بررسی و تحلیل نقدهای مربوط به شعر احمد شاملو

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 1، دوره 6، شماره 18، خرداد 1393، صفحه 1-28   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسندگان

فرزاد بالال^{* 1}؛ غلامحسین غلامحسین زاده²؛ قدرت الله طاهری³

¹کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس

²دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس

³استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

تاکنون تحقیقات زیادی در قالب مقاله و کتاب در حوزه­ی نقد و بررسی اشعار احمد شاملو نوشته شده است. تحقیق حاضر به دنبال آن بوده است که ضمن نشان دادن سیر تاریخی تحقیقات نوشته شده و بررسی کانون­های شکل گیری آنها،کتاب­ها و مقالات شاخصی را که در این حوزه تألیف شده است مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. نتایج به دست آمده نشان می­دهد که از مجموع 303 مقاله که با موضوع بررسی و تحلیل شعر شاعر به رشته تحریر در آمده است؛ 9% از آنها در جراید، 8% در مجلات علمی- پژوهشی و 83% در مجلات علمی(مروری - ترویجی) چاپ و منتشر شده و بیشتر آنها بین سال­های (1375- 1385) به رشتۀ تحریر در آمده است. از میان مقالات نوشته شده، مقالات علمی- پژوهشی از اهمیت و اعتبار خاصی برخوردارند که از مهمترین دلایل این امر می­توان به زبان صریح و روشن نویسندگان در مقالات مذکور، مسأله محور بودن تحقیقات یاد شده، پرهیز از کلی گویی و ذکر دقیق جزئیات در این دسته از مقالات اشاره کرد. از میان تحقیقاتی که در قالب کتاب نوشته شده­اند، کتاب «سفر در مه» اثر تقی پورنامداریان، «امیر زادۀ کاشی ها» اثر پروین سلاجقه، «انگشت و ماه» اثر ع.پاشایی و کتاب «شعر زمان ما» اثر محمد حقوقی از اهمیت و اعتبار خاصی برخوردارند دلایل اهمیت و اعتبار آثار مذکور را می­توان در مؤلّفه­های زیر خلاصه کرد: 1- نثر روان و روشن نویسندگان در پرداختن مباحث و مطالب؛ 2- پرهیز از کلی گویی و ذکر دقیق جزئیات؛3- روشن کردن ابعاد و زوایای مختلف ساختار و محتوای شعر شاعر.

کلیدواژه‌ها

شعر معاصر فارسی؛ احمد شاملو؛ نقد ادبی؛ تحقیقات ادبی

مراجع

- آرین پور، یحیی. (1374). از نیما تا روزگار ما؛ تهران: انتشارات زوار.

- اخوان لنگرودی، مهدی. (1372). یک هفته با شاملو، تهران: انتشارات مروارید.

- اکبری بیرق، حسن، سنایی، نرگس. (زمستان1390). بررسی تطبیقی شعر و اندیشۀ تی. اس. الیوت؛و احمد شاملو بر اساس مولفه­های مدرنیته، (فصلنامۀ پژوهش زبان و ادبیات تطبیقی، ش 4، (پیاپی 12).

- براهنی، رضا.(1380). طلا در مس؛ تهران: انتشارات زریاب.

- براهنی، رضا. (پاییز و زمستان 1384). گفتمان دو سویگی در شعر احمد شاملو، فصلنامۀ گوهران، ش 9 و 10.

- بقایی ماکان، محمد. (پاییز و زمستان 1384). شاملو و عالم معنا، فصلنامۀ گوهران، ش 9و 10، ص 93 -104.

- پاشایی. (1373). ع؛ از زخم قلب... گزینش و خوانش شعر ها؛ تهران: انتشارات چشمه.

- پروینی، خلیل، عابدی، حسین، غلامحسین زاده، غلامحسین. (پاییز 1390). بررسی تطبیقی مسیح (ع) در شعر آدونیس و شاملو؛ (فصلنامۀ پژوهش های زبان و ادبیات تطبیقی، ش 3، (پیاپی 7).

- پورنامداریان، تقی، شاکری، جلیل. (بهار و تابستان 1391). بررسی و تاویل چند نماد در شعر معاصر، «ادبیات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی»، سال 2، ش 1.

- پورنامداریان، تقی. (1390). تاملی در شعر احمد شاملو؛ تهران: سخن.

- تبریزی، منصوره. (پاییز 1386). ویژگی های روانی و جسمانی زن و نقش آنها در رابطه عاشقانه در اشعار احمد شاملو و خسرو و شیرین نظامی گنجوی، پژوهش زنان، دورۀ 5، ش 2.

- جبری، سوسن. (بهار 1390). حماسۀ نو در شعر شاملو،جستارهای ادبی مجلۀ علمی – پژوهشی، سال چهل و پنجم شمارۀ 174.

- حری، ابوالفضل. (تابستان 1385). کارکرد کهن الگوها در شعر کلاسیک و معاصر فارسی در پرتو رویکرد ساختاری به اشعار شاملو(فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، سال5، ش 15.

- حسن لی، کاووس، اکبری، ابراهیم. (تابستان 1386). (دوگانگی نگاه شاملو و سپهری به پدیدۀ مشترک (پرنده – کلاغ)، گویا؛ ش2.

-حقوقی، محمد. (1368). شعر زمان ما؛ تهران، انتشارات نگاه.

- حکمت، شاهرخ، ریاضی، سیمین. (پاییز 1390). انسان باوری و برخی از کارکردهای آن در شعر احمد شاملو، ادبستان.

- خادمی کولایی، مهدی. (بهار 1385). نمودهای اساطیری انبیا و آیین گذاران در شعر شاملو، (پیک نور، سال5، ش3.

-دستغیب، عبدالعلی. (1352). نقد آثار احمد شاملو؛ تهران: انتشارات چاپار.

- دزفولیان، کاظم، مولوی، فواد، یزد خواستی، حامد. (پاییز 1388). نقدی روان کاوانه بر شعر «هملت» شاملو؛ ادب پژوهی.

- دهقانی، حسام. (زمستان 1388). پدیدار شناسی هرمنوتیکی شعر؛ باز خوانش شعر «دیوار» اثر احمد شاملو، فصلنامۀ زبان و ادب پارسی، ش43.

- رحمدل، غلام رضا، روشان، حسن. (زمستان 1388). موسیقی دیداری در شعر شاملو، (مجلۀ دانشکدۀ علوم انسانی داتشگاه سمنان)، سال8، شمارۀ 28.

- روحانی، مسعود. (تابستان 1390). بررسی کارکرد­های تکرار در شعر معاصر (با تکیه بر شعر سپهری، شاملو و فروغ)؛ (مجلۀ بوستان ادب، سال3، شمارۀ2.

- رئیس دانا، فریبرز. (پاییز و زمستان 1384). هم کنشی آزادی منفی و آزادی مثبت در شعر احمد شاملو، (فصلنامۀ گوهران)، شمارۀ نهم و دهم.

- سجودی، فرزان؛ ساختار مجازی، کارکرد حماسی، بحثی در سبک شناسی، شعر شاملو، بیدار، ش2، سال؟.

- سلاجقه پروین. (1384). امیر زادۀ کاشی ها: نقد شعر معاصر «احمد شاملو»، تهران: مروارید.

- شاملو، احمد. (1391). مجموعۀ آثار، تهران: انتشارات نگاه.

- شکیبی ممتاز، نسرین، جایگاه زن در شعر و اندیشۀ «احمد شاملو» و «نزار قبانی» (فصلنامۀ قال و مقال، شمارۀ2،...)

- شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1390). با چراغ و آینه، تهران: نشر سخن.

- شمس لنگرودی، محمد تقی. (1370). تاریخ تحلیلی شعر نو «از» مشروطیت تا کودتا(1284 – 1332)، تهران: نشر مرکز.

- صادقی، لیلا. (زمستان 1390). خوانش شعر «حکایت» اثر احمد شاملو با رویکرد شعر شناسی شناختی، (فصلنامۀ پژوهش های زبان و ادبیات تطبیقی، ش4، (پیاپی12).

- عمران­پور، محمد رضا. (زمستان 1386). کارکرد قید و گروه­های قیدی در اشعار شاملو (فصلنامۀ پژوهش­های ادبی، سال5، شمارۀ 18.

- قادری، فاطمه، زینی، مهدی. (پاییز 1388). زمینه اجتماعی اشعار شاملو و ماغوط؛ نشریۀ ادبیات تطبیقی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 1، شمارۀ 1.

- کاشفی،امیر رضا. (بهار و تابستان 1390). بررسی دو منظومۀ فولکلوریک از شاملو، بهارستان سخن (فصلنامۀ علمی- پژوهشی ادبیات فارسی) سال هفتم، شمارۀ 17.

- مجابی، جواد. (1377). شناختنامۀ شاملو؛ تهران: انتشارات قطره.

– مختاری، محمد. (1371). انسان در شعر معاصر فارسی؛ تهران: انتشارات توس.

- محمود نژاد، حمیده، صفری، جهانگیر. (بهار،1385). بررسی برخی از کهن الگو­ها در اشعار احمد شاملو (فصلنامۀ پژوهش­های ادبی، ش 11.

- محمدی بدر، نرگس، نگین تاجی، آریا. (زمستان1385). بررسی تطبیقی نیمۀ نا تمام در اشعار فروغ و شاملو، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی مشهد، ش155.

- مفتاحی، محمد. (پاییز زمستان 1384). نگاهی به مفهوم زندگی در اشعار احمد شاملو، (فصلنامۀ گوهران، شماره نهم و دهم).

- ملکی، ناصر، نویدی، مریم. (زمستان 1391). اشتراک عینی در برخی از اشعار احمد شاملو و نیما یوشیج، (فصلنامۀ پژوهش های زبان و ادبیات تطبیقی، ش4، (پیاپی 12).

- میر قادری، سید فضل الله، غلامی، منصوره. (دی ماه 1389). بررسی تطبیقی اساطیر در شعر شاملو و آدونیس، (فصلنامۀ لسان مبین (پژوهش ادب عربی) سال دوم، دوره جدید، شمارۀ یک.

- نکبخت، محمود. (1374). از اندیشه تا شعر (مشکل شاملو درشعر)، تهران: نشر هشت بهشت.

- واعظ زاده، عباس، قوام، ابوالقاسم؛ جلوه­های مختلف خدا باوری در شعر اخوان، فروغ و شاملو (جستارهای ادبی، شمارۀ 168، 1389.)