پایش آلودگی مس روی چند گونه‌ درختی فضای سبز کارخانه ملی مس و شهرک مسکونی سرچشمه

فصلنامه گیاه و زیست فناوری ایران

مقاله 5، دوره 11، شماره 1.2، شهریور 1395، صفحه 43-52   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

راضیه السادات هاشمی کشکوئی¹؛ مسعود مشهدی اکبر بوجار^{* 2}؛ سپیده کلاته جاری¹

¹گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

گیاهان از طریق ریشه­ها با حجم قابل توجهی از بستر زمین در تماس هستند تا منابع اولیه برای ساخت غذا را تأمین کنند، در صورتیکه مقدار عناصر در محیط زندگیشان بیش از حد نیاز باشد وادار به پاسخ­های سازشی شده یا از بین می­روند. این عناصر سنگین همانند نیترات، فسفات، کروم، مس، آهن، منگنز، مولیبدن، روی، کادمیوم و کبالت تجزیه ناپذیر بوده، ولی از طریق تثبیت یا غیرفعال شدن در بافت­های گیاهی قابل پالایش می­باشند. در این تحقیق توجه ویژه­ای به چهار گونه درختی زبان­گنجشک (Fraxinus spp.)، چنار (Platanus spp)، اقاقیا (Robinia pseudo-acacia) و سرونقره­ای (Cupressus arizonica) موجود در فضای سبز کارخانه مس و شهرک مسکونی سرچشمه در طی فصول بهار، تابستان و پاییز شده و شاخص­های مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و مکانیسم­های تحمل تنش محیطی و امکان بیش­انباشتگری عنصر مس مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که سطح مس در خاک کارخانه و شهرک به چندین برابر سطح مجاز آن رسیده علاوه براین عنصر سایر عناصر در خاک اطراف کارخانه تغلیظ مس و شهرک مجاور بیشتر بوده ولی این افزایش در مقایسه با افزایش عنصر مس ناچیز است. در کل گیاهان استراتژی­های متفاوتی را برعلیه سمیت فلزی بکار می­برند. سطح کلروفیل a و b و وزن خشک اندام‌های هوائی در اکثر گونه­های گیاهی محوطه کارخانه به نحو معنی­دار و شاخصی نسبت به گونه­های موجود در شهرک کاهش یافته بود. برعکس میزان انباشت عنصر مس در برگ­ها و شاخه­ها این گیاهان دارای افزایش معنی‌داری در فضای سبز کارخانه نسبت به شهرک داشت. براساس مطالعات انجام گرفته در این سه فصل رشد و تجمع مس در اندام­های هوائی گونه­های گیاهی مورد بررسی، درخت زبان­گنجشک گونه­­ی اصلی انباشتگر، بمنظور کاهش خطرات سمیت این عنصر سنگین در محیط زیست منطقه شناسایی شد.