بررسی تنوع گونه‌ای باسیلوس‌های‌ جدا شده از بیوفیلم‌ مخازن و سطوح تجهیزات فرآوری فرآورده‌های شیر

بهداشت مواد غذایی

مقاله 3، دوره 7، 4 (28) زمستان، دی 1396، صفحه 31-42   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

امیرحسین انصاری¹؛ شهرام حنیفیان^{* 2}

¹دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد علوم و صنایع غذایی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

²استادیار گروه علوم و صنایع غذایی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

جنس باسیلوس‌ نوع غالب از انواع باکتری‌های گرم مثبت مولد اسپور هستند که برخی از آن‌ها برای کیفیت مواد غذایی و سلامتی مصرف‌کنندگان تهدید محسوب می‌شوند. این مطالعه با هدف بررسی میزان آلودگی و تنوع گونه‌ای باسیلوس‌ها در مخازن شیر و تجهیزات فرآوری و هم‌چنین قابلیت تولید بیوفیلم جدایه‌ها انجام پذیرفت. برای این منظور تعداد 80 نمونه شامل 30 نمونه از مخازن حمل و نگه‌داری شیر‌خام، 30 نمونه از تجهیزات فرآوری فرآورده‌های شیر و 20 نمونه از سطوح مختلف سالن تولید نمونه‌گیری صورت گرفت. با توجه به نتایج حاصل مشخص گردید 66/16‌% از نمونه‌های اخذ شده از مخازن حمل و نگه‌داری شیر خام، 20‌% تجهیزات فرآوری فرآورده‌های شیر و 40‌% نمونه‌های مربوط به سطوح سالن تولید آلوده به گونه‌های باسیلوس بودند. هم‌چنین، گونه‌های متنوعی از جنس باسیلوس در نمونه‌های بررسی شده یافت گردید و بالاترین میزان فراوانی مربوط به باسیلوس سرئوس با 36‌% و کم‌ترین میزان فراوانی مربوط به باسیلوس آلوئی و باسیلوس پومیلوس با 4‌% فراوانی بود. نتایج حاصل از بررسی تولید بیوفیلم توسط جدایه‌ها مشخص نمود که 96‌% جدایه‌ها قابلیت تولید بیوفیلم داشتند. با توجه به نتایج به‌دست آمده می‌توان به این جمع‌بندی رسید که روش متداول شستشوی درجا (CIP) بازده کافی برای رفع کامل بیوفیلم باسیلوس از سطوح مختلف را ندارد و نیاز به استفاده از رویکردی جدید برای رفع این مشکل وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

باسیلوس؛ بیوفیلم؛ مخازن شیر خام؛ تجهیزات فرآوری فرآورده‌های شیر

مراجع

Adetunji, V.O. and Isola, T.O. (2011). Crystal violet binding assay for assessment of biofilm formation by Listeria monocytogenes and Listeria spp on wood, steel and glass surfaces. Global Veterinaria, 6(1): 6–10.

• ● Anand, S., Singh, D., Avadhanula, M. and Marka, S. (2014). Development and control of bacterial biofilms on dairy processing membranes. Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety, 13(1): 18–33.
• ● Batt, C.A. (2014). Bacillus cereus, In: Batt, C.A. and Robinsson, R.K. (Editors), Encyclopedia of Food Microbiology, 2^nd Edition, Academic Press, pp. 124–129.
• ● Bremer, P.J., Seale, B., Flint, S. and Palmer, J. (2009). Biofilms in dairy processing. In: Fratamico, P.M., Annous, B.A. and Gunther, N.W. (Editors), Biofilms in the Food and Beverage Industries. Oxford, Cambridge, New Delhi: Wood head Publishing Limited, pp. 396–431.
• ● Burgess, S.A., Lindsay, D. and Flint, S.H. (2010). Thermophilic bacilli and their importance in dairy processing. International Journal Food Microbiology, 144(2): 215–225.
• ● Cowan, S.T., Barrow, G.I., Steel, K.J. and Feltham, R.K.A. (2004). Cowan and Steel's Manual for the Identification of Medical Bacteria. Cambridge University Press. p. 55.
• ● Tortorelli S. and Anderson, J.E. (2001). In: Downes, F.P. and Ito, K. (Editors), Compendium of Methods for the Microbiological Examinations of Foods. 4^th Edition, American Public Health Association, Washington DC. pp. 223–226.
• ● Flint, S.H., Bremer, P.J. and Brooks, J.D. (1997). Biofilms in dairy manufacturing plant‐description, current concerns and methods of control. Biofouling, 11(1): 81–97. 
• ● Jenson, I. (2014). Bacillus, In: Batt, C.A. and Robinsson, R.K. (Editors), Encyclopedia of Food Microbiology, 2^th Edition, Academic Press, pp. 111–117.
• ● Jessen, B. and Lammert, L. (2003). Biofilm and disinfection in meat processing plants. International Biodeterioration & Biodegradation, 51(4): 265–269.
• ● Kumar, C.G. and Anand, S.K. (1998). Significance of microbial biofilms in food industry: a review. International Journal of Food Microbiology, 42(1): 9–27.
• ● Kumari, S. and Sarkar, P.K. (2014). In vitro model study for biofilm formation by Bacillus cereus in dairy chilling tanks and optimization of clean-in-place (CIP) regimes using response surface methodology. Food Control, 36(1): 153–158.
• ● Marchand, S., De Block, J., De Jonghe, V., Coorevits, A., Heyndrickx, M. and Herman, L. (2012). Biofilm formation in milk production and processing environments: influence on milk quality and safety. Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety, 11(2): 133–147.
• ● McDonogh, R., Schaule, G. and Flemming, H.C. (1994). The permeability of biofouling layers on membranes. Journal of Membrane Science, 87(1): 199–217.
• ● Pagedar, A., Singh, J. and Batish, V.K. (2011). Efflux mediated adaptive and cross resistance to ciprofloxacin and benzalkonium chloride in Pseudomonas aeruginosa of dairy origin. Journal of Basic Microbiology, 51: 289–295.
• ● Pasvolsky, R., Zakin, V., Ostrova, I. and Shemesh, M. (2014). Butyric acid released during milk lipolysis triggers biofilm formation of Bacillus species. International Journal of Food Microbiology, 181(2): 19–27.
• ● Rajkowski, K.T. and Bennett, R.W. (2003). Bacillus cereus, In: Miliotis, M.D. and Bier, J.W. (Editors), International Handbook of Foodborne Pathogens, Marcel Dekker Inc, pp. 27–39.
• ● Razavilar, V. (2002). Pathogenic Microorganisms in the Foods and Epidemiology of food Poisoning. 2^nd Edition, University of Tehran Publication, pp. 153–157 [In Persian].
• ● Rodrigues, L.B., Santos, L.R.D., Tagliari, V.Z., Rizzo, N.N., Trenhago, G., Oliveira, A.P.D. et al., (2010). Quantification of biofilm production on polystyrene by Listeria, Escherichia coli and Staphylococcus aureus isolated from a poultry slaughterhouse. Brazilian Journal of Microbiology, 41(4): 1082–1085.
• ● Srey, S., Jahid, I.K. and Ha, S.D. (2013). Biofilm formation in food industries: a food safety concern. Food Control, 31(2): 572–585.
• ● Svensson, B., Ekelund, K., Ogura, H. and Christiansson, A. (2004). Characterisation of Bacillus cereus isolated from milk silo tanks at eight different dairy plants. International Dairy Journal, 14(1): 17–27.