تبیین دلالتهای اندیشه ریزوماتیک ژیل دلوز با نظر به کاربرد آن در بهبود خلاقیت نظام آموزشی ایران

ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی

مقاله 4، دوره 7، شماره 2، مهر 1396، صفحه 83-110   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

نویسندگان

نجمه احمدآبادی آرانی¹؛ مهران فرج الهی²؛ علی عبداله یار^{* 3}

¹دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه پیام نور تهران‏

²استاد دانشگاه پیام نور تهران

³دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه شاهد تهران‏

چکیده

زمینه: خلاقیت نیروی پیش برنده تمدن به جلو و پاسخی مدرن به مسائل و مشکلاتی است که با تغییرات سریع تکنولوژیکی و اجتماعی همراه می باشند لذا پرورش آن یکی از اولویت های نظام های آموزشی جهان است.
هدف: این پژوهش در صدد تبیین دلالتهای اندیشه ریزوماتیک ژیل دلوز با نظر به کاربرد آن در بهبود خلاقیت نظام آموزشی ایران است.
روش: روشهای پژوهش تحلیل مفهومی و روش استنتاجی متناسب با دو پرسش پژوهشی انتخاب شده است.
یافته ها: در اندیشه ژیل دلوز، تعلیم و تربیت باید همواره فعال ، شدنی ، متکثر باشد. بر مبنای چنین اندیشه ای مؤلفه های تربیتی چون روش های تدریس ، نقش معلم و دانش آموز ، برنامه درسی و... با تعلیم و تربیت سنتی تغییراتی چشمگیر خواهد داشت. از مهمترین دلالتهای اندیشه ریزوماتیک ژیل دلوز در بهبود خلاقیت در نظام آموزشی ایران میتوان به پرورش تفکر افقی و خلاق در مدارس ، پرورش دانش آموز مسئله محور ، ارائه مدلهای یادگیری خلاقانه در فرایندهای یاددهی- یادگیری ، برنامه درسی فلات گونه و غیر خطی و معلم خلاق را اشاره نمود.
نتیجه گیری: مدل ریزومی دلوز می تواند به عنوان یک مدل پربارور و مثمر ثمر برای نوآوری و خلاقیت در نظام آموزشی ایران استفاده شود زیرا این مدل بر تمامی فعالیت های خلاقانه و نواندیشانه که همیشه حالت انعطاف پذیر و سیال دارند و ضرورتاً از کنترل های هدفمند ، متمرکز ، برنامه ریزی شده و ساختارگرا گریزان می باشند تأکید دارد.

کلیدواژه‌ها

"ژیل دلوز "؛ "ریزوم "؛ "خلاقیت "؛ "نظام آموزشی "

مراجع

ابراهیم زاده ، عیسی. (1383). ضرورت بازنگری در آموزش فناوری و چالش­های پیش رو، چکیده  مقالات دومین همایش فناوری آموزشی، تهران: دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی.

افروز، غلامعلی.(1380). تابستان و دانش آموزان- خلاقیت­ها و آسیب پذیری ها، پیوند، 261-263.

ایمان زاده ، علی. (1387). بررسی مبانی و پیامدهای تربیتی دیدگاه معرفت شناختی ژیل دلوز و نقد آن بر اساس معرفت شناسی صدرایی، رساله دکتری دانشگاه تربیت مدرس.

باقرزاده گل مکانی، زهرا؛ بنی جمالی، شکوه السادات؛ سیف، علی اکبر.(1394). مقایسه روند تحول خلاقیت دانش آموزان دختر و پسر دوره متوسطه در مناطق بالا و پایین، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی،5(3)،57-33 .

باقری نژاد ، زهره. (1388). تبیین و نقد رویکرد ریزوماتیک به معرفت و چالشهای آن برای تربیت دینی(با تأکید بر رویکرد معرفت شناختی رئالیسم)، پایان نامه کارشناسی ارشد چاپ نشده، دانشگاه تربیت مدرس.

باقری، خسرو؛ سجادیه، نرگس؛ توسلی، طیبه.(1389). رویکردها و روش های پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت. تهران: پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.

حسینی افضل السادات، خلیلی سمانه. (1389). تبیین جایگاه خلاقیت در اندیشه های تربیتی پست مدرنیسم، مجله اندیشه های نوین تربیتی، دوره 6، شماره 4.

حق وردی، رضا.(1390). تحلیل و نقد رویکرد ریزوماتیک بر اساس فلسفه اشراق، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه بو علی سینا.

سجادی، سید مهدی. (1387). چالش های اساسی تربیت دینی در فضای ریزوماتیک، مجله علوم تربیتی و روان شناسی، زمستان 1386, 14(4)، 1-20.

سجادی سید مهدی، ایمان زاده علی. (1388). بررسی و تبیین فضای ریزوماتیک و دلالت های آن در برنامه درسی، فصلنامه مطالعات برنامه درسی، 4(12)، 23-32.

سجادی سید مهدی، باقری نژاد ، زهره. (1390). رویکرد ریزوماتیک به معرفت و  نقد چالشهای آن برای تربیت اسلامی(از منظر ملاحظات معرفت شناختی رئالیسم انتقادی)، مجله تربیت اسلامی، 6(13) ،123-144.

سجادی سید مهدی، ایمان زاده علی.(1391). تبیین و تحلیل دلالت های تربیتی دیدگاه معرفت شناختی ژیل دلوز و نقد دلالت های آن برای تعلیم و تربیت، فصلنامه اندیشه های نوین تربیتی، 8(4)، 53-80.

سلحشوری احمد، ایمان زاده علی.(1390). نگاهی به رویکردهای تحلیلی و فراتحلیلی در فلسفه تعلیم و تربیت. همدان : انتشارات دانشگاه بوعلی سینا.

زارع صفت صادق، دهقانی مرضیه ، جوادی پور محمد. (1396). بررسی ظرف ذهنی دانش آموزان اول متوسطه در سمفونی تدریس، فصلنامه تدریس پژوهی،5(2)،17-33.

زیباکلام مفرد فاطمه، محمدی حمداله. (1393). بررسی تطبیقی تفکر انتقادی از منظر رابرت انیس و هنری ژیرو با نظر به کاربرد آن برای اصلاح نظام تربیت معلم، فصل­نامه پژوهش های کاربردی روانشناختی، 5(3) ،19-38.

صالحی، مرجان.(1395). دلالت های اندیشه ریزوماتیک ژیل دلوز بر پرورش تفکر خلاق، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران.

ضیمران ، محمد.(1383). ژیل دلوز و فلسفه دگرگونی و تباین، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، ماه خرداد و تیر.

طالبیان محمد حسن ؛ تصدیقی محمد علی.(1385). مشکلات فراروی ساختار تعلیم و تربیت ایران در هزاره سوم و راهکارهای آن، مجله پژوهش در برنامه ریزی درسی، شماره 9،صص99-120.

عیدی زاده کاوه.(1388). دلوز و فلسفه، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.

فراهانی،علیرضا؛ نصر احمدرضا؛ شریف مصطفی.(1389). ارزشیابی شیوه های آموزش و تربیت معلمان ابتدایی در نظام آموزش عالی کشور، فصلنامه فن­آوری آموزش، 5(1)،61-76.

کمالی، محسن.(1383). فلسفه فولدینگ، تهران: مهر.

کولبروک ،کلر.(1387). ژیل دلوز، ترجمه : رضا سیروان، تهران: نشر مرکز.

موسوی، ماهرخ؛ مقامی، حمید رضا. (1391). مقایسه اثر بخشی دو شیوه جدید و قدیم ارزشیابی تحصیلی بر نگرش  به خلاقیت و پیشرفت درسی دانش آموزان دوره ابتدایی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی،2(2)، 125-146.

میرکمالی سیدمحمد، خورشیدی عباس.(1388)، عوامل موثر در پرورش خلاقیت دانش آموزان دوره ابتدایی استان گیلان، مجله روان شناسی و علوم تربیتی،39(2)،51-75.

میلر، جان.(1379). نظریه های برنامه های درسی، ترجمه محمود مهرمحمدی، تهران: انتشارات سمت.

Adams, E. (2004). Deleuzian Concepts for Education: The subject undone,Educational Philosophy and Theory, 36 (3):283-296.

Bissola R. and Alferdo Biff (2016), A rhizomatic learning process to create collective knowledge in entrepreneurship education: innovation beyond boundaries, Management Learning:1-21. http://ow.ly/GNhn309Xzr4

Colbrook,C.(2002).Understanding Deleuze (Crows Nest, Allen & Unvin).

Deleuze, G., and Guitar, F. (1987). A Thousand plateaus: capitalism and Schizophrenia,Minneapolis: university  of  Minnesota  press.

Deleuze, G. (1994). Difference and Repetition (Paul Patton), New York: Columbia University.

Deleuze, G. & Guattari,F. (1994). What is philosophy, New York, Columbia. University press.

Deleuze, G., and Guattari, F. (1995). Negotiations,Translated by Martin Joughin, Columbia : Columbia university.

Deleuze, G., and Guattari, F. (1986). Nomadology: The War Machine, Paperback. Trans by Brian Massumi.

Fleming, David H. (2016), Affective Teaching for Effective Learning: A Deleuzian Pedagogy for the (Corporate Era and) Chinese Context, Educational Philosophy and Theory, Vol. 46, No. 10, 1160–1173.

Freitas, E. (2012), The Classroom as Rhizome: New Strategies for Diagramming Knotted Interactions, Qualitative Inquiry, 18(7) 588–601, http://qix.sagepub.com.

Jones, A. Jones, A. and Bennett, R. (2016). Reaching beyond an online/offline divide: invoking the rhizome in higher education course design, Technology, Pedagogy and Education, 26(2):193-210.

Munday, I. (2012), Roots and Rhizomes—Some Reflections on Contemporary Pedagogy, Journal of Philosophy of Education, Vol. 46, No. 1.

Roy, K. (2003). Teacher in nomadic spaces: Deleuze and Curriculum Peter.

Semetsky, I. (2004). Not by breadth a lone: imagining a self-organized classroom, An international journal of complexity and Education, Vol 2, Number, I. Pp.19-36.

Semetsky, I. (2007). Towards a semiotic theory of learning: Deleuze’s philosophy and educational experience, Semiotic, 164-1/4: 197-214

Styhre A. and Sundgren M. (2003). Creativity as connectivity: a rhizome model of creativity, Int. J. Internet and Enterprise Management, Vol. 1, No. 4: 421-456.

Usher, R & Edwards, R, (1994). Postmodernism and Education, New York & London: Routledge.

Wrisberg, C. A. and Schmidt, R. A. (2008). Motor learning and performance: A situation- based learning approach (4nd ed.). Human kinetics publisher.