظیم، تصحیح و نظارت: جهانگیر منصور، چ1، تهران، ناهید.

      10-      8- سجّادی، سیّد ضیاءالدین، (1382)، فرهنگ لغات و تعبیرات با شرح اعلام و مشکلات دیوان خاقانی شروانی، چ2، تهران، زوّار.

      11-      شمیسا، سیروس، (1376)، سبک شناسی شعر، چ3، تهران، فردوس.

      12-      9- صفا، ذبیح ا...، (1368)، تاریخ ادبیات در ایران، چ9، تهران، فردوس.

      13-      ظفری، ولی ا....، (1375)، حبسیه در ادب فارسی از آغاز شعر تا پایان دوره زندیه، چ2، تهران، امیر کبیر.

      14-      غلامرضایی، محمد،(1377)، سبک شناسی شعر پارسی از رودکی تا شاملو، چ1 ، تهران.جامی.

      15-      فرخزاد، فروغ، (1377)، دیوان اشعار، چ6، تهران، مروارید.

      16-      فردوسی،(1370)،شاهنامه،به تصحیح ژول مول، چ5، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.

      17-      محجوب، محمّدجعفر، (1383)، ادبیات عامیانه ی ایران، به کوشش دکتر حسن ذوالفقاری، چ2، تهران، چشمه.

      18-      ناصر خسرو قبادیانی، (1368)، دیوان، به تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، چ 4، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.