بررسی روابط معنایی در اسامی مرکب برون مرکز زبان فارسی

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 12، دوره 8، شماره 26.27، شهریور 1395، صفحه 261-278   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسندگان

مرجان طاهری اسکویی^{* 1}؛ زهرا پروینی راد²؛ پیمان تباری³

¹هیئت علمی گروه زبان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان

²مدرس گروه مترجمی زبان انگلیسی دانشگاه پیام نور کنگاور

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کنگاور

چکیده

در بررسی زبان شناختی واژه‌ی مرکب^[1] از دو یا چند تکواژ قاموسی پدید می‌آید و حداقل شامل دو پایه است که هر دو واژه‌اند یا این که ریشه‌ی تکواژ محسوب می‌شوند. در آثار بسیاری به واژه‌های مرکب فارسی اشاره شده است اما تعداد آثاری که دیدگاهی معنی شناسی نسبت به واژه‌های مرکب فارسی داشته‌اند با میزان تحقیقاتی که این گونه واژه‌ها را مورد بررسی قرار داده‌اند اندک بوده است. هدف پژوهش حاضر این است که با رویکردی معنایی- شناختی، انواع روابط معنایی اسامی مرکب برون مرکز را بررسی کنیم. از دیدگاه زبان شناسی شناختی، آن نوع رابطه‌ی معنایی که میان اجزای ترکیب وجود دارد معیاری قطعی برای تعبیر نهایی ترکیب است. اسامی مرکب درون مرکز دارای روابط معنایی شناخته شده بین اجزای خود هستند؛ در حالی که اسامی مرکب برون مرکز از الگوی مشخصی در این زمینه پیروی نمی‌کنند. با مطالعه‌ی کتاب‌ها و بررسی روزنامه‌ها این اسامی را گردآوری کردیم و به بررسی روابط معنایی بین اسامی مرکب برون مرکز بر اساس  فهرست گیرجو و همکاران ^[2](2005) پرداختیم که در نتیجه مشخص شد اسامی مرکب برون مرکز دارای 11 نقش معنایی هستند، از جمله رابطه‌ی مالکیت، تشبیه، مکانی و... پربسامدترین این روابط معنایی از نوع روابط معنایی استعاری و عددی هستند و کم بسامدترین آن‌ها از نوع سببی هستند. این بررسی‌ها در حوزه‌های صرف، قابل استفاده است و در راه گشودن گره‌های دستور زبان فارسی نیز به ما کمک می‌کند.



[1]. compound word


[2]. Girju et al

کلیدواژه‌ها

واژه های مرکب؛ رابطه معنایی؛ برون مرکز؛ درون مرکز

مراجع