«تطبیق غنایی بیژن و منیژه در شاهنامۀ فردوسی و شاهنامۀ کردی الماس‌خان کندوله‌ای»

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 6، دوره 9، شماره 31، شهریور 1396، صفحه 114-140   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسندگان

مصطفی رادمرد^{* 1}؛ میرجلال الدین کزازی²؛ محمدعلی داودآبادی فراهانی³

¹دبیر آموزش و پرورش شهرستان قروه

²استاد دانشگاه علامه

³استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک

چکیده

     شاهنامۀ فردوسی که از دیدگاه تقسیمبندی جهانی محتوا در حوزۀ حماسی قرار میگیرد خالی از جنبه­های غنایی نیست، بدون تردید توجّه به شاهنامۀ فردوسی و بالتّبع شاهنامهسرایی در میان اقوام مختلف ایرانی بدان حد اهمّیّت دارد که به فکر بازسرایی داستانهایی از شاهنامه به زبان خود برآمده­اند، این انگیزه در میان قوم کرد به دلیل ویژگی­های نزدیک زبانی و فرهنگی، جلوه­ای خاص دارد. در این پژوهش سعی شدهاست داستان بیژن و منیژهاز شاهنامۀ کردی الماس­خان کندوله­ای که نمونه­ای حماسی و به تقلید از بیژن و منیژه در شاهنامۀ فردوسی می­باشد از دید غنایی و در دو حوز­ه­ی ابیات عاشقانه و احساسی - عاطفی«اعتذار، خمریّه، درخواست، شکواییّه، طنز و ریشخند، مدح، مرثیه، مفاخره و هجو» واکاوی گردد آنگاه با توجّه به مولّفه­های فرهنگی دو زبان پارسی و کردی، علاوه بر بسامد موضوعات غنایی، وجوه اشتراک و افتراق آنها نیز مشخّص گردد.

کلیدواژه‌ها

شاهنامه‌ی فردوسی؛ حماسه؛ غنا؛ الماس خان کندوله ای

مراجع

1-     امامی، نصرالله(1373)، استاد شاعران رودکی، چاپ اوّل، اهواز، جامی.

2-     امامی، نصرالله(1369) مرثیه­سرایی در ادبیات فارسی، اهواز، نشر دانشگاهی.

3-     امیری خراسانی، احمد(1383) مفاخره در شعر فارسی، کرمان، دارالهدی.

4-     دهخدا، علی اکبر (1377). لغت­نامه، چاپ دوم، تهران، دانشگاه تهران.

5-     ربیعیان، محمّدرضا(1381)، «طنز» فرهنگنامه ادب فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

6-      رستگار فسایی، منصور(1380) انواع شعر فارسی، چاپ دوم، شیراز، شیراز.

7-     سرّامی، قدمعلی(1375)، «بث­ّالشکوی»، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر سید مصطفی میرسلیم، جلد دوم، چاپ دوم، تهران، بنیاد دایره المعارف اسلامی.

8-     شرفکندی، عبدالرحمن،(1392)، فرهنگ کردی- فارسی، چاپ نهم، تهران، سروش.

9-     شریفی، احمد،(1374)، شاهنامه­ی کردی. نمیرم از این پس که من زنده­ام(مجموعه مقالات کنگره بزرگداشت فردوسی- (دی­ماه 1369 ش) به کوشش غلامرضا ستوده. تهران: دانشگاه تهران.

10- شفیعی کدکنی، محمّدرضا(1372 ب) مفلس کیمیا­فروش، تهران، سخن.

11- صفا، ذبیح­الله،(1369)، حماسه­سرایی در ایران، چاپ پنجم، تهران، امیرکبیر.

12- صفی زاده، صدیق بوره­که­یی، (1378). تاریخ کرد و کردستان. تهران، آتیه.

13- عباسپور، هومن(1381) «اعتذار» فرهنگ­نامه ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

14- کزازی: میرجلال­الدین(1393)، آب و آینه، تهران، آیدین.

15- کزازی، میرجلال­الدین(1390)، نامه­ی باستان، جلد پنجم، تهران، سمت.

16-  کندوله­ای، الماس­خان( ؟) شاهنامه­ی کردی،«جمع آوری و بازنویسی محمدرشید امینی»، بی جا، بی تا.

17- گورانی، مصطفی­بن­محمود(1383)؛ شاهنامه­ی کردی، پیشگفتار، تصحیح، توضیح و واژه­نامه­ی ایرج بهرامی، تهران، هیرمند.

18- مقدسی، مهناز(1381) «مدح» فرهنگنامه ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد.

19- نیکوبخت، ناصر(1380) هجو در شعر فارسی، تهران، دانشگاه تهران.

20- یاحقی، محمّدجعفر(1384)«بث­الشّکوی» دانشنامه زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

مقالات:

21-    شفیعی کدکنی، محمدرضا(1372 الف).«انواع ادبی و شعر فارسی»رشد آموزش ادب فارسی، سال هشتم، شماره 32 و 33.